Chăm sóc trẻ sinh non: Trao khởi đầu vững vàng - Vun đắp tương lai tươi sáng

Giảm sinh non – Mục tiêu quan trọng trong chiến lược sức khỏe toàn cầu

Hàng năm, ngày 17/11 được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chính thức công nhận là Ngày Thế giới vì Trẻ Sinh Non. Với chủ đề năm 2025 “Khởi đầu vững chắc, tương lai tươi sáng cho trẻ sinh non”, chiến dịch hưởng ứng thông điệp kêu gọi sự chung tay của toàn xã hội và ngành y tế, nhằm đảm bảo mọi trẻ sinh non đều có cơ hội được sống, phát triển khỏe mạnh và không để sự ra đời non nớt định đoạt tương lai của các em.

Trẻ sinh non tức là trẻ được sinh ra trước tuần thứ 37 của thai kỳ, là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ sơ sinh và để lại nhiều di chứng lâu dài.

Theo UNICEF, cứ khoảng 10 trẻ được sinh ra thì có 1 trẻ là trẻ sinh non, ước tính khoảng 15 triệu trẻ mỗi năm trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, thực trạng cũng không mấy khả quan. Ước tính hàng năm có khoảng 103.500 trẻ sinh non và 17.000 trẻ tử vong trong vòng 28 ngày sau khi sinh.

Hơn 100.000 trẻ sinh thiếu tháng mỗi năm, trong đó tỷ lệ trẻ sinh non, nhẹ cân chiếm 19% trong mô hình bệnh tật của trẻ sơ sinh. Những nguyên nhân chính gây tử vong ở trẻ sơ sinh là do sinh non, nhẹ cân, ngạt, chấn thương trong khi sinh, dị tật và các bệnh nhiễm khuẩn, trong đó nguyên nhân do sinh non, nhẹ cân chiếm tới 25%.

Việc không đảm bảo chăm sóc đặc biệt cho nhóm trẻ sinh non đồng nghĩa với mất đi tiềm năng to lớn của xã hội. Lịch sử từng ghi nhận nhiều thiên tài như Albert Einstein, Isaac Newton và Pablo Picasso - đều là những trẻ sinh ra sớm hơn dự kiến. Mỗi trẻ sinh non là một mầm sống quý giá, mang trong mình những tiềm năng không giới hạn, cần được bảo vệ và nuôi dưỡng để phát triển.

Trẻ sinh non: Những thách thức sức khỏe nghiêm trọng

Trẻ sinh non có cơ thể chưa phát triển hoàn thiện, vì vậy dễ gặp nhiều biến chứng y khoa nghiêm trọng. Các thách thức chính bao gồm:

• Suy hô hấp: Do phổi chưa trưởng thành, thiếu chất hoạt diện (surfactant), trẻ dễ bị suy hô hấp cấp, cần hỗ trợ thở CPAP hoặc thở máy.
• Hạ thân nhiệt: Do diện tích da lớn và ít mỡ dưới da, trẻ sinh non mất nhiệt nhanh, có nguy cơ hạ thân nhiệt, rối loạn nhịp tim và chuyển hóa.
• Nhiễm trùng: Hệ miễn dịch yếu khiến trẻ dễ mắc nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi, viêm ruột hoại tử.
• Rối loạn dinh dưỡng: Bú khó hấp thu kém, tăng trưởng chậm.
• Vấn đề phát triển thần kinh: Có thể dẫn đến chậm phát triển trí tuệ, rối loạn thị giác hoặc thính giác nếu không được can thiệp sớm.

Mặc dù phải đối mặt với nhiều biến chứng nguy hiểm, trẻ sinh non vẫn có thể phát triển khỏe mạnh nếu được chăm sóc đúng cách, kịp thời và toàn diện. Sự tiến bộ của y học, cùng tình yêu thương và sự kiên trì của cha mẹ, đã giúp ngày càng nhiều em bé sinh non vượt qua giai đoạn khó khăn, bắt kịp đà tăng trưởng như những đứa trẻ đủ tháng khác.

Chính vì vậy, việc xây dựng quy trình chăm sóc chuyên biệt, khoa học và nhân ái cho trẻ sinh non là yếu tố then chốt quyết định sự sống còn và phát triển lâu dài của các em.

Chăm sóc trẻ sinh non – yêu thương đặc biệt cho những mầm sống nhỏ bé

Chăm sóc trẻ sinh non là hành trình của tình yêu thương, sự kiên nhẫn và phối hợp chặt chẽ giữa gia đình với y học hiện đại. Tùy theo tình trạng, bác sĩ có thể chỉ định các biện pháp hỗ trợ như thở oxy, nằm lồng ấp, bổ sung dinh dưỡng hoặc điều trị chuyên sâu.

Bên cạnh đó, Bộ Y tế (QĐ 2175/QĐ-BYT, ngày 25/7/2024) hướng dẫn chăm sóc trẻ sinh non bằng phương pháp Kangaroo (KMC), giúp giữ ấm, tăng gắn kết mẹ con và hỗ trợ phát triển khỏe mạnh. Ngoài KMC, ba mẹ cần chú ý đến dinh dưỡng, theo dõi sức khỏe và tái khám định kỳ để con được chăm sóc toàn diện.

Tiếp xúc da kề da - Vòng tay giúp con vững vàng

Khi con ổn định, mẹ hãy ôm con áp trực tiếp lên ngực trần, để da mẹ chạm da con. Tư thế đúng là con nằm sấp giữa ngực mẹ, đầu nghiêng một bên, mặt áp nhẹ lên ngực.

Mẹ có thể dùng áo hoặc khăn Kangaroo để cố định, duy trì tiếp xúc da kề da thường xuyên và kéo dài giữa trẻ với mẹ hoặc người thân trong gia đình, khuyến khích duy trì tiếp xúc da kề da càng lâu càng tốt, lý tưởng đạt 20 giờ/ngày, với thời gian gián đoạn mỗi lần không quá 30 phút, và thực hiện cho đến khi trẻ đạt 40 tuần tuổi hiệu chỉnh.

Nuôi con bằng sữa mẹ - Nguồn sống quý giá

Sữa mẹ là nguồn dưỡng chất tốt nhất cho trẻ sinh non. Ngay khi có thể, mẹ hãy cho con bú sớm và bú hoàn toàn bằng sữa mẹ. Nếu con chưa bú được, mẹ nên vắt sữa cho con uống bằng thìa, cốc nhỏ hoặc ống mềm.

Mẹ cần ăn đủ chất, uống nhiều nước, nghỉ ngơi hợp lý để duy trì nguồn sữa. Khi gặp khó khăn, đừng ngại nhờ nhân viên y tế hỗ trợ kích sữa và tư vấn cách cho bú.

Theo dõi con hàng ngày - Đồng hành cùng con lớn lên

Mỗi ngày, mẹ hãy quan sát kỹ con:

• Thân nhiệt: Bình thường từ 36,5 - 37,4°C, nếu lạnh, cần ủ ấm ngay.
• Hơi thở: Đều, không rút lõm ngực, không thở rên.
• Màu da, khả năng bú mẹ: Hồng hào, bú tốt là dấu hiệu tích cực.

Khi con có biểu hiện bú kém, thở khó, vàng da nhiều, sốt hoặc ngủ li bì, mẹ cần đưa con đến cơ sở y tế ngay. Dù đã xuất viện, mẹ vẫn nên duy trì áp da, bú mẹ hoàn toàn và tái khám định kỳ để theo dõi tăng trưởng của con.

Chăm sóc phát triển - Nuôi dưỡng bằng tình yêu

Giữ không gian yên tĩnh, ánh sáng dịu, nhiệt độ phòng ấm (28 - 30°C). Mẹ có thể xoa bóp nhẹ, hát ru, nói chuyện với con để con cảm nhận tình yêu và phát triển trí não sớm. Theo dõi cân nặng, chiều dài, vòng đầu mỗi tuần để nhận biết sự phát triển của con.

Tái khám định kỳ - Đồng hành cùng con trong những năm đầu đời

Sau khi ra viện, trẻ sinh non cần được tái khám thường xuyên đến ít nhất 2 tuổi. Trẻ được theo dõi về tăng trưởng, sự phát triển tâm thần vận động, tiêm chủng và các bệnh lý kèm theo.

Mẹ hãy ghi nhớ lịch tái khám cơ bản sau:

• Từ khi ra viện đến 40 tuần tuổi hiệu chỉnh: Tái khám mỗi 1 - 2 tuần.
• Từ 40 tuần đến 3 tháng tuổi: Tái khám mỗi tháng một lần.
• Từ 3 tháng đến 1 tuổi: Tái khám 3 tháng một lần.
• Từ 1 đến 2 tuổi: Tái khám 6 tháng một lần.

Ngoài lịch trên, nếu con bú kém, tăng cân chậm, thở nhanh, vàng da bất thường hoặc sốt, mẹ cần đưa con đi khám sớm hơn.

Phòng ngừa sinh non – Chìa khóa cho một thai kỳ khỏe mạnh

Phòng ngừa sinh non là bước quan trọng giúp giảm tử vong sơ sinh và nâng cao chất lượng cuộc sống cho mẹ và bé. Việc chăm sóc sức khỏe toàn diện cho phụ nữ từ trước khi mang thai đến sau sinh không chỉ bảo vệ thai kỳ, mà còn tạo nền tảng cho một khởi đầu khỏe mạnh.

Trước khi mang thai:

• Khám sức khỏe tiền hôn nhân, điều trị bệnh mạn tính (tăng huyết áp, tiểu đường, bệnh lý tuyến giáp, nhiễm khuẩn phụ khoa).
• Duy trì cân nặng hợp lý, tiêm phòng rubella, cúm, viêm gan B.
• Tránh rượu bia, thuốc lá và các chất kích thích.

Trong thai kỳ:

• Khám thai định kỳ để phát hiện sớm nguy cơ (cổ tử cung ngắn, đa thai, nhiễm trùng).
• Điều trị kịp thời bệnh lý sản khoa, chăm sóc theo hướng dẫn của bác sĩ khi có nguy cơ sinh non.
• Ăn uống cân bằng, nghỉ ngơi đầy đủ, tránh căng thẳng tâm lý.

Sinh non không chỉ là một thách thức y học mà còn là hành trình của nghị lực và tình yêu thương. Mỗi em bé sinh non đều mang trong mình tiềm năng to lớn, chỉ cần được chăm sóc đúng cách và nâng niu bằng trái tim. Nhờ sự tiến bộ của y học, cùng sự đồng hành của cha mẹ và cộng đồng, ngày càng nhiều trẻ sinh non đã có thể lớn lên khỏe mạnh, bắt kịp bạn bè đồng trang lứa.

Nhân Ngày Thế giới vì Trẻ Sinh Non (17/11), hãy cùng chung tay lan tỏa thông điệp “Khởi đầu vững chắc - Tương lai tươi sáng”, để không em bé nào bị bỏ lại phía sau chỉ vì ra đời sớm hơn dự kiến. Trao cho trẻ sinh non cơ hội được sống, được phát triển và được yêu thương, chính là trao cho thế giới một tương lai bền vững và đầy hy vọng.