Cơ chế hoạt động của hiệu ứng Placebo là gì?

Hiệu ứng Placebo hay còn gọi là hiệu ứng giả dược rất phổ biến trong lĩnh vực y tế. Về mặt lý thuyết, hiệu ứng Placebo được áp dụng bằng cách cho bệnh nhân uống thuốc, dung môi tiêm truyền giả. Điều này có nghĩa là các phương pháp y tế nêu trên không chứa hoạt chất và sẽ không có bất kỳ tác động nào đến sức khỏe thể chất của bệnh nhân.

Hiệu ứng Placebo là gì?

Hiệu ứng Placebo là một phương pháp điều trị y tế được thiết kế để đánh lừa những người tham gia thử nghiệm lâm sàng. Phương pháp này không chứa bất kỳ thành phần hoạt chất nào nhưng thường vẫn tạo ra tác dụng vật lý đối với cá nhân.

Giả dược đã trở thành một thành phần quan trọng của tất cả các thử nghiệm lâm sàng. Thông thường, các thử nghiệm lâm sàng bao gồm hai nhóm người sử dụng thuốc và những người không sử dụng để so sánh tác dụng. Tuy nhiên, vì hành động đơn giản là uống một viên thuốc rỗng nên cuộc thử nghiệm hiện nay sẽ có liên quan thêm nhóm thứ ba. Những người tham gia trong nhóm này sẽ sử dụng những viên thuốc không chứa hoạt chất, chẳng hạn như thuốc đường. Một loại thuốc trong quy trình kiểm soát chất lượng chỉ được phê duyệt nếu chúng tạo ra tác dụng lớn hơn tác dụng giả dược trong thử nghiệm hiệu ứng Placebo.

Hiệu ứng Placebo đã được chứng minh là tạo ra những thay đổi sinh lý có thể đo lường được, chẳng hạn như tăng nhịp tim hoặc huyết áp. Nhiều bệnh mãn tính cho thấy tác dụng mạnh mẽ của hiệu ứng này, chẳng hạn như bệnh trầm cảm, lo lắng, hội chứng ruột kích thích, bệnh Parkinson và đau mãn tính.

Hiệu quả của viên thuốc giả dược phụ thuộc vào nhiều yếu tố, chẳng hạn như:

• Viên nang có hiệu quả hơn viên nén.
• Hai viên thuốc hoạt động hiệu quả hơn một viên.
• Viên thuốc lớn hơn có tác dụng hiệu ứng tốt hơn.
• Thuốc tiêm sẽ có hiệu ứng mạnh hơn viên nén
• Thuốc của nhãn hiệu lớn hoặc nhãn hiệu nước ngoài đều gây hiệu ứng mạnh hơn.
• Thuốc màu đỏ, vàng và cam có tác dụng kích thích cao hơn, còn thuốc màu xanh lam và xanh lá cây có tác dụng an thần hơn.
• Tác dụng của hiệu ứng Placebo cũng khác nhau giữa các nền văn hóa, ví dụ như trong điều trị viêm loét dạ dày thì phương pháp này tác dụng thấp ở Brazil và cao hơn ở Bắc Âu, đặc biệt là cao ở Đức.

Cơ chế tác động của hiệu ứng Placebo

Hiệu ứng Placebo có thể ảnh hưởng đến cơ thể con người về mặt tâm lý và sinh lý. Nghiên cứu về hiệu ứng Placebo tập trung vào mối quan hệ giữa tâm trí và cơ thể. Một trong những phương thức phổ biến nhất của hiệu ứng Placebo là thông qua kỳ vọng của con người. Nếu một người mong đợi một loại thuốc sẽ tạo ra một tác dụng nhất định thì các chất hóa học trong cơ thể có thể tạo ra tác dụng tương tự như thuốc đó.

Trong một nghiên cứu, những người tham gia được cho dùng giả dược và được cho biết đó là chất kích thích. Sau khi dùng thuốc, nhịp tim và huyết áp của họ tăng lên, tốc độ phản ứng của họ được cải thiện. Tương tự như vậy, khi một nhóm đối tượng khác uống cùng một viên thuốc và được cho biết đó là thuốc rối loạn giấc ngủ, kết quả là họ dễ ngủ hơn.

Khoa học lý giải như thế nào về hiệu ứng này? Nghiên cứu đã tìm ra lý do tại sao nhiều người trải nghiệm được hiệu quả mà họ đạt được chỉ bằng cách uống thuốc giả dược. Giải thích một cách khoa học, việc sử dụng giả dược sẽ kích thích giải phóng endorphin, một loại chất giảm đau tự nhiên của cơ thể.

Endorphin có cấu trúc tương tự như morphin và các thuốc giảm đau dạng thuốc phiện khác. Các nhà khoa học đã cố gắng chứng minh điều này bằng cách cho naloxone vào thuốc giả dược. Naloxone là chất đối vận làm khóa tác động của endorphin và chất dạng thuốc phiện. Kết quả là tác dụng của viên giả dược gần như bị mất hoàn toàn.

Hiệu quả của hiệu ứng Placebo sẽ mạnh hơn đối với những bệnh nhân có động lực và tự tin về phác đồ điều trị của mình hoặc những bệnh nhân đã được điều trị hiệu quả trước đó. Vì vậy có thể thấy tác dụng giả dược có hiệu quả khi có hai yếu tố ở bệnh nhân là kỳ vọng và tính điều kiện, cụ thể:

• Kỳ vọng: Đây là sự mong đợi và kỳ vọng rằng thuốc thực sự sẽ có tác dụng tốt đối với sức khỏe và bệnh tình của họ, kết quả là cơ thể sẽ phản ứng với thuốc và cho thấy tác dụng tích cực của thuốc giả dược. Tuy nhiên, một tình huống ngược lại có thể xảy ra là khi bệnh nhân không mong đợi thuốc có tác dụng hoặc sợ một tác dụng phụ nào đó, điều này có thể gây tác dụng ngược và gây ra các triệu chứng không mong muốn. Đây được gọi là hiệu ứng Nocebo. Nếu hiệu ứng Placebo làm tăng hoạt động của các thụ thể dopamin và opioid có tác dụng tích cực đối với bệnh tật và sức khỏe thì hiệu ứng Nocebo lại làm giảm hoạt động của các thụ thể này và phản tác dụng.

• Tính điều kiện: Điều này cũng giống như là phản xạ có điều kiện. Nếu lần trước người bệnh được điều trị trong môi trường y tế tốt, có bác sĩ giỏi, thuốc men giúp chữa khỏi bệnh thì lần sau người bệnh cũng sẽ lựa chọn điều trị tại đó. Ngoài ra, bệnh nhân còn tin rằng họ đang dùng thuốc thật và dây thần kinh não sẽ hoạt động bằng cách sản sinh ra endorphin nội sinh để giảm triệu chứng đau và cải thiện tình trạng.

Trên đây là những thông tin về cơ chế hoạt động của hiệu ứng Placebo mà bạn có thể tham khảo. Hiệu ứng này sẽ không mang lại công dụng điều trị dứt điểm bệnh mà chỉ có thể cải thiện triệu chứng hay tình trạng bệnh ở một mức độ cụ thể.