Điều trị táo bón ở người cao tuổi: Nguyên nhân và phương pháp điều trị hiệu quả

Táo bón là một trong những vấn đề tiêu hóa phổ biến nhất ở người cao tuổi, nhưng thường bị xem nhẹ hoặc điều trị sai cách. Theo thống kê, có khoảng 30% người từ 65 tuổi trở lên gặp tình trạng táo bón. Đây không chỉ là sự bất tiện, mà còn có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ, tâm lý, thói quen ăn uống và làm gia tăng nguy cơ các biến chứng như trĩ, nứt hậu môn, sa trực tràng hay thậm chí tăng huyết áp khi rặn.

Tại sao người cao tuổi dễ bị táo bón?

Có nhiều yếu tố khiến người cao tuổi trở thành đối tượng “dễ bị” táo bón nhất trong các nhóm dân số, như:

• Suy giảm chức năng đường ruột.
• Tuổi càng cao, nhu động ruột càng chậm, thời gian di chuyển phân qua đại tràng kéo dài, khiến phân khô và khó đi tiêu hơn.
• Chế độ ăn ít chất xơ.
• Người lớn tuổi thường ăn uống đơn giản, kém ngon miệng, hoặc kiêng khem quá mức, khiến lượng chất xơ tiêu thụ giảm đáng kể.
• Uống ít nước.
• Do ngại đi tiểu đêm hoặc giảm cảm giác khát, người lớn tuổi thường uống không đủ nước – yếu tố then chốt trong việc làm mềm phân.
• Ít vận động.
• Hạn chế đi lại, lười vận động do đau khớp hoặc các bệnh lý mãn tính khiến cơ bụng và hệ tiêu hóa hoạt động kém.
• Tác dụng phụ của thuốc.
• Một số thuốc như thuốc giảm đau opioid, thuốc chống trầm cảm, thuốc bổ sung canxi, thuốc lợi tiểu… có thể gây táo bón như một tác dụng phụ.

Hệ lụy nếu táo bón không được điều trị đúng cách

Táo bón không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe:

• Tăng nguy cơ trĩ, nứt hậu môn do rặn nhiều.
• Gây đầy bụng, chán ăn, mất ngủ, rối loạn tiêu hóa.
• Tăng huyết áp, nguy cơ nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ ở người có bệnh nền.
• Gây sa trực tràng ở người yếu cơ vùng chậu.
• Vì vậy, việc điều trị và phòng ngừa táo bón ở người cao tuổi không chỉ đơn thuần là giúp đi tiêu dễ hơn – mà là bảo vệ sức khỏe tổng thể.

Các phương pháp điều trị táo bón hiện nay

Điều trị táo bón ở người lớn tuổi cần tiếp cận toàn diện, ưu tiên an toàn – hiệu quả – không gây phụ thuộc thuốc. Các nhóm phương pháp gồm:

Điều chỉnh lối sống

Để cải thiện tình trạng táo bón ở người cao tuổi một cách bền vững, việc điều chỉnh lối sống đóng vai trò then chốt và cần được ưu tiên hàng đầu:

• Tăng chất xơ trong khẩu phần ăn: Rau xanh (rau mồng tơi, cải ngọt, bông cải xanh), trái cây tươi (đu đủ, chuối chín, táo, lê), ngũ cốc nguyên cám…
• Uống đủ nước mỗi ngày: Từ 1.5 - 2 lít nước, uống đều trong ngày, hạn chế uống nhiều vào buổi tối.
• Tăng vận động thể chất như đi bộ, tập yoga, vận động nhẹ nhàng.
• Tạo thói quen đi tiêu đều đặn. Nên đi vào khung giờ cố định (buổi sáng), không nhịn khi có nhu cầu, ngồi tư thế đúng (có thể kê ghế dưới chân).

Sử dụng thuốc nhuận tràng

Các thuốc hỗ trợ điều trị táo bón được chia làm nhiều nhóm, tùy vào cơ chế tác động và đặc điểm người bệnh:

Nhóm nhuận tràng thẩm thấu – Lựa chọn lý tưởng cho người lớn tuổi

Trong các nhóm thuốc, nhuận tràng thẩm thấu – đặc biệt là Lactulose – được xem là giải pháp ưu tiên cho người cao tuổi nhờ:

• Cơ chế tự nhiên – dịu nhẹ: Lactulose là một loại đường tổng hợp không được hấp thu vào máu. Khi vào ruột già, nó giữ nước lại, làm mềm phân và tăng nhu động nhẹ nhàng.
• Tăng cường hệ vi sinh đường ruột Lactulose giúp tăng lợi khuẩn Bifidobacterium, giúp cân bằng hệ tiêu hóa, giảm nguy cơ rối loạn vi khuẩn đường ruột.
• Phù hợp với người có bệnh nền Không gây co thắt, không ảnh hưởng huyết áp, tim mạch hay đường huyết.
• Có thể sử dụng lâu dài theo hướng dẫn bác sĩ.

Tại Long Châu bạn có thể dễ dàng tìm thấy các sản phẩm có chứa Lactulose, như: Duphalac (Abbott – Hà Lan). Duphalac dạng uống lỏng, có cả chai lớn và dạng gói nhỏ gọn tiện lợi, hương vị dịu nhẹ, dễ uống, phù hợp với người lớn tuổi. Một số sản phẩm tiêu biểu bao gồm: Livoluk (Biotec - Ấn Độ), Lactulose (Stella – Việt Nam), Companity (CPC1HN – Việt Nam),…

Lưu ý khi dùng thuốc trị táo bón cho người cao tuổi

Dưới đây là một số lưu ý quan trọng khi sử dụng thuốc điều trị táo bón cho người cao tuổi:

• Không nên tự ý dùng thuốc kích thích nhu động ruột trong thời gian dài.
• Ưu tiên sử dụng nhóm thẩm thấu (Lactulose).
• Tuân thủ liều lượng, không tự ý ngưng hay tăng liều.
• Tái khám định kỳ nếu táo bón kéo dài quá 2 tuần hoặc có biểu hiện bất thường (chảy máu, đau bụng dữ dội…).

Táo bón là một vấn đề tiêu hóa phổ biến nhưng thường bị xem nhẹ ở người cao tuổi. Nếu không được nhận diện và xử lý đúng cách, tình trạng này có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể. Do đó, điều trị táo bón ở người cao tuổi cần được thực hiện theo hướng tiếp cận toàn diện, kết hợp giữa điều chỉnh lối sống, chế độ dinh dưỡng khoa học và lựa chọn thuốc phù hợp. Việc phát hiện sớm và can thiệp đúng phương pháp sẽ giúp cải thiện chức năng tiêu hóa, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và duy trì sức khỏe lâu dài cho người cao tuổi.