Đứt động mạch chủ: Nguyên nhân, biểu hiện và cách điều trị

Đứt động mạch chủ là tình trạng đứt hoặc vỡ động mạch chủ, động mạch lớn nhất trong cơ thể. Đứt động mạch chủ là một tình trạng hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm. Khoảng một phần ba số bệnh nhân đứt động mạch chủ tử vong trong vòng 24 giờ sau cơn tai biến. Nửa số trường hợp còn lại chấm dứt trong khoảng 2 ngày kể từ khi động mạch chủ bị đứt. Hãy cùng bài viết dưới đây tìm hiểu rõ hơn về căn bệnh đứt động mạch chủ.

Tìm hiểu về động mạch chủ

Trong cơ thể, động mạch chủ là động mạch lớn nhất, khởi điểm từ tâm thất của tim chạy một vòng chữ U lên ngực rồi kết thúc ở vùng quanh rốn, chia ra thành hai động mạch nhỏ. Động mạch chủ có nhiệm vụ phân phối máu đến tất cả bộ phận của cơ thể thông qua hệ tuần hoàn.

Động mạch chủ được phân thành hai đoạn: Động mạch chủ ngực và động mạch chủ bụng. Động mạch chủ giữ vai trò thiết yếu đối với duy trì vòng tuần hoàn máu trong thời kỳ tâm trương sau khi được đẩy vào động mạch chủ do tâm thất trái ở thời kỳ tâm thu.

Nguyên nhân gây đứt động mạch chủ

Các nguyên nhân gây đứt động mạch chủ rất đa dạng: Có thể do sử dụng thuốc không đúng cách, huyết áp cao hay do động mạch chủ yếu ớt từ lúc mới sinh.

Nguyên nhân gây đứt động mạch chủ bụng được chia làm hai loại:

• Đứt động mạch chủ bụng do chấn thương: Thường là do một chấn thương giảm tốc nghiêm trọng hoặc một vết thương xuyên thấu qua trung thấ t.
• Đứt động mạch chủ do phình động mạch chủ bụng: Đây là một biến chứng quan trọng và nguy hiểm nhất của phình động mạch chủ bụng, có thể dẫn đến tràn máu trong bụng, gây sốc và dẫn đến tình trạng tử vong.

Triệu chứng, dấu hiệu đứt động mạch chủ

Các ca đứt động mạch thường bắt đầu bằng cơn đau ngực rất dữ dội rồi sau đó làm dòng máu lưu thông bị ngưng trệ, dẫn đến cơn nhồi máu cơ tim và gây tổn thương một số bộ phận khác, tùy thuộc vào vị trí của chỗ đứt trên động mạch chủ.

Đối với người bệnh bị đứt động mạch chủ, một số triệu chứng cho thấy bệnh đang tiến triển như đau xé ở bụng, sườn, háng hoặc lưng, sau đó mất ý thức.

Một số dấu hiệu lâm sàng gợi ý đứt động mạch chủ bao gồm:

• Huyết áp thấp do sốc giảm thể tích;
• Nhịp tim nhanh;
• Da xanh mét, tím tái;
• Trạng thái tinh thần của bệnh nhân bị thay đổi;
• Bầm tím vùng sườn, dấu hiệu chảy máu sau phúc mạc.

Phương pháp chẩn đoán đứt động mạch chủ do chấn thương

Nếu nghi ngờ bệnh nhân bị đứt động mạch chủ do chấn thương, bệnh nhân có các dấu hiệu gợi ý thì X-quang vùng ngực nên được thực hiện. Một số dấu hiệu gợi ý đứt động mạch chủ trên X-quang ngực như:

• Trung thất mở rộng (độ nhạy cao, ngoại trừ ở bệnh nhân lớn tuổi);
• Gãy xương sườn 1 hoặc 2;
• Cung động mạch chủ bị xóa;
• Đẩy lệch khí quản hoặc thực quản lệch phải (dẫn đến sonde dạ dày) lệch về bên phải;
• Đè đẩy phế quản trái;
• Dày đỉnh phổi;
• Tràn máu, tràn khí màng phổi hoặc dập phổi.

Tuy nhiên, các dấu hiệu này có thể không xuất hiện sớm trên phim chụp X-quang, đồng thời các dấu hiệu trên không đủ độ nhạy và độ đặc hiệu để chẩn đoán chính xác đứt động mạch chủ. Do đó, chụp động mạch chủ được khuyên dùng ở tất cả bệnh nhân bị chấn thương giảm tốc nghiêm trọng.

Một số lựa chọn để chẩn đoán hình ảnh động mạch chủ bao gồm:

Chụp CT mạch

Chụp CT mạch được coi là phương pháp chính xác nhất, tuy nhiên đây là một thủ thuật xâm lấn (tỷ lệ biến chứng cao hơn) và tốn nhiều thời gian để hoàn thành (thường kéo dài khoảng 1 đến 2 giờ).

Siêu âm tim qua thực quản

Đây là phương pháp có thời gian thực hiện ngắn (thường là < 30 phút), tỷ lệ biến chứng thấp, đồng thời có thể phát hiện các tổn thương liên quan có thể bị bỏ qua trên CT. Đồng thời đây là một xét nghiệm cạnh giường nên có thể sử dụng cho những bệnh nhân đang trong tình trạng không ổn định. Tuy nhiên, độ chính xác của phương pháp này phụ thuộc nhiều vào người thực hiện, và không phải lúc nào cũng có sẵn tại cơ sở y tế.

Cách điều trị đứt động mạch chủ

Hai nguyên tắc chính để điều trị đứt động mạch chủ do chấn thương bao gồm:

• Kiểm soát huyết áp.
• Phẫu thuật sửa chữa hoặc đặt stent.

Các bệnh nhân cần được hồi sức tích cực khi bị vỡ động mạch chủ, trong đó liệu pháp điều trị nhịp (bao gồm giảm nhịp tim và huyết áp thông qua việc sử dụng thuốc chẹn beta) được khuyến nghị ngay sau khi loại trừ các nguyên nhân khác của xuất huyết. Mục tiêu là duy trì nhịp tim dưới 90 nhịp/phút và huyết áp tâm thu dưới 120 mmHg. 

Bên cạnh đó, bệnh nhân không nên thực hiện liệu pháp Valsalva. Các biện pháp cần được thực hiện để ngăn chặn việc ho hoặc nôn nếu bệnh nhân cần đặt ống nội khí quản (ví dụ, sử dụng lidocaine 1 mg/kg trước đó) hoặc đặt nội khí quản đường mũi (ví dụ, tránh mọi kích thích với ống nội khí quản).

Trước đây, phẫu thuật ngay lập tức là phương pháp điều trị kết thúc, nhưng hiện nay, việc đặt stent nội mạch đã trở thành lựa chọn phổ biến. Phẫu thuật sửa chữa có thể được trì hoãn để đánh giá và điều trị các tổn thương có thể gây tử vong khác.

Phòng ngừa đứt động mạch chủ do phình động mạch chủ bụng

Phương pháp tốt nhất để ngăn chặn và kiểm soát bệnh phình động mạch chủ bụng là duy trì trạng thái tốt nhất cho hệ thống mạch máu.

Mặc dù một số yếu tố nguy cơ như tuổi tác và yếu tố di truyền không thể kiểm soát, nhưng có những yếu tố khác có thể được điều chỉnh hoặc kiểm soát, giảm thiểu đáng kể rủi ro của phình động mạch chủ bụng và các động mạch chủ khác. Để kiểm soát những yếu tố nguy cơ này, bạn có thể:

• Không hút thuốc lá và hạn chế việc sử dụng rượu bia.
• Kiểm soát huyết áp: Duy trì mức huyết áp bình thường thông qua chế độ ăn uống lành mạnh, quản lý căng thẳng và stress, hoặc sử dụng thuốc kiểm soát huyết áp.
• Kiểm soát mức cholesterol: Mức cholesterol cao có thể dẫn đến xơ vữa động mạch, một trong những nguyên nhân chính gây phình động mạch chủ.
• Thực hiện kiểm tra sức khỏe định kỳ: Vì phình động mạch chủ bụng ở giai đoạn đầu thường không có triệu chứng rõ ràng, việc thường xuyên kiểm tra sức khỏe là quan trọng để phát hiện bệnh sớm. Đặc biệt, những người có tiền sử gia đình về bệnh phình động mạch chủ bụng, người trên 60 tuổi, hút thuốc lá, hoặc có huyết áp và cholesterol cao, nên được kiểm tra và điều trị sớm để ngăn chặn biến chứng và giảm nguy cơ phình động mạch chủ bụng.

Hy vọng với những thông tin được đưa ra trong bài viết, bạn đã có được những thông tin cần thiết về căn bệnh đứt động mạch chủ. Đứt động mạch chủ là một trường hợp rất hiếm nhưng cũng rất nguy hiểm và không có dấu hiệu nào báo trước cả. Để hạn chế nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch, hãy duy trì một thói quen ăn uống lành mạnh và tập luyện thể dục thể thao đầy đủ.