Giải phẫu xương hàm trên: Đặc điểm, chức năng và các bệnh lý liên quan

Việc hiểu rõ về giải phẫu xương hàm trên giúp các chuyên gia y tế chẩn đoán và điều trị hiệu quả các vấn đề liên quan đến răng miệng, cũng như các bệnh lý liên quan đến cấu trúc khuôn mặt. Bài viết sau sẽ cung cấp các thông tin chi tiết về giải phẫu xương hàm trên.

Giải phẫu xương hàm trên

Hàm trên nằm ở trung tâm hộp sọ và tạo thành trung tâm của khuôn mặt. Phần dưới của xương hàm trên được nối với các răng hàm trên thông qua các xương ổ răng. Chân răng tạo thành các rãnh kéo dài lên phần trước của hàm trên.

Quá trình hình thành ổ răng kéo dài về phía sau bên dưới các xoang hàm trên và kết thúc ở củ hàm trên. Ổ răng cũng chứa các hốc mà qua đó các động mạch phế nang, dây thần kinh và dây chằng nha chu chạy qua.

Khu vực đường giữa nơi hai xương hình thóp của hàm trên hợp nhất với nhau thông qua đường khớp hàm trên giữa được gọi là vòm miệng. Vòm miệng bao gồm sàn mũi và một phần khẩu cái cứng.

Phần trước của khẩu cái cứng chứa ống răng cửa mà dây thần kinh vòm miệng và động mạch bướm - khẩu cái chạy qua. Vòm miệng cũng bao gồm lỗ mũi trên.

Phần bên ngoài của xương hàm trên được gọi là mỏm xương gò má vì nó khớp với xương gò má và tạo thành vành ổ mắt dưới (ngay dưới mắt). Bên cạnh mỏm gò má, trên bề mặt trước của xương hàm trên, có một chỗ lõm được gọi là hố răng nanh.

Một chỗ lõm khác được gọi là mào xương gò má nằm ở bên dưới mỏm xương gò má và ngay phía trên mỏm phế nang.

Phần xương hàm trên khớp với xương trán ở phía trên và xương mũi ở phía trong được gọi là mỏm trán. Mỏm trán tạo thành một số cấu trúc quan trọng bao gồm rãnh mũi họng, phần giữa trán (khu vực ở giữa nhưng ngay dưới lông mày) và sống mũi.

Xoang được định nghĩa dễ dàng là các lỗ trên hộp sọ làm giảm trọng lượng của hộp sọ. Chúng chứa đầy không khí và được lót bằng màng nhầy. Các xoang hàm trên là một số xoang lớn nhất trong hộp sọ. Giống như xương hàm trên, các xoang hàm trên có hình thóp với đỉnh kéo dài về phía xương gò má.

Chức năng xương hàm trên

Xương hàm trên có nhiều chức năng. Nó cung cấp cấu trúc xương quan trọng cho hộp sọ và xác định khuôn mặt. Vì nó chứa các răng trên và tạo thành một phần của hàm nên xương hàm trên cần thiết cho quá trình nhai và nói.

Màng nhầy lót xoang hàm có chức năng làm ấm và làm ẩm không khí chúng ta hít thở và tạo ra chất nhầy, có chức năng bảo vệ miễn dịch. Ngoài ra, niêm mạc xoang hàm có thể hỗ trợ khả năng bảo vệ miễn dịch của khoang mũi bằng cách sản xuất và lưu trữ nitơ monoxit (NO).

Tuy nhiên, xoang hàm trên có thể dễ mắc các bệnh lý bao gồm u lành tính và ác tính hay nhiễm trùng.

Hàm trên tạo thành sàn và thành bên của khoang mũi cũng rất cần thiết cho chức năng hô hấp, làm ẩm và làm ấm không khí.

Ưu điểm khác của xoang hàm trên là chúng làm giảm trọng lượng của đầu, tăng độ cộng hưởng của lời nói và đóng vai trò như một vùng chịu lực để bảo vệ các cấu trúc quan trọng trong trường hợp chấn thương ở mặt.

Các bệnh lý liên quan xương hàm trên

Hàm trên có thể bị ảnh hưởng bởi dị tật bẩm sinh, chấn thương và nhiễm trùng.

Hở hàm ếch

Hở hàm ếch là tình trạng khẩu cái cứng hoặc mềm không kết hợp đúng cách trong quá trình phát triển của thai nhi, để lại một khoảng trống trên vòm miệng. Nó có thể bao gồm hoặc không bao gồm môi và có thể ở một bên hoặc hai bên.

Đây là một trong những tình trạng bẩm sinh phổ biến nhất. Nó có thể gây ra các vấn đề về thở, nói và ăn uống vì thức ăn và chất lỏng có thể được hít trực tiếp vào khoang mũi. Nguyên nhân hở hàm ếch được nghiên cứu nhiều khả năng là do di truyền.

Gãy xương mặt

Bất kỳ chấn thương nào ở mặt đều có thể dẫn đến gãy xương mặt liên quan đến hàm trên. Những vết gãy này cần được các chuyên gia chăm sóc sức khỏe phân loại bằng cách sử dụng hệ thống phân loại LeFort cho gãy xương hàm trên.

Viêm xoang

Viêm và nhiễm trùng xoang hàm trên không phải là tình trạng hiếm gặp. Nó có thể dễ xảy ra hơn ở những người có bệnh lý tiềm ẩn như dị ứng. Các triệu chứng có thể bao gồm đau mặt, nghẹt mũi và sổ mũi. Bạn có thể bị đau họng (đặc biệt là vào buổi sáng) do chảy nước mũi sau.

Tùy thuộc vào nguyên nhân cơ bản, phương pháp điều trị có thể bao gồm thuốc kháng sinh, thuốc dị ứng hoặc thậm chí là phẫu thuật xoang.

Điều trị và phục hồi chức năng

Các tình trạng liên quan đến hàm trên thường được điều trị bằng phẫu thuật. Trong trường hợp hở hàm ếch, các vấn đề tức thời liên quan đến khả năng thở hoặc ăn uống trước tiên phải được ưu tiên. Điều này đôi khi liên quan đến việc sử dụng ống thở, bình sữa hoặc ống cho ăn.

Một khi những vấn đề này đã được giải quyết, hở hàm ếch có thể được phẫu thuật sửa chữa. Đôi khi cần phải phẫu thuật nhiều lần tùy thuộc vào mức độ khiếm khuyết. Phục hồi chức năng có thể bao gồm ngôn ngữ trị liệu hoặc chăm sóc nha khoa. Cả bác sĩ phục hồi chức năng và bác sĩ chỉnh nha đều phối hợp để chỉnh sửa khuôn mũi và hoàn thiện các chức năng ngôn ngữ, hô hấp trước hoặc sau phẫu thuật.

Việc điều trị bất kỳ gãy xương liên quan đến xương hàm trên đều phụ thuộc vào mức độ và tính chất của chấn thương. Trong trường hợp chấn thương nghiêm trọng, gãy xương ở phần này trên khuôn mặt có thể ảnh hưởng đến khả năng thở phải được thực hiện để thiết lập ống mở khí quản hoặc phương tiện khác để khôi phục hô hấp trước khi có thể tiến hành đánh giá và điều trị thêm. Tình trạng gãy xương ở khu vực này có thể ảnh hưởng đến khả năng ăn uống của người bệnh. Nếu vết gãy nhỏ và không lan rộng, nó có thể lành lại kịp thời bằng cách nghỉ ngơi, ăn uống mềm và dùng thuốc giảm đau. Những vết gãy lớn hơn và rộng hơn ở hàm trên có thể cần phải được phẫu thuật sửa chữa, đặc biệt nếu chấn thương dây thần kinh hoặc mạch máu xung quanh vẫn còn.

Viêm hoặc nhiễm trùng xoang hàm trên (viêm xoang) có thể cấp tính hoặc mãn tính. Viêm xoang cấp tính thường khỏi trong vòng vài ngày đến vài tuần trong khi viêm xoang mãn tính đôi khi kéo dài hàng tháng hoặc thậm chí lâu hơn. Các khoang xoang có thể bị nhiễm vi khuẩn hoặc vi trùng khác như nấm. Trong trường hợp nhiễm vi khuẩn, kháng sinh là lựa chọn cần thiết. Tình trạng dị ứng có thể gây viêm và sưng xoang dai dẳng và trong một số trường hợp dẫn đến sự phát triển bất thường bên trong khoang xoang gọi là polyp thì cần phải phẫu thuật cắt bỏ.

Các phương pháp điều trị phổ biến cho bệnh viêm xoang là các biện pháp kiểm soát tình trạng viêm và dị ứng tiềm ẩn, chẳng hạn như thuốc kháng histamin và đôi khi là phẫu thuật.

Nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào của vấn đề với xoang hàm trên, hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa bao gồm bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng, bác sĩ chỉnh nha hoặc bác sĩ phẫu thuật miệng để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Xem thêm: 

• Viêm xoang hàm kiêng ăn gì và nên ăn gì để cải thiện? 
• Bệnh viêm xoang hàm trái và những điều cần biết 
• Polyp xoang hàm: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị