Ngôn ngữ trị liệu: Phương pháp dành cho người rối loạn ngôn ngữ

Tất cả chúng ta đều cần giao tiếp trong cuộc sống và mọi người thường sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp và khi giao tiếp không hiệu quả sẽ ảnh hưởng rất lớn với người bệnh. Lúc này chúng ta cần đến gặp các chuyên gia giáo dục đặc biệt trong "lĩnh vực y tế" về ngôn ngữ trị liệu để được điều trị.

Ngôn ngữ trị liệu là gì?

Ngôn ngữ trị liệu là một chuyên ngành liên ngành, mới nổi, liên quan đến y học, ngữ âm, âm học, ngôn ngữ học, tâm lý học, giáo dục đặc biệt và các chuyên ngành khác. Các chuyên gia ngôn ngữ trị liệu là những chuyên gia đánh giá và điều trị các vấn đề về giao tiếp và nuốt ở mọi người, mọi lứa tuổi. Họ làm việc để ngăn ngừa, đánh giá, chẩn đoán và điều trị các rối loạn ngôn ngữ, xã hội, giao tiếp nhận thức và nuốt ở trẻ em và người lớn.

Đối tượng cần phương pháp ngôn ngữ trị liệu

Các nhóm người cần tìm đến nhà trị liệu ngôn ngữ bao gồm:

Người mắc chứng khó nuốt

Những người mắc chứng khó nuốt gặp khó khăn trong việc di chuyển thức ăn hoặc chất lỏng một cách trơn tru từ miệng đến dạ dày. Điều này khiến họ ăn ít hơn nhu cầu dinh dưỡng bình thường, khó giữ sức khỏe và duy trì cân nặng lý tưởng. Chứng khó nuốt có thể gây ra nhiều bệnh nghiêm trọng như suy dinh dưỡng, mất nước và viêm phổi do sặc. Nguyên nhân gây khó nuốt cũng rất đa dạng, chẳng hạn như sau đột quỵ, chấn thương não, chấn thương tủy sống, sau phẫu thuật, các bệnh thần kinh tiến triển,...

Người lớn rối loạn giao tiếp mắc phải

Người lớn bị rối loạn ngôn ngữ gặp khó khăn trong việc hiểu những gì người khác đang nói với họ hoặc tìm từ thích hợp để diễn tả nhu cầu, suy nghĩ và cảm xúc của họ. Họ cũng có thể gặp khó khăn khi đọc hoặc viết. Khó khăn trong giao tiếp có thể do nhiều tình trạng khác nhau gây ra như các rối loạn thần kinh như bệnh Parkinson, loạn dưỡng cơ, bệnh thần kinh vận động, bệnh Alzheimer, phẫu thuật, sau đột quỵ, chấn thương sọ não, u não,...

Trẻ chậm phát triển ngôn ngữ

Trẻ từ 13 - 20 tháng không thể hiểu được những hướng dẫn đơn giản, từ 18 đến 24 tháng chưa nói được những từ có ý nghĩa, trẻ em đã năm tuổi mà chưa biết nói, không thể hiểu ngôn ngữ của người khác hoặc thể hiện suy nghĩ, ý tưởng và cảm xúc của chính mình,... có thể được cho là chậm phát triển ngôn ngữ. Nguyên nhân chậm phát triển ngôn ngữ có thể đến từ việc thiếu giao tiếp trong giai đoạn quan trọng hình thành ngôn ngữ, dẫn đến trẻ không được tiếp xúc đào tạo kịp thời nên việc phát triển ngôn ngữ bị chậm lại; khiếm thính; hoặc có thể do nguyên nhân tâm lý, hành vi như trẻ tự kỷ, không muốn nói, điều này ảnh hưởng đến ngôn ngữ của họ.

Trẻ rối loạn giao tiếp xã hội

Trẻ mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ, bại não, hội chứng Down, rối loạn thần kinh tiến triển có trí tuệ chậm phát triển nên thần kinh ngôn ngữ cũng chậm phát triển tương ứng, mọi mặt phát triển ngôn ngữ đều chậm hơn một bước so với trẻ bình thường. Do đó, những đối tượng này thường gặp khó khăn trong việc sử dụng giao tiếp bằng lời nói.

Người khó khăn trong việc phát âm

Phát âm dùng để chỉ quá trình sản sinh ra ngôn ngữ, là nguồn âm thanh phát ra từ luồng khí thở ra của lồng ngực và sự rung động của dây thanh âm, bao gồm môi, lưỡi, vòm miệng, hầu họng và các cơ quan phát âm khác. Khó phát âm đề cập đến việc không thể sử dụng môi, lưỡi và miệng để tạo thành các phụ âm hoặc nguyên âm chính xác; dây thanh âm, thậm chí khó khăn trong việc kiểm soát cao độ hoặc âm lượng và vấn đề về khả năng trôi chảy.

Người nói ngọng, nói lắp/cà lăm, nói ngắt quãng, khàn giọng, giọng mũi quá mức,... thường gặp khó khăn trong việc tạo ra âm thanh lời nói một cách chính xác hoặc trôi chảy hoặc gặp vấn đề với giọng nói của mình. Nói lắp là một vấn đề về phối hợp lời nói, trong đó có sự gián đoạn trong lời nói. Khả năng nói trôi chảy có thể bị gián đoạn do lặp lại các từ hoặc các phần của từ, xen kẽ hoặc tạm dừng hoặc gián đoạn im lặng không chủ ý. Những sự gián đoạn lời nói này có thể đi kèm với các hành vi thứ cấp như thay đổi từ ngữ, chớp mắt, càu nhàu, giật cơ mặt và các chuyển động cơ thể khác. Chứng rối loạn ngôn ngữ này có thể cản trở khả năng giao tiếp của người bệnh và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của họ.

Các bài tập của phương pháp ngôn ngữ trị liệu

Sàng lọc ngôn ngữ chính ban đầu là một cách đơn giản và nhanh chóng để kiểm tra xem có sự chậm trễ nào trong quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ hay không.

Tăng cường kích thích ngôn ngữ

Công việc cốt lõi của nhà trị liệu ngôn ngữ là cung cấp sự hỗ trợ chuyên môn cho khả năng giao tiếp của trẻ và giúp trẻ tiếp tục tiến bộ trên con đường giao tiếp hiệu quả thông qua đánh giá và đào tạo chuyên môn. Ngoài ra, ở nhà, cha mẹ/người thân nên nói chuyện và giao tiếp nhiều hơn với trẻ, tương tác nhiều hơn và tạo môi trường ngôn ngữ tốt cho trẻ.

Trò chơi phát âm

Phát âm có nguyên âm như "a", “e”, ”o”,... giúp tăng cường sự kết hợp giữa âm thanh và không khí. Phát âm càng dài càng tốt, yêu cầu âm thanh đủ to rõ và âm thanh phát ra êm tai.

Trò chơi thở

Thổi còi, thổi nến hoặc thổi nốt nhạc thường xuyên có thể làm tăng chức năng thở ra và thúc đẩy sự phát triển ngôn ngữ.

Bài tập cho lưỡi

Bạn có thể lấy một cây kẹo mút, đặt trước miệng, để kẹo mút dính vào lưỡi trẻ và luyện cho trẻ sự linh hoạt của lưỡi lên, xuống, trái, phải.

Mất bao lâu mới phục hồi khả năng ngôn ngữ?

Thời gian phục hồi ngôn ngữ khi thực hiện ngôn ngữ trị liệu hoàn toàn phụ thuộc vào mức độ phức tạp của bệnh và khoảng cách giữa trẻ/người bệnh với các bạn cùng trang lứa/người bình thường,... Một số trẻ có thể cần các khóa học phục hồi chức năng mỗi tuần một lần hoặc vài lần một tuần và thời gian hồi phục có thể kéo dài hàng tuần, hàng tháng hoặc hàng năm, tùy theo mức độ phức tạp của người bệnh.

Tóm lại, ngôn ngữ trị liệu là phương pháp cung cấp giáo dục sức khỏe và phục hồi chức năng cho trẻ em và người lớn có các vấn đề về giao tiếp lời nói và nuốt bởi các chuyên gia giáo dục đặc biệt. Nhà trị ngôn ngữ trị liệu sẽ kiểm tra, đánh giá, rèn luyện chức năng nói, phát âm, nuốt, tiến hành điều trị tâm lý và tư vấn tâm lý,… để giúp bệnh nhân cải thiện hay phục hồi khả năng ngôn ngữ của mình.

Xem thêm:

• Mất ngôn ngữ có chữa được không?
• Rối loạn ngôn ngữ ở người lớn: Dấu hiệu, biến chứng và điều trị