Kháng thuốc kháng sinh là gì?

Thuốc kháng sinh là một loại thuốc được con người chế tạo ra để chống lại các bệnh do nhiễm vi khuẩn. Mặc dù vậy, các loại vi khuẩn vẫn có khả năng đề kháng lại thuốc kháng sinh, thứ vốn được dùng để tiêu diệt chúng. Tình trạng này gây nên mối đe dọa lớn đến sức khỏe con người. Vậy kháng thuốc kháng sinh là gì và biểu hiện kháng thuốc kháng sinh là như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé!

1. Kháng thuốc kháng sinh là gì?

Vậy kháng thuốc kháng sinh là gì? Kháng thuốc kháng sinh có nghĩa là cơ thể chống lại những tác dụng của kháng sinh và bắt đầu gây ra những biểu hiện kháng thuốc kháng sinh. Hiện tượng kháng kháng sinh này thường xảy ra khi các mầm bệnh hay vi khuẩn có khả năng tạo ra cách khống chế lại các loại thuốc kháng sinh khiến cho kháng sinh không thể tiêu diệt hoặc ngăn chặn được sự phát triển của chúng. 

Các loại vi khuẩn này có thể kháng thuốc kháng sinh một cách tự nhiên hoặc kháng thuốc thu được nhờ đột biến gen hoặc tiếp nhận gen kháng thuốc từ một loại vi khuẩn khác. Những vi khuẩn có khả năng kháng thuốc kháng sinh này sẽ gây cản trở quá trình điều trị nhiễm khuẩn, thậm chí không thể điều trị được. 

Kháng thuốc kháng sinh là gì

Tình trạng nhiễm khuẩn do vi khuẩn đề kháng bắt buộc các bác sĩ phải sử dụng thuốc kháng sinh thay thế, thường độc tính cao hơn dẫn đến thời gian nằm viện kéo dài và gây tốn kém chi phí y tế. 

Tình trạng kháng kháng sinh của vi khuẩn này ai cũng có thể mắc phải, ngay cả những ký thuật tiên tiến trong y khoa như hỗ trợ tim phổi, lọc máu, cấy ghép... cũng phải phụ thuộc vào khả năng chống lại vi khuẩn gây bệnh của kháng sinh. Cho dù các nhà nghiên cứu vẫn đang nỗ lực để phát triển kháng sinh mới nhưng tình trạng kháng kháng sinh vẫn tiếp tục diễn ra với tốc độ nhanh và phức tạp hơn.

2. Vậy thực trạng của kháng kháng sinh hiện nay như thế nào?

Tình trạng kháng thuốc kháng sinh là gì này có thể gây ảnh hưởng đến bất kỳ ai, không chỉ có riêng ngành y tế mà còn trong ngành thú y, nông nghiệp. Thực trạng kháng thuốc kháng sinh gây nên những thách thức lớn đối với toàn cầu, đặc biệt là những nước đang phát triển với các bệnh nhiễm còn chiếm tỷ lệ cao trong cơ cấu bệnh tật như nhiễm khuẩn đường tiêu hoá, đường hô hấp, các bệnh lây truyền qua đường tình dục và nhiễm khuẩn bệnh viện....

Chính vì vậy, việc kiểm soát các loại bệnh này đã và đang trở nên khó khăn hơn do sự phát triển và lan truyền tình trạng kháng thuốc kháng sinh của vi khuẩn. Theo thống kê tại Mỹ, có hơn 2 triệu người mắc bệnh nhiễm khuẩn do vi khuẩn kháng thuốc hàng năm và trong đó có ít nhất 23.000 trường hợp tử vong.

Thực trạng của kháng kháng sinh hiện nay

Những loại vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh được cảnh báo đang gây đe dọa đến sức khỏe toàn cầu như các chủng Gram âm đường ruột kháng carbapenem, cầu khuẩn ruột kháng vancomycin, phế cầu, lậu cầu kháng thuốc, tụ cầu vàng kháng methicillin, lao kháng thuốc... Việc kháng thuốc kháng sinh là gì như một mối hiểm họa to lớn bởi những loại vi khuẩn gây bệnh này không còn sợ hãi trước các vũ khí của con người. Lúc này, thuốc kháng sinh chỉ có tác dụng kiềm hãm hoặc tiêu diệt được các vi khuẩn có lợi, còn những vi khuẩn kháng thuốc vẫn sẽ được nhân lên một cách nhanh chóng và gây ra các bệnh nhiễm khuẩn nguy hiểm mà chúng ta không thể kiểm soát được. 

Vậy, bằng cách nào vi khuẩn có thể kháng thuốc kháng sinh?

• Thứ nhất: Vi khuẩn ngăn cản kháng sinh xâm nhập vào bên trong chúng bằng cách củng cố hoặc biến đổi cấu trúc các màng bảo vệ của chúng. Ví dụ như vi khuẩn Gram âm có lớp màng ngoài (outer membrane) để ngăn cản kháng sinh thấm vào bên trong.
• Thứ hai: Vi khuẩn tạo ra các bơm đẩy để bơm kháng sinh ra ngoài. Ví dụ như trực khuẩn mủ xanh có thể tạo ra bơm đẩy nhóm kháng sinh quinolon, beta lactam dẫn đến kháng sinh bị vô hiệu hóa.
• Thứ ba: Vi khuẩn sản xuất ra các men (enzymes) để phá hủy kháng sinh như các men penicillinase, beta lactamase phổ rộng, carbapenemase... Đây là cách thức phổ biến mà vi khuẩn tạo ra để chống lại hầu hết các nhóm kháng sinh. Ví dụ như Klebsiella pneumoniae sinh ra men carbapenemase KPC phá hủy nhóm carbapenem; Escherichia coli sinh beta lactamase phổ rộng ESBL kháng cephalosporin...
• Thứ tư: Vi khuẩn biến đổi cấu trúc các bộ phận của chúng, làm cho kháng sinh không nhận ra đích tác dụng. Ví dụ như thay đổi protein gắn penicillin PBP là cách mà vi khuẩn chống lại kháng sinh nhóm beta lactam. Đột biến gen mã hóa cho men DNA-gyrase là cách để kháng lại nhóm kháng sinh quinolon.

Đôi khi, vi khuẩn không chỉ sử dụng một trong các cách trên mà chúng kết hợp đồng thời nhiều cách để kháng lại rất nhiều nhóm kháng sinh khác nhau, được gọi là các chủng vi khuẩn đa kháng kháng sinh. Ví dụ: những vi khuẩn thường gây nhiễm khuẩn bệnh viện như trực khuẩn mủ xanh, Acinetobacter baumannii... có thể đề kháng lại hầu hết các nhóm kháng sinh đang có.

3. Làm thế nào để hạn chế biểu hiện kháng thuốc kháng sinh?

Kháng thuốc kháng sinh gia tăng chủ yếu do lạm dụng kháng sinh quá mức, sử dụng kháng sinh sai và các biện pháp phòng ngừa nhiễm khuẩn không được thực hiện tốt.

Không nên sử dụng lạm dụng kháng sinh quá mức

Để tình trạng kháng thuốc kháng sinh không trở nên nghiêm trọng hơn, cần thực hiện tốt các nguyên tắc sau đây:

• Kháng sinh chỉ có tác dụng trên vi khuẩn, không giúp điều trị các bệnh do virus như cúm, cảm lạnh thông thường.
• Chỉ sử dụng thuốc kháng sinh khi thật sự cần thiết và phải do bác sĩ kê đơn.
• Kể cả khi bệnh đã khỏi, cũng không được dừng sử dụng thuốc cho đến khi hết thời gian sử dụng mà bác sĩ yêu cầu.
• Không được tự ý mua thuốc kháng sinh hoặc yêu cầu bác sĩ kê đơn kháng sinh khi không có chỉ định.
• Mỗi loại kháng sinh chỉ có tác dụng trên một số loại vi khuẩn nhất định, cần phải sử dụng kháng sinh phù hợp với chủng vi khuẩn gây bệnh.
• Không chia sẻ kháng sinh với người thân hoặc bạn bè.

Dự phòng mắc bệnh nhiễm khuẩn bằng cách thường xuyên vệ sinh tay, ăn uống sạch sẽ, tránh tiếp xúc gần gũi với người bị bệnh và tiêm phòng vắc xin đầy đủ. Trên đây là một số chia sẻ về vấn đề kháng thuốc kháng sinh là gì. Hy vọng sẽ giúp bạn có thêm nhiều kiến thức hữu ích hơn nhé!

Thủy Phan

Nguồn Tham Khảo: Tổng Hợp