Liệu pháp ánh sáng là gì? Hiệu quả ra sao?

Nền y học hiện đại đã tìm ra và chứng minh tác động của ánh sáng đến sức khỏe con người. Liệu pháp ánh sáng là một ứng dụng của ánh sáng nhân tạo để trị liệu các rối loạn nhịp sinh học, rối loạn giấc ngủ và các loại trầm cảm.

Liệu pháp ánh sáng là một ứng dụng của ánh sáng nhân tạo để cải thiện sức khỏe.

Liệu pháp ánh sáng là gì?

Liệu pháp ánh sáng, hay còn được gọi là quang trị liệu, là phương pháp trị liệu một số tình trạng sức khỏe bằng cách cho tiếp xúc với ánh sáng nhân tạo. Ánh sáng được sử dụng trong một số thời điểm trong ngày hoặc kiểm soát trong một khoảng thời gian nhất định. Quang trị liệu tác động đến các chất hóa học nội sinh trong não, từ đó giúp giảm triệu chứng trầm cảm theo mùa, rối loạn giấc ngủ, rối loạn nhịp sinh học và các loại rối loạn khác.

Liệu pháp ánh sáng được sử dụng để điều trị trầm cảm theo mùa.

Cần phân biệt liệu pháp sử dụng trong điều trị sức khỏe tâm thần với liệu pháp sử dụng trong làm đẹp để xử lý các bệnh liên quan tới da như mụn trứng cá, tàn nhang, vảy nến,... dù đều được gọi là “liệu pháp ánh sáng”. Phương pháp sử dụng trong làm đẹp sử dụng đèn cực tím chiếu tia UV, trong khi phương pháp được đề cập trong bài sử dụng loại đèn được loại bỏ tia UV để bảo vệ sức khỏe mắt và da.

Khi nào cần thực hiện liệu pháp ánh sáng?

Bác sĩ có thể chỉ định trị liệu bằng ánh sáng đối với những trường hợp:

• Trầm cảm theo mùa (SAD)
• Các loại trầm cảm không theo mùa
• Rối loạn giấc ngủ
• Sa sút trí tuệ
• Rối loạn nhịp sinh học

Quang trị liệu là biện pháp an toàn và có ít tác dụng phụ, giúp tăng hiệu quả của thuốc chống trầm cảm. Bên cạnh đó, liệu pháp ánh sáng còn được sử dụng để hỗ trợ phương pháp tâm lý trị liệu. Phương pháp này thường được áp dụng cho phụ nữ mang thai hoặc bà mẹ sau sinh bị trầm cảm nhưng cần hạn chế sử dụng thuốc.

Cần thận trọng điều gì?

Nhìn chung, liệu pháp ánh sáng là phương pháp an toàn. Tác dụng phụ (nếu có) thường nhẹ và không kéo dài. Những triệu chứng như  mỏi mắt, khó chịu, đau đầu, buồn nôn, hưng phấn quá mức, kích động,... sẽ tự hết sau vài ngày điều trị bằng ánh sáng. Để hạn chế tác dụng phụ, người được điều trị có thể áp dụng những biện pháp như: thay đổi thời gian trị liệu, giảm thời gian điều trị, di chuyển ra xa nguồn sáng và nghỉ ngơi nhiều hơn.

Điều trị bằng ánh sáng có thể gây đau đầu.

Ngoài ra, cần phải thận trọng một số rủi ro đến từ:

• Tình trạng da thiếu ổn định: Những người có da nhạy cảm với ánh sáng (chẳng hạn như mắc lupus ban đỏ) thì không nên thực hiện quang trị liệu.
• Bệnh lý về mất: Tổn thương có sẵn khiến mắt trở nên nhạy cảm hơn trước ánh sáng cường độ cao.
• Tình trạng rối loạn lưỡng cực: Liệu pháp có thể gây hưng cảm ở những người mắc chứng rối loạn lưỡng cực.

Ngoài ra, cần lưu ý rằng loại đèn được sử dụng trong trị liệu cần được thiết kế để lọc bỏ tia cực tím gây hại. Không nên thay thế thiết bị trị liệu bằng loại đèn khác sản sinh ra nhiều tia cực tím gây tổn thương da và mắt.

Thực hiện như thế nào?

Những trường hợp rối loạn trầm cảm theo mùa thường bắt đầu trị liệu vào đầu mùa thu và kéo dài đến mùa xuân. Trường hợp cần sử dụng quang trị liệu để điều trị trầm cảm không theo mùa hoặc những tình trạng sức khỏe khác nên tham khảo trước ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia.

Trong buổi trị liệu, người cần điều trị sẽ ngồi sinh hoạt hoặc làm việc trước hộp đèn. Nên đảm bảo ánh sáng chiếu gián tiếp đến mắt và không nhìn thẳng vào hộp đèn dang sáng.

Người điều trị ngồi sinh hoạt trước hộp đèn.

Liệu pháp hiệu quả nhất khi quá trình điều trị nhất quán và đảm bảo các yếu tố sau:

• Cường độ: Ánh sáng ở mức 10.000 lux và nguồn sáng cách mặt 40 - 60 cm.
• Thời lượng: Trị liệu với nguồn sáng 10.000 lux trong khoảng 20-30 phút. Các thiết bị chiếu sáng yếu hơn thì cần kéo dài phiên trị liệu hơn.
• Thời điểm: Đa phần các trường hợp có hiệu quả cao nhất là vào lúc sáng sớm sau khi thức dậy.

Hiệu quả ra sao?

Liệu pháp ánh sáng giúp tăng mức năng lượng, cải thiện tinh thần và hỗ trợ điều trị các triệu chứng của bệnh trầm cảm. Liệu pháp thường bắt đầu có hiệu quả chỉ sau vài ngày trị liệu. Tuy nhiên, một số trường hợp mất từ 2 tuần trở lên để thấy được sự cải thiện.

Nhìn chung, liệu pháp ánh sáng hiệu quả, an toàn và ít có tác dụng phụ. Tuy nhiên, bạn nên tham khảo trước ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia, để được trị liệu đúng cách và giảm thiểu rủi ro đối với sức khỏe.

Uyên

Nguồn tham khảo: Tổng hợp