Lý giải nguyên nhân muỗi vằn ngày càng thích hút máu người

Từ lâu giống muỗi vằn (Aedes aegypti) đã nổi tiếng là chuyên hút máu người và lây truyền bệnh sốt xuất huyết, Zika và các loại virus. Tại quê hương Châu Phi thì hầu hết muỗi vằn thích hút máu những loài động động vật khác như khỉ và loài gặm nhấm. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới cho thấy khẩu vị của chúng đã có sự thay đổi, chúng ngày càng thích hút máu người và việc này đồng nghĩa với tăng khả năng truyền bệnh.

Thông qua khảo sát phạm vi đốt của muỗi vằn khắp châu Phi mà nghiên cứu đã cho chúng ta thấy rằng quần thể muỗi tại những khu vực khô hạn và đông đúc thích hút máu người nhiều hơn. Khi mà tình trạng biến đổi khí hậu và đô thị hóa ngày càng tăng thì điều này cũng dần trở nên phổ biến hơn, dù cho không phải ở đâu cũng thế.

Muỗi vằn có xuất xứ từ châu Phi đã có khẩu vị thay đổi

Nhà di truyền học tiến hóa tại Viện Wellcome Sanger, ông Law Lawzzak nhận xét rằng nghiên cứu này rất có ý nghĩa. Bởi nhờ đó mà chúng ta sẽ hiểu rõ hơn về nơi nào và nguyên do muỗi thích đốt con người. Bạn cũng sẽ được trang bị tốt hơn để dự đoán cũng như giảm thiểu sự lây lan của dịch bệnh.

Nghiên cứu sinh sau tiến sĩ Noah Rose làm việc với Carolyn McBride tại Đại học Princeton và các đồng nghiệp châu Phi đã thu thập trứng muỗi vằn từ 27 địa điểm ở hạ Sahara, từ thảo nguyên khô cằn cho tới rừng rậm ẩm ướt và những nơi có số lượng cư dân khác nhau. Rose sử dụng những quả trứng ấy cho nở trong phòng thí nghiệm và nghiên cứu sở thích bầy muỗi con.

Nhóm 100 con muỗi đặt trong một hộp nhựa có 2 ống nhô ra, chúng có thể tùy chọn hướng bay xuống ống có cẳng tay Rose đặt ở đầu hoặc ống kia hướng về con chuột lang. Thí nghiệm có một màn chắn ngăn muỗi đốt 2 mục tiêu.

Ông cũng giải trình tự gen của 389 con muỗi để xem thử sở thích hút máu của chúng có liên quan thế nào. Đây được đánh giá là một khối lượng công việc khổng lồ.

Khẩu vị có liên quan tới mật độ dân số và môi trường sống

Trong báo cáo Rose và các đồng nghiệp đưa ra tại hội thảo tổ chức trực tuyến Biology of Genomes vào tháng trước và trong bản thảo sơ bộ hồi tháng 2 thì muỗi có sở thích khác nhau, tùy thuộc vào nơi chúng được thu thập mà nhất quán đối với lợn hoặc chuột lang.

Nhóm nghiên cứu phát hiện muỗi có nguồn gốc trong các khu rừng châu Phi thích hút máu chuột lang. Còn những con tại khu vực Sahel, vành đai bán khô hạn phía nam Sahara, thì vẫn luôn thích hút máu người hơn cả.

Phần còn lại nếu có mối quan hệ họ hàng với những con muỗi đến từ vùng Sahel càng gần thì chúng càng thích cắn người. Muỗi Sahel là loài lây sang châu Mỹ từ hàng trăm năm trước cùng với việc buôn bán nô lệ.

Nhóm nghiên cứu cũng phát hiện được rằng khẩu vị muỗi vằn có liên quan tới mật độ dân số. Lượng người càng đông thì chúng càng hút máu nhiều hơn. Nhưng đây không phải lời giải thích đầy đủ, bởi muỗi còn được thu thập ở một số thị trấn vắng vẻ.

Muỗi vằn được giải trình tự gen để khám phá mối liên quan với sở thích hút máu

Thay vào đó thì khí hậu ở Sahel khô và nóng gần hết năm, chỉ với một mùa mưa ngắn ngủi dường như đã khiến chúng hút máu người nhiều hơn. Rose cho rằng tại những nơi ấy việc sinh sản của muỗi dường như trở nên phụ thuộc vào các vũng nước đọng người dân để lại hoặc mắc kẹt trong lốp xe.

Nhà di truyền học tại Viện nghiên cứu bộ gen người quốc gia Elaine Ostrander nhận xét nếu tốc độ đô thị hóa diễn ra nhanh chóng tại những khu vực khô hạn này thì loài muỗi chuyên hút máu người sẽ sinh sôi nảy nở dữ dội. Bà cũng vô cùng lo ngại trước khả năng lây truyền bệnh sốt xuất huyết và các bệnh truyền nhiễm khác liên quan đến muỗi vằn. Hơn nữa điều này sẽ vô cùng khủng khiếp.

Thụy Anh