Nhờn thuốc là gì? Tại sao lại bị nhờn thuốc?

Tình trạng nhờn thuốc ngày càng trở nên nghiêm trọng khi con người sử dụng thuốc một cách bừa bãi, lạm dụng. Vậy nguồn gốc của nguyên nhân nhờn thuốc là do đâu? Tác hại khôn lường của nó là gì? Hãy cùng Nhà thuốc Long Châu tìm hiểu qua bài chia sẻ này.

Nhờn thuốc là gì?

Nhờn thuốc là tình trạng thuốc giảm đi tác dụng đáng kể hay thuốc không còn hiệu quả ở liều điều trị ban đầu. Nó liên quan đến độ nhạy cảm với thuốc bị giảm hoặc thậm chí biến mất, dẫn đến hiệu quả của thuốc chống lại mầm bệnh bị giảm hoặc không còn hiệu quả. Nói một cách đơn giản, nhờn thuốc bao gồm dung nạp thuốc và kháng thuốc, kháng thuốc là tình trạng không nhạy cảm với thuốc và dung nạp thuốc là giảm đáp ứng thuốc khi sử dụng nhiều lần.

Các vi sinh vật, ký sinh trùng, tế bào ung thư đều có thể phát triển khả năng kháng thuốc. Cho nên, việc nhờn thuốc có thể gặp ở bất kỳ loại thuốc nào. Nhưng thường thấy nhất là thuốc kháng sinh, thuốc hóa trị, thuốc điều trị ung thư, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần kinh,...

Tại sao lại bị nhờn thuốc?

Sự thích nghi của vi sinh vật

Lấy ví dụ là thuốc kháng sinh, thuốc kháng sinh bao gồm thuốc kháng vi khuẩn, thuốc kháng virus, thuốc chống nấm và thuốc chống ký sinh trùng, là những loại thuốc dùng để ngăn ngừa và điều trị nhiễm trùng ở người, động vật và thực vật. Nhờn thuốc xảy ra khi vi sinh vật phát triển khả năng miễn dịch với một chất nhất định trong cơ thể để thuốc không thể gây hại cho chính nó. Sự phát triển kháng thuốc là sự thay đổi thích nghi xảy ra sau khi mầm bệnh tiếp xúc với thuốc liều thấp trong thời gian dài, mầm bệnh tiết ra enzyme làm bất hoạt thuốc, làm thay đổi tính thấm của màng ngăn cản sự xâm nhập của thuốc, thay đổi cấu trúc mục tiêu hoặc thay đổi quá trình trao đổi chất ban đầu.

Việc sử dụng sai và lạm dụng thuốc kháng sinh là những yếu tố chính góp phần vào sự phát triển của mầm bệnh kháng thuốc. Việc lạm dụng kháng sinh và các hóa chất nông nghiệp khác cũng có thể tạo ra tình trạng kháng thuốc ở thực vật và động vật; khả năng kháng kháng sinh sau đó có thể được truyền sang người khi họ ăn những sản phẩm nông nghiệp này.

Tăng ngưỡng đáp ứng của thuốc

Lấy ví dụ là thuốc giảm đau opioid, thuốc opioid là các alcaloid được chiết xuất, tổng hợp từ cây ​​​​thuốc phiện. Chúng tương tác với các thụ thể đặc hiệu trong hệ thần kinh trung ương để giảm đau và tạo cảm giác sảng khoái; sử dụng trong thời gian dài sẽ gây nghiện và liều lớn có thể gây hôn mê và suy hô hấp.

Opioid chủ yếu được sử dụng để điều trị các cơn đau từ trung bình đến nặng, chẳng hạn như đau do ung thư. Cơn đau do ung thư thường phải điều trị lâu dài bằng thuốc giảm đau opioid liều tăng dần, dẫn đến dung nạp và lệ thuộc thuốc. Cơ chế dung nạp thuốc phiện chủ yếu tập trung vào những thay đổi ở cấp độ thụ thể. Sự phụ thuộc được đặc trưng bởi sự thôi thúc mạnh mẽ sử dụng opioid, biểu hiện bằng khả năng kiểm soát việc sử dụng bị suy giảm, ưu tiên sử dụng hơn các hoạt động khác và tiếp tục sử dụng bất chấp tác hại hoặc hậu quả bất lợi.

Tác hại của việc nhờn thuốc

Nhờn thuốc khiến việc điều trị nhiễm trùng trở nên khó khăn hơn. Điều này làm tăng nguy cơ lây truyền bệnh, bệnh nặng và thậm chí tử vong. Cho nên, ngày nay, tình trạng nhờn thuốc (đặc biệt là kháng thuốc kháng sinh) đã trở thành một vấn đề lớn gây nhức nhối cho cộng đồng y tế, sự xuất hiện của vi khuẩn kháng thuốc nhanh hơn nhiều so với sự phát triển của các loại thuốc mới dành cho con người, do đó việc phát triển các loại thuốc kháng khuẩn mới là điều bắt buộc.

Ngoài ra, nhờn thuốc giảm đau opioid, thuốc hướng thần kinh khiến bệnh nhân bị nghiện, việc điều trị không hiệu quả ở liều cao hay làm tăng tác dụng phụ khi dùng liều cao để đạt được mục đích điều trị mà đáng lẽ ở liều bình thường phải đáp ứng.

Dấu hiệu nhận biết việc nhờn thuốc

Nói chung, nhờn thuốc không có bất kỳ triệu chứng đặc biệt nào, có thể xác định sơ bộ dựa trên tác dụng không rõ ràng sau khi dùng thuốc, để xác định cụ thể cần phải kiểm tra độ nhạy cảm với thuốc.

Nếu nghi ngờ mình đã phát triển tình trạng nhờn thuốc, bạn có thể đến bệnh viện để kiểm tra liên quan. Xét nghiệm kháng thuốc kiểu gen thường được sử dụng để kiểm tra xem người nhiễm bệnh có kháng một loại thuốc nào đó hay không và có thể phát hiện tính đặc hiệu của đột biến gen dẫn đến kháng một loại thuốc nhất định. Ngoài ra còn có một phương pháp gọi là phát hiện kiểu hình, xác định xem tình trạng kháng thuốc có phát triển hay không bằng cách đo lượng thuốc cần thiết để kích hoạt mẫu virus, lượng thuốc cần thiết càng lớn thì khả năng kháng thuốc càng mạnh.

Ngày nay, tình trạng nhờn thuốc đã trở thành một vấn đề lớn khiến cộng đồng y tế đau đầu, đặc biệt là khi sự xuất hiện của vi khuẩn kháng thuốc nhanh hơn nhiều so với việc phát triển các loại thuốc mới cho con người. Vì vậy, chúng ta phải thận trọng khi sử dụng thuốc, chú ý đến tác dụng phụ của thuốc, dùng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ, không được tự ý thay đổi việc ngừng, đổi thuốc, kéo dài thời gian dùng thuốc nếu chưa được phép.