Sốt xuất huyết gây tăng men gan: Hiểu đúng để điều trị hiệu quả

Trước tình hình số ca mắc sốt xuất huyết ngày càng gia tăng, đặc biệt tại các đô thị và vùng khí hậu nhiệt đới ẩm, những biểu hiện ngoài điển hình như đau đầu, xuất huyết dưới da, thì sốt xuất huyết gây tăng men gan cũng dần trở nên phổ biến. Đây không phải là hiện tượng đơn lẻ, mà là hậu quả của quá trình viêm toàn thân và đáp ứng miễn dịch thái quá, đặc trưng cho bệnh cảnh sốt xuất huyết nặng.

Vai trò của gan trong sốt xuất huyết

Gan là cơ quan đóng vai trò quan trọng trong chuyển hóa, giải độc và duy trì nội môi của cơ thể. Trong bệnh cảnh sốt xuất huyết, gan là một trong những cơ quan đầu tiên bị tổn thương do tác động trực tiếp của virus Dengue hoặc gián tiếp qua phản ứng miễn dịch và tình trạng thoát huyết tương.

Các nghiên cứu đã cho thấy rằng, sốt xuất huyết gây tăng men gan ở cả người lớn và trẻ em, thường biểu hiện qua sự gia tăng của alanine aminotransferase (ALT) và aspartate aminotransferase (AST) - hai chỉ số men gan phổ biến. Ở một số trường hợp nặng, men gan có thể tăng cao gấp 5 - 10 lần giá trị bình thường, đi kèm với vàng da, mệt mỏi, chán ăn và buồn nôn.

Cơ chế khiến sốt xuất huyết gây tăng men gan

Có ba cơ chế chính dẫn đến hiện tượng sốt xuất huyết gây tăng men gan:

• Tác động trực tiếp của virus lên tế bào gan: Virus Dengue có khả năng nhân lên trong tế bào gan, từ đó gây viêm và hoại tử tế bào gan, biểu hiện bằng sự gia tăng men gan trong máu.
• Rối loạn miễn dịch: Hệ miễn dịch phản ứng mạnh mẽ trước sự xâm nhập của virus, tạo ra một loạt các cytokine và chất trung gian gây viêm (như TNF-α, interleukin-6), từ đó gây tổn thương lan tỏa ở gan.
• Thiếu oxy mô do thoát huyết tương: Trong giai đoạn nặng của bệnh, tình trạng giảm thể tích tuần hoàn dẫn đến giảm tưới máu gan, góp phần làm tế bào gan tổn thương do thiếu oxy.

Tình trạng sốt xuất huyết gây tăng men gan có thể xảy ra sớm trong những ngày đầu của bệnh, thường từ ngày thứ 3 đến thứ 6, trùng với giai đoạn virus hoạt động mạnh và đáp ứng miễn dịch đang ở mức cao.

Điều quan trọng là cần phân biệt giữa tình trạng sốt xuất huyết gây tăng men gan với các thể viêm gan do virus khác như viêm gan A, B, C,… để tránh chẩn đoán sai lệch và điều trị không phù hợp. Một số điểm giúp phân biệt:

Biến chứng của tăng men gan trong sốt xuất huyết

Không phải trường hợp nào sốt xuất huyết gây tăng men gan cũng dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Tuy nhiên, nếu không được theo dõi sát sao, tình trạng này có thể tiến triển thành:

• Viêm gan cấp: Tổn thương lan tỏa tế bào gan, vàng da rõ rệt, men gan tăng >1000 UI/L.
• Suy gan cấp: Hiếm gặp nhưng có thể xảy ra, đặc biệt ở bệnh nhân mắc sốt xuất huyết nặng, gây rối loạn đông máu và hôn mê gan.
• Biến chứng kéo dài: Một số bệnh nhân sau khỏi sốt vẫn còn men gan cao kéo dài, ảnh hưởng chức năng gan trong nhiều tuần.

Do đó, theo dõi men gan định kỳ trong quá trình điều trị sốt xuất huyết là điều cần thiết, đặc biệt ở những nhóm nguy cơ cao như trẻ nhỏ, người cao tuổi, người có sẵn bệnh lý gan.

Quản lý và điều trị khi sốt xuất huyết gây tăng men gan

Việc điều trị tình trạng sốt xuất huyết gây tăng men gan chủ yếu là điều trị hỗ trợ, tập trung vào:

• Bù dịch đúng cách: Giúp duy trì thể tích tuần hoàn, đảm bảo tưới máu gan hiệu quả.
• Duy trì chế độ ăn uống hợp lý: Ăn lỏng, dễ tiêu, giàu vitamin nhóm B, tránh chất béo và rượu bia.
• Theo dõi men gan định kỳ: AST, ALT nên được xét nghiệm ít nhất 2 lần trong giai đoạn toàn phát và hồi phục.
• Tránh dùng thuốc độc cho gan: Tuyệt đối không tự ý dùng paracetamol quá liều, tránh dùng các thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs).

Ở những trường hợp nặng, có thể xem xét điều trị hỗ trợ gan bằng các thuốc bảo vệ tế bào gan như N-acetylcystein, phospholipid thiết yếu hoặc truyền albumin nếu có giảm protein huyết nặng. Trong một số trường hợp người bệnh gặp phải các triệu chứng nặng hơn và kéo dài cần đến cơ sở y tế ngay khi có các dấu hiệu cảnh báo:

• Sốt cao liên tục không giảm;
• Buồn nôn, nôn nhiều;
• Đau bụng vùng gan;
• Vàng da, vàng mắt;
• Xuất huyết dưới da lan rộng;
• Men gan tăng nhanh trong thời gian ngắn.

Đây là những dấu hiệu cho thấy sốt xuất huyết gây tăng men gan có thể đang tiến triển nặng và cần can thiệp y tế kịp thời.

Sốt xuất huyết gây tăng men gan là một biến chứng không hiếm gặp, nhưng lại thường bị đánh giá thấp trong thực hành lâm sàng. Hiểu rõ cơ chế, biểu hiện lâm sàng và cách xử trí là chìa khóa để bảo vệ chức năng gan, rút ngắn thời gian điều trị và hạn chế các hậu quả lâu dài. Đối với nhân viên y tế và người chăm sóc, việc theo dõi sát men gan và phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường sẽ góp phần quan trọng vào việc nâng cao hiệu quả điều trị bệnh sốt xuất huyết.