Thực trạng tỷ lệ tiêm chủng ở Việt Nam những năm gần đây

Tỷ lệ tiêm chủng ở Việt Nam luôn được xem là chỉ số quan trọng phản ánh nỗ lực của hệ thống y tế trong việc kiểm soát bệnh truyền nhiễm và bảo vệ sức khỏe người dân. Tuy nhiên, những năm gần đây, tỷ lệ này đang đối mặt với nhiều thách thức, từ sự sụt giảm do đại dịch Covid-19 đến khoảng cách tiếp cận dịch vụ y tế giữa các khu vực. Bài viết này của Nhà thuốc Long Châu sẽ phân tích thực trạng, nguyên nhân và giải pháp nhằm nâng cao tỷ lệ tiêm chủng, đảm bảo sức khỏe bền vững cho cộng đồng.

Thực trạng tỷ lệ tiêm chủng ở Việt Nam

Trong báo cáo mới nhất về tiêm chủng, Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) cảnh báo rằng có 67 triệu trẻ em trên toàn cầu, bao gồm gần 250.000 trẻ em tại Việt Nam, không được tiêm vắc xin đầy đủ. Từ năm 2019 đến năm 2021, tỷ lệ bao phủ tiêm chủng đã giảm tại 112 quốc gia.

Báo cáo Tình hình trẻ em Thế giới 2023: Vắc xin cho mọi trẻ em cho biết có 48 triệu trẻ em trên toàn cầu không được tiêm bất kỳ liều vắc xin nào, được gọi là nhóm trẻ “0 liều vắc xin”. Việt Nam nằm trong nhóm 20 quốc gia có số trẻ “0 liều vắc xin” cao nhất, với 187.315 trẻ em dưới 1 tuổi không được tiêm bất kỳ loại vắc xin nào trong năm 2021.

Tại Việt Nam, dữ liệu cho thấy tỷ lệ trẻ không được tiêm chủng ở khu vực thành thị cao hơn khoảng 1,5 lần so với khu vực nông thôn (6,3% so với 4,2%). Đồng thời, tỷ lệ này ở các hộ gia đình nghèo nhất cao gần gấp đôi so với các hộ gia đình giàu nhất (13,5% so với 6,6%).

Nguyên nhân ảnh hưởng đến tỷ lệ tiêm chủng

Nguyên nhân tích cực

Tỷ lệ tiêm chủng ở Việt Nam đã tăng do một số nguyên nhân tích cực như:

• Chính sách y tế quốc gia: Việt Nam đã triển khai Chương trình Tiêm chủng Mở rộng (TCMR) từ năm 1981 với mục tiêu phổ cập vắc xin cho trẻ em và phụ nữ mang thai. Các chính sách hỗ trợ như tiêm chủng miễn phí góp phần nâng cao tỷ lệ tiêm phòng.
• Hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế: Các tổ chức như WHO, UNICEF thường xuyên hỗ trợ kỹ thuật, tài chính và cung cấp vắc xin, đặc biệt trong các chiến dịch phòng dịch lớn.
• Nhận thức của người dân được nâng cao: Sau đại dịch Covid-19, sự quan tâm đến sức khỏe và tiêm chủng đã gia tăng đáng kể, giúp nhiều người tự nguyện tham gia các chương trình tiêm vắc xin.

Nguyên nhân hạn chế

Bên cạnh đó, một số khu vực có tỷ lệ tiêm chủng thấp do nguyên nhân như:

• Khó khăn tiếp cận y tế ở vùng sâu, vùng xa: Ở các khu vực miền núi hoặc vùng hải đảo, cơ sở vật chất y tế còn thiếu thốn, giao thông khó khăn, làm cản trở việc tiếp cận dịch vụ tiêm chủng.
• Lo ngại về tác dụng phụ của vắc xin: Một số người dân lo sợ các phản ứng phụ sau tiêm, đặc biệt đối với các loại vắc xin mới như vắc xin Covid-19, dẫn đến tâm lý chần chừ hoặc từ chối tiêm.
• Thông tin sai lệch về vắc xin: Sự lan truyền thông tin không đúng trên mạng xã hội khiến nhiều người hiểu sai về hiệu quả và an toàn của vắc xin, làm giảm niềm tin vào tiêm chủng.
• Tình trạng thiếu hụt vắc xin cục bộ: Ở một số thời điểm, việc cung ứng vắc xin không đồng đều giữa các địa phương gây ảnh hưởng đến tiến độ tiêm chủng, đặc biệt trong các chiến dịch lớn.
• Yếu tố văn hóa và thói quen sinh hoạt: Ở một số vùng, người dân vẫn dựa vào các phương pháp y học truyền thống, không ưu tiên tiêm vắc xin.
• Hạn chế về nguồn nhân lực y tế: Thiếu hụt nhân viên y tế có trình độ ở các địa phương khiến việc triển khai tiêm chủng không đạt hiệu quả cao.

Tác động của tỷ lệ tiêm chủng đến sức khỏe cộng đồng

Nếu tỷ lệ tiêm chủng ở Việt Nam cao sẽ có một số tác động tích cực như:

• Giảm nguy cơ bùng phát dịch bệnh: Tiêm chủng kiểm soát hiệu quả các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như sởi, ho gà, bại liệt, viêm gan B và Covid-19. Khi tỷ lệ tiêm chủng cao, miễn dịch cộng đồng hình thành, giảm nguy cơ lây lan bệnh, đặc biệt ở khu vực đông dân cư.
• Giảm gánh nặng cho hệ thống y tế: Giảm số ca mắc bệnh và nhập viện do bệnh truyền nhiễm, giảm áp lực lên cơ sở hạ tầng và nhân lực y tế. Hạn chế tình trạng quá tải bệnh viện trong các đợt dịch lớn.
• Tác động kinh tế tích cực: Tiết kiệm chi phí y tế và điều trị bệnh, đặc biệt với bệnh truyền nhiễm có chi phí cao. Đồng thời đảm bảo lực lượng lao động khỏe mạnh, giảm gián đoạn hoạt động kinh tế.
• Tăng cường khả năng ứng phó với đại dịch trong tương lai: Các chương trình tiêm chủng tạo nền tảng ứng phó với bệnh mới nổi hoặc đại dịch. Sẵn sàng tiêm chủng giúp triển khai chiến dịch phòng dịch nhanh chóng và hiệu quả.

Giải pháp cải thiện tỷ lệ tiêm chủng ở Việt Nam

Tăng cường tuyên truyền, giáo dục về lợi ích của tiêm chủng

Các phương tiện như truyền hình, radio, mạng xã hội và các chương trình cộng đồng được khuyến khích áp dụng để cung cấp thông tin chính xác, dễ hiểu về lợi ích của vắc xin và tác dụng phòng ngừa bệnh. Bên cạnh đó, các tài liệu tuyên truyền như tờ rơi, áp phích nên xây dựng nội dung hướng tới từng nhóm đối tượng, đặc biệt là cha mẹ, phụ nữ mang thai và người cao tuổi.

Đầu tư phát triển hệ thống y tế ở vùng khó khăn

Để tăng tỷ lệ tiêm chủng ở Việt Nam, việc xây dựng thêm các trạm y tế tại các vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới là cần thiết. Ngoài ra, cần trang bị các tủ lạnh chuyên dụng và thiết bị bảo quản vắc xin, đảm bảo chuỗi lạnh không bị gián đoạn trong quá trình vận chuyển và lưu trữ.

Tăng số lượng nhân viên y tế tại các vùng khó khăn, đào tạo họ về kỹ thuật tiêm chủng an toàn và giao tiếp với cộng đồng cũng cần được quan tâm. Các tổ chức trích hỗ trợ các khoản phụ cấp, tạo điều kiện làm việc tốt hơn để thu hút nhân lực y tế về công tác tại các địa phương xa xôi.

Triển khai các chương trình hỗ trợ miễn phí hoặc giảm chi phí tiêm chủng

Tiếp tục duy trì và mở rộng danh sách các loại vắc xin miễn phí trong Chương trình Tiêm chủng Mở rộng, đặc biệt cho các nhóm đối tượng dễ bị tổn thương như trẻ em, phụ nữ mang thai và người cao tuổi. Đồng thời, nhà nước nên hỗ trợ tài chính cho các gia đình có thu nhập thấp thông qua các chương trình bảo hiểm y tế hoặc các khoản trợ cấp để họ có thể tiếp cận dịch vụ tiêm chủng ngoài hệ thống công lập.

Kiểm soát thông tin sai lệch về vắc xin trên các phương tiện truyền thông

Tăng cường giám sát và xử lý nghiêm các cá nhân hoặc tổ chức tung tin sai lệch về tác dụng phụ của vắc xin hoặc phủ nhận lợi ích của tiêm chủng. Xây dựng các trang web, ứng dụng và tài khoản mạng xã hội chính thức cung cấp thông tin cập nhật, chính xác về vắc xin và các chương trình tiêm chủng. Để thông tin có tính chuyên hợp và tăng độ tin cậy hơn, các đơn vị có thể mời các chuyên gia y tế, nhà khoa học tham gia các chương trình thảo luận, cung cấp bằng chứng khoa học về hiệu quả và an toàn của vắc xin.

Dịch vụ tiêm phòng tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu mang đến cho khách hàng giải pháp phòng ngừa hiệu quả, an toàn và tiện lợi. Với hệ thống kho lạnh đạt chuẩn GSP, Trung tâm đảm bảo bảo quản vắc xin trong điều kiện tối ưu, duy trì chất lượng theo đúng quy định y tế. Đội ngũ y bác sĩ tại Long Châu có trình độ chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm trong tiêm chủng, cam kết mang lại trải nghiệm tiêm phòng nhẹ nhàng và an toàn nhất cho mọi khách hàng.

Tỷ lệ tiêm chủng ở Việt Nam không chỉ là thước đo về sức khỏe cộng đồng mà còn là yếu tố quyết định khả năng ứng phó với các dịch bệnh trong tương lai. Để đảm bảo an toàn và phát triển bền vững, cần có sự chung tay của toàn xã hội, từ chính phủ, các tổ chức y tế, đến từng cá nhân, nhằm nâng cao nhận thức và cải thiện tiếp cận dịch vụ tiêm chủng. Chỉ khi tỷ lệ tiêm chủng được duy trì ở mức cao, chúng ta mới có thể bảo vệ tối đa sức khỏe của mọi người dân, đặc biệt là những nhóm dễ bị tổn thương nhất.