Tìm hiểu BBB là gì? Cấu tạo, vai trò và biện pháp vượt qua BBB như thế nào?

Bộ não đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong cơ thể, để bảo vệ nó thì cơ thể đã tiến hành phát triển nhiều hệ thống bảo vệ khác nhau. Trong khi hộp sọ và các lớp màng bao bọc đóng vai trò bảo vệ não khỏi các tổn thương vật lý, BBB (Blood Brain Barrier) chịu trách nhiệm bảo vệ các tế bào não khỏi vi sinh vật và độc tố có trong dòng máu. Vậy, BBB là gì, cấu tạo và vai trò của BBB ra sao? Cùng theo dõi bài viết dưới đây của Nhà thuốc Long Châu.

Tìm hiểu BBB là gì?

Rất nhiều người còn chưa biết BBB là gì? BBB hay hàng rào máu não không chỉ đơn thuần là một hệ thống bảo vệ mà còn là một cơ chế phòng thủ tinh vi giữa các mạch máu trong não và các thành phần khác của mô não. Trong khi hộp sọ, màng não và dịch não tủy tham gia vào việc ngăn chặn tổn thương vật lý, BBB cung cấp một lớp phòng thủ đặc biệt chống lại sự xâm nhập của các mầm bệnh và độc tố từ dòng máu.

Sự phát hiện của BBB bắt nguồn từ thế kỷ XIX, khi bác sĩ Paul Ehrlich tiêm thuốc nhuộm vào máu một con chuột và chỉ thấy thuốc nhuộm xâm nhập vào tất cả các mô ngoại trừ não và tủy sống. Kết quả này đã gợi ý rằng tồn tại một rào cản giữa máu và não. Mặc dù đã từng có những nỗ lực trong việc hiểu rõ hơn về cơ chế này, nhưng chỉ thông qua việc sử dụng kính hiển vi điện tử vào những năm 1960, các nhà nghiên cứu mới có thể xác định được cấu trúc vật lý của BBB.

BBB có cấu tạo thế nào?

Cấu trúc của BBB là một mạng lưới phức tạp, bao gồm các thành phần chính như sau:

• Tế bào nội mô (Endothelial cells): Đây là các tế bào tạo thành thành mạch máu não và chúng liên kết chặt chẽ với nhau, tạo ra một lớp màng không cho phép chất lỏng từ máu xâm nhập vào mô não. Ở các bộ phận khác của cơ thể, tế bào nội mô trong các mạch máu không có chức năng ngăn chặn sự truyền dịch từ máu vào mô.
• Tế bào ngoại mạch (Pericytes): Đây là loại tế bào chịu trách nhiệm hỗ trợ và bảo vệ các tế bào endothelial. Chúng cũng tham gia vào quá trình hình thành và phát triển của BBB.
• Tế bào hình sao (Astrocytes): Các tế bào này cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển của hàng rào máu não. Ngoài ra, chúng còn tham gia vào việc duy trì môi trường nội bào của não.

Cấu trúc của BBB là gì? BBB có cấu trúc rất chặt chẽ, chỉ cho phép các phân tử nhỏ, phân tử hòa tan trong chất béo và một số chất khí tự do đi qua thành mạch máu và vào mô não. Các phân tử lớn hơn như glucose và oxy cần sự hỗ trợ của các protein vận chuyển để có thể vượt qua hàng rào này. Các tế bào như đại thực bào cũng có khả năng di chuyển qua BBB để thực hiện chức năng của chúng.

Các thành phần khác xung quanh các tế bào nội mô của mạch máu không chỉ có tác dụng ngăn chặn sự truyền dịch từ máu vào não mà còn tham gia vào quá trình giao tiếp với các tế bào tạo ra BBB, giúp điều chỉnh cách chọn lọc của nó.

Vai trò của BBB là gì?

Bên cạnh khái niệm BBB là gì thì vai trò của BBB cũng được nhiều người quan tâm. Chức năng của BBB là một phần không thể thiếu trong việc duy trì hoạt động bình thường của bộ não và nó bao gồm ba chức năng chính:

• Cung cấp chất dinh dưỡng quan trọng cho não: BBB đảm bảo việc cung cấp chất dinh dưỡng và dưỡng chất cần thiết cho sự hoạt động bình thường của não. Chức năng này đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì năng lượng và hoạt động chính xác của các tế bào não.
• Bảo vệ chống lại các độc tố và mầm bệnh: Chức năng của BBB là gì? Hệ thống BBB giữ vai trò chặt chẽ trong việc ngăn chặn các chất độc hại và mầm bệnh từ dòng máu xâm nhập vào não, bảo vệ sự lành mạnh của hệ thần kinh. Điều này đảm bảo rằng não được bảo vệ khỏi các tác động có hại từ môi trường ngoại vi.
• Duy trì sự ổn định của hormone, chất dinh dưỡng và nước trong não: BBB tham gia vào việc duy trì sự cân bằng của hormone, chất dinh dưỡng và nước trong mô não, quan trọng cho sự hoạt động lâu dài và hiệu suất của hệ thần kinh.

Tuy nhiên, có nhiều điều kiện và nguyên nhân có thể gây tổn thương cho BBB. Ví dụ, trong trường hợp của bệnh viêm màng não mô cầu, vi khuẩn có thể tấn công và làm suy yếu cấu trúc của hàng rào, tạo điều kiện cho vi khuẩn và các chất độc khác xâm nhập vào mô não, gây ra viêm nhiễm và nguy hiểm cho sức khỏe.

Các bệnh lý khác như bệnh đa xơ cứng, thiếu máu, chấn thương sọ não, áp lực, ung thư và khối u cũng có thể gây ra sự tổn thương cho hàng rào máu não, dẫn đến phù não và các vấn đề nghiêm trọng khác do sự xâm nhập của các chất trong máu vào vùng tổn thương.

Biện pháp vượt qua BBB là gì?

Phương pháp vượt qua BBB có thể được thực hiện thông qua hai cách tiếp cận chính là sử dụng thuốc và áp dụng sóng siêu âm. Cụ thể như sau:

Sử dụng thuốc

Phương pháp này liên quan đến việc đánh lừa BBB để cho phép thuốc được truyền đến não. Đây được gọi là biện pháp "con ngựa thành Troia" (trojan horse approach), trong đó thuốc được gắn liền với một phân tử có khả năng vượt qua hàng rào máu não thông qua một protein vận chuyển. Quá trình này tạo điều kiện cho các loại thuốc mà thông thường không thể vượt qua được hàng rào này để tiếp cận và điều trị các bệnh lý trong não.

Áp dụng sóng siêu âm

Sóng siêu âm có thể được sử dụng để tạm thời mở BBB. Nghiên cứu trên một con chuột mắc bệnh Alzheimer đã chỉ ra rằng việc áp dụng sóng siêu âm để mở hàng rào máu não có thể cải thiện chức năng nhận thức và giảm lượng mảng bám độc hại tích tụ trong não. Kỹ thuật này thường kết hợp với bong bóng hiển vi (gas microbubble) để tạo điều kiện cho việc mở hàng rào máu não một cách an toàn và không gây tổn thương cho não. Sử dụng sóng siêu âm là một phương tiện tiềm năng để vượt qua hàng rào máu não, giúp cải thiện việc cung cấp thuốc đến não và mở ra triển vọng trong điều trị các bệnh lý não một cách hiệu quả.

Tuy nhiên, phương pháp này vẫn đang được nghiên cứu để đánh giá tính khả thi, độ an toàn và hiệu quả. Nó có thể trở thành một kỹ thuật mới trong việc điều trị khối u não và các rối loạn thần kinh khác như bệnh Parkinson, Alzheimer và các tình trạng khác liên quan đến hệ thần kinh nhưng cần phải tiếp tục được nghiên cứu và thử nghiệm.

Như vậy, Nhà thuốc Long Châu vừa chia sẻ những thông tin chi tiết về khái niệm BBB là gì, cách hoạt động và chức năng của BBB. Hy vọng thông điệp này sẽ giúp các bạn nhận thức được tầm quan trọng của việc bảo vệ và duy trì sức khỏe của bộ não. Chỉ qua chăm sóc cẩn thận và chế độ dinh dưỡng phù hợp, chúng ta có thể bảo vệ cơ quan quan trọng này khỏi những nguy cơ bệnh lý tiềm ẩn.