Tìm hiểu nguyên nhân và biểu hiện thường gặp của người mắc hội chứng màng não

Hội chứng màng não xảy ra khi màng não chịu tổn thương bởi nhiều nguyên nhân khác nhau. Các triệu chứng của hội chứng màng não có thể có như co giật, rối loạn thần kinh thực vật hoặc hôn mê, có thể đe dọa tới tính mạng của bệnh nhân.

Cấu tạo và chức năng màng não và dịch não tủy

Màng não có chức năng bảo vệ não và tủy sống. Màng não gồm 3 lớp:

• Màng cứng: Là một màng xơ dày, dính chặt vào mặt bên trong của hộp sọ và gồm có 2 lá. Trong khoang sọ, 2 lá này dính với nhau và chỉ tách nhau ở những vị trí tạo thành xoang tĩnh mạch. 
• Màng nhện: Là một lớp màng mỏng, gồm nhiều sợi lỏng lẻo, nằm sát mặt trong màng cứng. 
• Màng nuôi (hay còn gọi là màng mềm): Là lớp màng dính sát với tổ chức não, có nhiều mạch máu. Giữa màng nhện và màng mềm là khoang dưới nhện, có chứa dịch não tủy. Dịch não tủy là chất lỏng không màu, có tổng thể tích khoảng 130ml, có chức năng bảo vệ não tránh khỏi các chấn thương cơ học, nuôi dưỡng các mô thần kinh, đồng thời loại bỏ các sản phẩm chuyển hóa của hệ thần kinh.

Cấu tạo của màng não

Hội chứng màng não là gì?

Màng não bao quanh và bảo vệ bộ não, tủy sống và các đầu dây thần kinh sọ não. Khi màng não bị tổn thương do các nguyên nhân khác nhau thì trên lâm sàng sẽ thấy biểu hiện của hội chứng màng não. Vậy hội chứng màng não là gì? Theo lý giải của các bác sĩ chuyên khoa, hội chứng này là sự tổng hợp của tất cả các biểu hiện bệnh lý xảy ra ở vùng não - màng não. Hội chứng này là sự kết hợp của nhiều triệu chứng khác, được chia thành 3 nhóm là:

• Hội chứng về dịch não tủy.
• Hội chứng kích thích màng não.
• Biểu hiện tổn thương não. 

Trong y khoa, các bác sĩ cần dựa vào sự thay đổi của dịch não tủy để xác định chính xác tình trạng của bệnh nhân khi mắc hội chứng màng não. Một số bệnh nhân được chẩn đoán bị hội chứng kích thích màng não nhưng khi kiểm tra lại vẫn cho kết quả dịch não tủy bình thường. Theo bác sĩ, tình trạng này chỉ là phản ứng màng não, không được coi là hội chứng màng não bệnh lý. 

Dịch não tủy giúp chẩn đoán xác định hội chứng màng não

Các triệu chứng ở bệnh nhân mắc hội chứng màng não

Biểu hiện lâm sàng của hội chứng màng não thường rất đa dạng với nhiều biểu hiện bất thường trên cơ thể. Ngoài ra, không phải tất cả các bệnh nhân đều có triệu chứng bệnh giống nhau. Do đó, trong y khoa, các triệu chứng của hội chứng này sẽ được chia thành ba nhóm chính là:

Triệu chứng toàn thân

Triệu chứng toàn thân xuất hiện ở hầu hết bệnh nhân tuy nhiên các triệu chứng này thường khiến người bệnh chủ quan vì giống với các bệnh khác ít nguy hiểm hơn. Cụ thể, một vài triệu chứng toàn thân mà người bệnh thường gặp là sốt cao, mệt mỏi, khát nước, chán ăn, môi khô, đau nhức toàn thân, tiểu ít, da khô nóng, mạch không đều và chậm.

Triệu chứng não toàn bộ

Các triệu chứng não toàn bộ thường khá đa dạng và cũng được chia thành các nhóm như:

Tam chứng màng não

Ba triệu chứng của tam chứng màng não là:

• Đau đầu là triệu chứng phổ biến nhất, cơn đau thường dữ dội, lan từ sau gáy lên vùng trán. Đặc biệt, cơn đau thường trầm trọng hơn khi có tiếng động lớn, cử động mạnh... Sử dụng thuốc giảm đau thường ít hiệu quả nhưng nếu rút bớt dịch não tủy sẽ đỡ đau hơn.
• Táo bón: Bệnh nhân thường bị táo bón nhưng hoàn toàn không có cảm giác chướng bụng, đầy hơi. Tình trạng không cải thiện khi bệnh nhân dùng thuốc nhuận tràng. Tuy nhiên, với trẻ em mắc hội chứng màng não thì phần lớn lại thường bị tiêu chảy.
• Nôn vọt: Bệnh nhân thường dễ nôn khi có sự thay đổi tư thế đột ngột nhưng trước đó hoàn toàn không có cảm giác buồn nôn. Một vài trường hợp bệnh nhân cảm thấy triệu chứng đau đầu cũng giảm sau khi nôn xong.

Triệu chứng thực thể

Ở những bệnh nhân mắc hội chứng màng não, một vài triệu chứng thực thể thường xuất hiện trên cơ thể như:

• Rối loạn ý thức: Người bệnh thường lú lẫn, tinh thần không tỉnh táo và nặng hơn có thể hôn mê.
• Rối loạn cơ tròn: Đây là tình trạng người bệnh bị bí tiểu, bí đại tiện hoặc đại tiểu tiện một cách không tự chủ.
• Rối loạn tâm thần: Người bệnh kích động, vật vã hoặc có biểu hiện của chứng trầm cảm.
• Dưới sự kích thích bó tháp, gân và xương của tứ chi tăng phản xạ hơn trước.
• Co cứng cơ: Tình trạng này xuất phát từ việc màng não bị kích thích khiến các cơ bị co cứng hoặc tăng trương lực cơ nhưng phần cơ ở vùng cổ lưng không có biểu hiện đau nhức.
• Rối loạn thần kinh giao cảm: Bệnh nhân thường vỡ mồ hôi lạnh, da tái nhợt, mặt đỏ.
• Khi nhìn ra hướng có ánh sáng chói sẽ làm tăng cảm giác đau nên bệnh nhân thường có biểu hiện sợ tiếp xúc với ánh sáng.

Ngoài những biểu hiện trên, bệnh nhân có thể có biểu hiện của triệu chứng não khu trú. Điển hình như bại liệt chi, động kinh cục bộ hoặc toàn thể, tổn thương các dây thần kinh sọ não. Đối với những trường hợp bệnh nhân bị viêm màng não mủ thường có nguy cơ cao tổn thương dây thần kinh sọ não.

Thay đổi ở dịch não tủy

Những thay đổi bất thường ở bệnh nhân mắc hội chứng màng não cụ thể là:

• Khi tiến hành chọc dò thắt lưng với tư thế nằm, áp lực dịch não tủy thường vượt mức 20cmH2O. Trong khi đó, dịch não tủy ở người bình thường dao động trong khoảng từ 7 - 20cmH2O.
• Khi thực hiện xét nghiệm sinh hóa, kết quả thu được thường cho thấy có sự thay đổi các thành phần như NaCl, Glucose, Protein... Tuy nhiên, một vài trường hợp bệnh nhân mắc bệnh nhưng kết quả vẫn bình thường.
• Sự thay đổi màu sắc của dịch não tủy: Bình thường dịch não tủy có màu trắng trong nhưng khi bị bệnh, màu sắc có thể thay đổi theo từng bệnh lý. Những bệnh nhân bị chấn thương sọ não, vỡ dị dạng mạch máu, xuất huyết não, viêm màng não tối cấp... dịch não tủy thường có màu đỏ. Đối với những trường hợp xuất huyết lâu ngày mới tiến hành chọc dịch hoặc lao màng não thì dịch não tủy thường màu vàng. Tình trạng dịch não tủy đục thường là viêm màng não mủ.
• Kết quả kiểm tra tế bào có thể bình thường hoặc tăng lượng bạch cầu Neutro và Lympho.
• Phát hiện vi khuẩn hình thành trong dịch não tủy thông qua nuôi cấy hoặc soi tìm vi khuẩn. 

Chấn thương sọ não làm thay đổi màu sắc dịch não tủy

Nguyên nhân gây hội chứng màng não

Hội chứng màng não có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân liên quan đến màng não. Chẳng hạn như:

• Viêm màng não do virus: Đây là nguyên nhân khá phổ biến ở những bệnh nhân mắc hội chứng này. Đặc trưng bởi hàm lượng Albumin và tế bào Lympho tăng nhẹ. 
• Viêm màng não mủ: Các biểu hiện xuất hiện một cách đột ngột kèm theo sốt cao, nhiễm độc, nhiễm trùng. Màu sắc dịch não tủy đổi thành màu trắng đục, giảm hàm lượng muối và glucose.
• Lao màng não: Người bệnh thường cảm thấy mệt mỏi, chán ăn, gầy sút cân và thường bị sốt vào buổi chiều. Dịch não tủy có thể vẫn giữ màu trắng trong hoặc chuyển sang màu vàng chanh. Đồng thời, giảm hàm lượng muối và glucose, tăng hàm lượng protein.
• Xuất huyết dưới nhện hay còn gọi là chảy máu màng não: Bệnh nhân bị rối loạn ý thức kèm theo tình trạng đau đầu dữ dội. Bên cạnh đó, các dấu hiệu khác của bệnh màng não thể hiện rõ rệt.

Có thể nói rằng, hội chứng màng não vô cùng nguy hiểm và có khả năng đe dọa tới tính mạng. Vì vậy, người bệnh tuyệt đối không được chủ quan. Khi có biểu hiện của hội chứng màng não, bệnh nhân cần được thăm khám, chẩn đoán và xác định nguyên nhân để điều trị kịp thời.

Ánh Vũ

Nguồn: Vinmec.com, Medlatec.vn