Tri giác là gì? Các đặc tính của tri giác mà bạn chưa biết

Chắc hẳn hơn một lần bạn đã từng nghe hoặc thấy được mọi người sử dụng cụm từ "tri giác" trong cuộc sống hằng ngày. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ nghĩa tri giác là gì và các đặc tính tính của tri giác ra sao. Bài viết dưới đây Nhà thuốc Long Châu sẽ giúp bạn đọc giải đáp nghĩa của cụm từ này.

Khái niệm tri giác là gì?

Tri giác được hiểu là một quá trình thu nhận, phân tích, chọn lọc và tổ chức liên kết từ các giác quan. Phản ánh chính xác và trọn vẹn nhất các thuộc tính bên ngoài của các sự vật, hiện tượng khi có sự tác động trực tiếp vào các giác quan.

Khi thông tin về các thuộc tính của các sự vật hiện tượng tiếp nhận qua các giác quan được truyền đến vỏ não và ngay lập tức chúng được tổ chức, phân tích và sắp xếp thành những hình ảnh mang đầy đủ ý nghĩa, mang tính chất về chính sự vật, hiện tượng tác động vào giác quan của con người. 

Các phương pháp nghiên cứu tri giác được tiếp cận theo nhiều hướng. Từ sinh học đến sinh lý học hoặc từ tâm lý học đến triết học tính thần và được tiếp cận trong nhận thức luận theo kinh nghiệm thực tế qua các giai đoạn chủ nghĩa. 

Tri giác là gì là vấn đề được nhắc đến nhiều trong tâm lý học

Phân loại tri giác

Tri giác được phân loại theo 2 cách là theo đối tượng và theo cơ quan cảm giác.

Tri giác theo đối tượng bao gồm: 

• Tri giác không gian: Giúp con người nhận biết được hình dạng, kích thước, khoảng cách, chiều sâu, độ xa và phương hướng của sự vật.
• Tri giác thời gian: Là sự phản ánh về vận tốc, độ nhanh hay chậm và tính kế tục của hiện tượng.
• Tri giác vận động: Sự phản ánh những thay đổi về vị trí, sự chuyển động của các đối tượng.

Tri giác theo các cơ quan cảm giác gồm có:

• Tri giác nhìn: Phản ánh về hình dạng, màu sắc, trạng thái của sự vật, hiện tượng.
• Tri giác nghe: Phản ánh về âm thanh, âm độ lớn hay nhỏ của đối tượng.
• Tri giác sờ mó: Phản ánh về cấu tạo bề mặt, kích thước, nhiệt độ của vật chất hay đối tượng.

Tri giác không gian giúp con người nhận biết tổng quan về hình dạng, độ xa của sự vật

Các đặc tính của tri giác là gì?

Tri giác là một phạm trù thuộc về nhận thức của con người. Và cũng như các phạm trù khác, tri giác có những đặc tính sau:

• Tri giác phản ánh sự vật, hiện cách trực tiếp nhất về các đặc điểm bên ngoài của chúng.
• Tri giác là một quá trình tâm lý nhận thức vì có sự khởi đầu, diễn biến và kết thúc tương đối rõ ràng.
• Trái ngược với cảm giác là thường phản ánh một cách riêng lẻ về từng thuộc tính bề ngoài của sự vật, hiện tượng theo từng cơ quan cảm thụ riêng biệt. Tuy nhiên, tri giác lại là sự tổng hợp của các cảm giác tạo nên một hình ảnh đầy đủ, trọn vẹn về sự vật, hiện tượng. 
• Tri giác giúp con người phân loại được sự vật đó thuộc đối tượng hoặc nhóm sự vật, hiện tượng nào một cách tự động. Đồng thời cũng xác định được mối quan hệ và liên hệ giữa các sự vật hiện tượng đó. 
• Tri giác sử dụng các dữ liệu trực quan đang có do cảm giác mang lại ngày lúc đó. Đồng thời dùng cả những kinh nghiệm đã có trong quá khứ để có hình ảnh sự vật một cách trọn vẹn nhất nhằm gọi tên được sự vật đó. Đây chính là sự khác biệt lớn nhất so với cảm giác. 

Tri giác là một quá trình tích cực với việc giải quyết các vấn đề cụ thể của con người. Nó giúp con người xác định một cách tương đối rõ ràng về vị trí của chủ thể đối với các sự vật, hiện tượng xung quanh.

Quá trình tri giác diễn ra một cách tự động ngày khi cảm giác xuất hiện. Hai quá trình cảm giác và tri giác luôn song hành với nhau một cách liên tục, không thể tách rời. Về mặt thời gian, ranh giới giữa tri giác và cảm giác là không rõ ràng. Sự tách biệt giữa chúng hoàn toàn là do mục đích của nhận thức. Do đó, có nhiều quan điểm cho rằng quá trình cảm giác và tri giác là một hệ thống hợp nhất.

Tri giác phản ánh trực tiếp các thuộc tính bề ngoài của sự vật, hiện tượng 

Sự chuyển hoá cảm giác thành tri giác

Sự chuyển hoá từ cảm giác sang tri giác là một quá trình diễn ra rất nhanh khiến con người không nhận thức được cảm giác có trước, tri giác có sau mà cho rằng chúng là một. Tuy nhiên, sự chuyển hoá này vẫn bao gồm 4 bước như sau:

Bước 1:

Sự kích thích của một số năng lượng vật lý của môi trường xung quanh tác động tới các giác quan của con người như ánh sáng đối với mắt, âm thanh đối với tai, ma sát đối với da, các phân tử hoá học đối với lưỡi hoặc mũi, chính là nơi có các tế bào thần kinh cảm giác chuyên trách chịu kích thích của một loại năng lượng nào đó.

Bước 2:

Sự chuyển hoá từ năng lượng vật lý thành năng lượng sinh học (năng lượng thần kinh) ở tế bào cảm giác đang bị kích thích và hưng phấn, sẽ được truyền đi từ cơ quan cảm nhận theo dây thần kinh đến một vùng não chuyên trách xử lý thông tin riêng biệt đó nằm trên vỏ não. Và chúng được gọi là những xung điện thần kinh.

Bước 3:

Những xung điện thần kinh này tạo ra những cảm giác vô nghĩa trên vùng đó của vỏ não.

Bước 4:

Các xung điện thần kinh này lan truyền sang các vùng não lân cận khác của vỏ não được gọi là vùng liên hợp để cảm nhận được và tổng hợp thành một hình ảnh hay một ấn tượng rõ ràng gọi là tri giác. Nghĩa là chủ thể nhận ra và biết được sự vật, hiện tượng mà tri giác phản ánh là sự vật, hiện tượng gì.

Các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến tri giác

Có 3 yếu tố cá nhân cơ bản ảnh hưởng đến tri giác bao gồm:

Kinh nghiệm trong quá khứ

Quá khứ đã trải qua có ảnh hưởng rất lớn đến tri giác của con người. Một phần trong nhận biết của con người là do những thói quen và điều đã biết trong các hoạt động và cuộc sống.

Nhưng cũng vì chính những kinh nghiệm đó mà nhiều khi con người tri giác không chính xác về sự vật xung quanh. Chẳng hạn, khi gặp một người mới quen nhưng lại có cảm giác rằng đã từng gặp họ ở đâu đó rồi.

Nhu cầu của hiện tại

Chính những nhu cầu đã hướng tri giác của con người về những thứ họ đang cần. Thực tế, đối với một nhu cầu khó đạt được, con người thường gắn cho nó với một giá trị lớn.

Ngược lại, với một nhu cầu dễ thỏa mãn, con người lại hay hạ thấp hoặc xem thường giá trị của nó. Một khi nhu cầu đã được thỏa mãn, tri giác của con người sẽ trở nên khách quan hơn đối với sự vật đó. 

Tình cảm hiện tại

Tri giác chịu tác động mạnh mẽ từ tình cảm, nhất là ở lứa tuổi còn nhỏ khi những hiểu biết chưa được toàn diện. Tâm trạng của con người sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến những hình ảnh đang tri giác.

Hy vọng với những thông tin chi tiết trong bài viết trên, Nhà thuốc Long Châu đã giúp bạn đọc có được câu trả lời tri giác là gì và các đặc tính của tri giác như thế nào. Bên cạnh đó, với một số nội dung liên quan đến các yếu tố gây ảnh hưởng tới tri giác sẽ giúp ích cho bạn đọc.

Ánh Vũ

Nguồn tham khảo: Tổng hợp