Vai trò của retinoic acid​ là gì? Những lưu ý khi sử dụng retinoic acid​

Retinoic acid là một dẫn xuất quan trọng của vitamin A, đóng vai trò thiết yếu trong nhiều hoạt động sinh học của cơ thể. Hợp chất này không chỉ tham gia vào quá trình biệt hóa và tái tạo tế bào mà còn hỗ trợ duy trì sức khỏe làn da và thị giác. Nhờ đặc tính sinh học mạnh mẽ, retinoic acid được ứng dụng rộng rãi trong y học.

Acid retinoic được hình thành như thế nào?

Acid retinoic được tổng hợp từ retinol thông qua hai phản ứng enzym liên tiếp. Phản ứng đầu tiên là oxy hóa thuận nghịch chuyển retinol thành retinal, sau đó là phản ứng oxy hóa không thuận nghịch biến retinal thành acid retinoic.

Giống như các retinoid khác, acid retinoic nhạy sáng do có các liên kết đôi xen kẽ giữa các nguyên tử carbon trong chuỗi đuôi kỵ nước gắn với vòng 6 carbon. Phân tử có khối lượng phân tử thấp và tan mạnh trong chất béo, nên dễ dàng khuếch tán qua màng tế bào.

Vai trò của retinoic acid​ là gì?

Acid retinoic thường được sử dụng để hỗ trợ điều trị các tình trạng da bị mụn. Loại hoạt chất này giúp tăng tốc quá trình loại bỏ tế bào chết, làm sạch bề mặt da và thông thoáng lỗ chân lông. Mặc dù acid retinoic giúp kiểm soát và ngăn ngừa mụn trứng cá hiệu quả, nhưng không có khả năng loại bỏ hoàn toàn tình trạng này.

Theo Cell & Bioscience, Acid retinoic còn đóng vai trò thiết yếu trong giai đoạn phôi thai, giúp phát triển cơ quan và hỗ trợ chức năng thị giác.

Các retinoid như acid retinoic giúp chuyển đổi tế bào từ trạng thái tăng sinh sang trạng thái trưởng thành thông qua quá trình biệt hóa tế bào.

Các nghiên cứu trên người và động vật đều cho thấy retinoid có khả năng ức chế sự biến đổi ác tính của tế bào. Cụ thể, các nghiên cứu ở người chứng minh rằng việc bổ sung retinoid giúp ức chế ung thư vú, phổi và gan, đồng thời đảo ngược các tổn thương tiền ung thư và thúc đẩy biệt hóa tế bào dòng tủy trong máu.

Một số tác dụng phụ trong quá trình sử dụng retinoic acid​

Một số tác dụng phụ có thể gặp khi sử dụng thuốc bao gồm:

• Cảm giác nóng rát hoặc châm chích nhẹ trên da: Đây là phản ứng thường gặp trong những ngày đầu dùng thuốc, do da đang thích nghi với hoạt chất acid retinoic.
• Thay đổi sắc tố da: Da có thể trở nên sáng hơn hoặc sậm màu hơn bình thường, tùy thuộc vào cơ địa và mức độ nhạy cảm của từng người.
• Kích ứng da: Tình trạng đỏ, bong tróc, khô ráp hoặc xuất hiện các mảng vảy nhỏ có thể xảy ra, đặc biệt nếu bôi thuốc với tần suất cao hoặc sử dụng liều lượng quá nhiều.
• Tăng mụn trứng cá tạm thời: Trong giai đoạn đầu điều trị, mụn có thể nổi nhiều hơn do quá trình đẩy nhân mụn và làm sạch sâu lỗ chân lông. Hiện tượng này thường giảm dần sau vài tuần.
• Da sưng, phồng rộp hoặc nứt nẻ: Đây là dấu hiệu kích ứng mạnh, thường xảy ra ở người có làn da nhạy cảm hoặc khi sử dụng đồng thời các sản phẩm chứa hoạt chất tẩy mạnh.

Ngoài những biểu hiện trên, vẫn có thể xuất hiện các tác dụng phụ khác ít gặp hơn như ngứa rát, viêm da tiếp xúc hoặc cảm giác khó chịu kéo dài. Mức độ nghiêm trọng phụ thuộc vào loại da, cách sử dụng thuốc và thời gian điều trị. Nếu bạn gặp bất kỳ phản ứng bất thường nào, hãy ngừng dùng thuốc và liên hệ ngay với bác sĩ hoặc dược sĩ để được hướng dẫn xử trí phù hợp. Không nên tự ý điều chỉnh liều hoặc kết hợp với các sản phẩm khác khi chưa có chỉ định, nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả tối đa trong quá trình điều trị.

Cần lưu ý những gì khi sử dụng acid retinoic?

Chỉ nên dùng các sản phẩm chăm sóc da dịu nhẹ, không chứa cồn, menthol, tinh dầu, gia vị hoặc chiết xuất chanh (như kem tẩy lông, nước hoa, dung dịch se khít lỗ chân lông). Những thành phần này có thể gây kích ứng, đặc biệt trong giai đoạn đầu sử dụng acid retinoic.

Không tự ý kết hợp acid retinoic với các sản phẩm trị mụn hoặc thuốc khác như benzoyl peroxid, axit salicylic, dầu gội trị gàu chứa lưu huỳnh hay resorcinol nếu không có chỉ định từ bác sĩ. Nếu bạn đã dùng các sản phẩm có hoạt chất tương tự gần đây, nên hỏi ý kiến bác sĩ về thời gian giãn cách trước khi bắt đầu thuốc này.

Cách sử dụng acid retinoic đúng cách:

• Rửa tay và làm sạch vùng da cần bôi bằng xà phòng dịu nhẹ, tránh loại có chất tẩy mạnh hoặc gây khô da. Đợi khoảng 20 - 30 phút để da khô hoàn toàn trước khi thoa thuốc.
• Dùng bông gòn hoặc tăm bông lấy một lượng nhỏ thuốc.
• Thoa nhẹ nhàng lên vùng da cần điều trị, tránh bôi quá dày hoặc dùng lượng thuốc vượt mức cần thiết.

Trước khi dùng thuốc, hãy thông báo với bác sĩ hoặc dược sĩ nếu:

• Bạn đang mang thai, cho con bú hoặc có kế hoạch mang thai. Trong trường hợp này, thuốc chỉ nên được dùng theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Bạn có tiền sử dị ứng với bất kỳ thành phần nào của thuốc.
• Bạn đang sử dụng các loại thuốc khác (bao gồm thuốc kê đơn, không kê đơn, thảo dược hoặc thực phẩm chức năng).
• Bạn định dùng thuốc cho trẻ nhỏ hoặc người lớn tuổi.
• Bạn đang hoặc đã từng mắc một số bệnh lý nhất định.

Các lưu ý khác khi dùng acid retinoic như:

• Tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng hoặc nguồn sáng mạnh trong thời gian dài. Khi ra ngoài, nên dùng kem chống nắng, mặc quần áo bảo hộ và đeo kính râm để bảo vệ da.
• Không để thuốc dính vào mắt, mũi, miệng hoặc vùng da bị tổn thương.
• Không sử dụng mỹ phẩm, kem dưỡng hoặc sản phẩm chứa acid retinoic khác lên vùng da đang điều trị nếu chưa có chỉ định.
• Không dùng chung thuốc với người khác để tránh lây nhiễm chéo.
• Khi hết thuốc hoặc muốn tiếp tục điều trị, hãy tham khảo ý kiến dược sĩ hoặc bác sĩ trước khi dùng lại.

Retinoic acid không chỉ là hoạt chất mang lại nhiều lợi ích cho làn da mà còn đóng vai trò quan trọng trong các quá trình sinh học của cơ thể. Việc sử dụng đúng cách và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ sẽ giúp phát huy hiệu quả tối ưu, đồng thời hạn chế tối đa tác dụng phụ không mong muốn. Nhờ khả năng tái tạo tế bào và cải thiện cấu trúc da vượt trội, retinoic acid ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong lĩnh vực chăm sóc và điều trị da liễu hiện đại.