Vỡ tử cung trong thai kỳ: Dấu hiệu cảnh báo và hướng xử lý kịp thời

Vỡ tử cung trong thai kỳ là tình trạng hiếm gặp với tỷ lệ xảy ra rất thấp, chủ yếu ở những thai phụ từng phẫu thuật tử cung. Mặc dù không phổ biến, biến chứng này tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng cho cả mẹ và thai, đòi hỏi sự theo dõi sát và can thiệp kịp thời. Để hiểu hơn về tình trạng này, hãy cùng tham khảo bài viết sau đây.

Vỡ tử cung trong thai kỳ là tình trạng thế nào?

Vỡ tử cung trong thai kỳ là một biến chứng sản khoa nghiêm trọng, xảy ra khi thành tử cung bị rách toàn bộ hoặc một phần trong quá trình mang thai hoặc chuyển dạ. Đây là tình huống cấp cứu y khoa, đe dọa trực tiếp đến tính mạng của cả mẹ và thai nhi nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời.

Tình trạng này thường gặp nhất ở những phụ nữ có sẹo mổ cũ ở tử cung, đặc biệt là sau phẫu thuật lấy thai (mổ lấy con), bóc nhân xơ tử cung hoặc tạo hình tử cung. Ngoài ra, các yếu tố nguy cơ khác như chuyển dạ kéo dài, sử dụng thuốc tăng co không kiểm soát, đa sản, đa thai, hoặc bất thường tử cung cũng góp phần làm tăng khả năng vỡ tử cung.

Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến vỡ tử cung là do sẹo mổ cũ không đủ vững khi tử cung giãn nở trong thai kỳ hoặc trong chuyển dạ. Ngoài ra, các yếu tố như sử dụng không hợp lý thuốc tăng co, đa thai, đa ối, hoặc bất thường cấu trúc tử cung cũng có thể làm tăng nguy cơ.

Vỡ tử cung trong thai kỳ có thể để lại hậu quả nghiêm trọng như băng huyết nặng, tổn thương các cơ quan lân cận, cắt bỏ tử cung, hoặc thậm chí tử vong mẹ và con. Do đó, tình trạng này luôn được xem là một trong những biến chứng đòi hỏi sự theo dõi chặt chẽ, đánh giá nguy cơ kỹ lưỡng và sẵn sàng can thiệp cấp cứu ngoại khoa khi cần thiết.

Dấu hiệu cảnh báo vỡ tử cung trong thai kỳ

Vỡ tử cung có thể xảy ra đột ngột nhưng cũng có thể có những dấu hiệu cảnh báo trước, đặc biệt ở thai phụ có yếu tố nguy cơ. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu này đóng vai trò then chốt trong việc phòng ngừa và can thiệp kịp thời.

Một số dấu hiệu cảnh báo có thể bao gồm:

• Đau bụng bất thường: Cơn đau thường dữ dội, kéo dài và không liên quan đến cơn co tử cung sinh lý, hoặc đau khu trú tại vị trí sẹo mổ cũ.
• Cơn co tử cung bất thường: Cơn co quá mạnh, liên tục hoặc ngừng đột ngột, đôi khi đi kèm tăng trương lực tử cung.
• Thay đổi nhịp tim thai: Nhịp tim thai chậm, dao động bất thường hoặc mất tim thai đột ngột là một trong những dấu hiệu quan trọng.
• Chảy máu âm đạo: Có thể gặp nhưng không phải lúc nào cũng rõ ràng, lượng máu thay đổi tùy mức độ vỡ.
• Dấu hiệu choáng ở mẹ: Mạch nhanh, huyết áp tụt, da niêm mạc nhợt nhạt, vã mồ hôi, có thể là hậu quả của xuất huyết nội.
• Thai nhi tụt khỏi vị trí bình thường: Trong một số trường hợp, bác sĩ khám thấy thai nhi cao bất thường hoặc phần thai mất dấu.

Những dấu hiệu này đòi hỏi phải được đánh giá khẩn cấp bởi nhân viên y tế. Đặc biệt với thai phụ có tiền căn mổ lấy thai hoặc phẫu thuật tử cung, việc theo dõi chặt chẽ trong suốt thai kỳ và khi chuyển dạ là cần thiết để phát hiện sớm nguy cơ vỡ tử cung.

Cách xử trí khi có dấu hiệu

Khi xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ vỡ tử cung, cần xử trí khẩn cấp theo hướng tiếp cận ưu tiên tính mạng của mẹ và thai nhi. Dưới đây là các bước xử trí chính trong thực hành lâm sàng:

• Ổn định tình trạng huyết động của mẹ: Trước tiên, cần đánh giá nhanh các dấu hiệu sinh tồn như huyết áp, mạch, nhịp thở và SpO₂. Thiết lập đường truyền tĩnh mạch ngoại vi lớn, truyền nhanh dung dịch đẳng trương để hỗ trợ tuần hoàn. Nếu có dấu hiệu mất máu, cần chuẩn bị truyền máu và các chế phẩm máu sớm. Việc cung cấp oxy sớm cũng rất quan trọng, đặc biệt nếu mẹ có biểu hiện suy hô hấp.
• Ngừng ngay các yếu tố thúc đẩy co bóp tử cung: Nếu người bệnh đang sử dụng thuốc tăng co như oxytocin, cần ngưng ngay để giảm áp lực lên thành tử cung. Đồng thời, tránh khám âm đạo lặp lại vì có thể làm tổn thương thêm mô tử cung vốn đã suy yếu.
• Đánh giá nhanh tình trạng thai nhi: Thực hiện monitoring sản khoa hoặc siêu âm Doppler để kiểm tra nhịp tim thai. Nếu nhịp tim thai bất thường hoặc không còn, cần đánh giá nhanh khả năng sống sót của thai để ưu tiên điều trị phù hợp cho mẹ.
• Chuẩn bị mổ cấp cứu: Khi nghi ngờ hoặc xác định vỡ tử cung, chỉ định mổ lấy thai khẩn cấp là bắt buộc. Trong quá trình mổ, bác sĩ sẽ xác định vị trí và mức độ rách tử cung để quyết định khâu phục hồi hay cắt tử cung hoàn toàn, đồng thời xử trí các tổn thương đi kèm nếu có.
• Hồi sức sau phẫu thuật: Sau mổ, người bệnh cần được theo dõi chặt chẽ tại khu hồi sức tích cực. Các chỉ số huyết động, lượng máu mất, dấu hiệu nhiễm trùng và chức năng các cơ quan cần được đánh giá thường xuyên. Truyền máu, dịch và dùng kháng sinh phù hợp nếu cần thiết.
• Tư vấn sau can thiệp: Cuối cùng, bệnh nhân và gia đình cần được cung cấp thông tin rõ ràng về tình trạng đã xảy ra, hướng điều trị đã áp dụng và những rủi ro liên quan đến việc mang thai trong tương lai. Việc tư vấn này giúp họ có sự chuẩn bị tốt hơn về mặt tâm lý và sức khỏe sinh sản sau này.

Phương pháp phòng ngừa vỡ tử cung trong thai kỳ

Phòng ngừa vỡ tử cung là mục tiêu quan trọng trong quản lý thai kỳ, đặc biệt ở những thai phụ có nguy cơ cao như từng mổ lấy thai hoặc can thiệp phẫu thuật tử cung. Dưới đây là các phương pháp phòng ngừa chính, đóng vai trò then chốt trong việc hạn chế biến chứng nghiêm trọng này:

• Đánh giá kỹ tiền sử sản phụ khoa: Việc khai thác kỹ tiền sử mổ lấy thai, bóc nhân xơ tử cung, nạo phá thai, hoặc các thủ thuật can thiệp vào tử cung là bước đầu tiên để phân loại nguy cơ. Thai phụ có sẹo tử cung cần được theo dõi sát hơn trong suốt thai kỳ.
• Lựa chọn phương pháp sinh phù hợp: Với những trường hợp có sẹo mổ cũ, cần đánh giá nguy cơ vỡ tử cung khi quyết định sinh thường sau mổ (VBAC). Việc chỉ định mổ lấy thai chủ động ở thai đủ tháng là lựa chọn an toàn hơn trong nhiều tình huống có sẹo tử cung dày không đạt ngưỡng an toàn.
• Theo dõi sát trong thai kỳ và chuyển dạ: Thai phụ có nguy cơ cần được siêu âm đo chiều dày cơ tử cung đoạn dưới ở quý III để đánh giá khả năng chịu đựng của sẹo. Trong chuyển dạ, cần theo dõi cơn co tử cung và tim thai liên tục để phát hiện sớm dấu hiệu bất thường.
• Tránh sử dụng thuốc tăng co không hợp lý: Sử dụng oxytocin và các thuốc tăng co cần đúng chỉ định, đúng liều, và dưới sự giám sát chặt chẽ của nhân viên y tế có kinh nghiệm, đặc biệt ở người có tử cung từng mổ.
• Giãn khoảng cách giữa các lần mang thai: Khoảng cách giữa hai lần mang thai nên tối thiểu từ 18 - 24 tháng sau mổ lấy thai để đảm bảo vết sẹo có thời gian hồi phục hoàn toàn, giảm nguy cơ vỡ tử cung ở lần mang thai sau.
• Tư vấn trước khi mang thai: Phụ nữ có tiền căn can thiệp tử cung nên được tư vấn trước khi mang thai để được lên kế hoạch chăm sóc thai kỳ phù hợp, bao gồm theo dõi chuyên khoa, xét nghiệm cần thiết và chỉ định mổ lấy thai nếu cần.

Vỡ tử cung trong thai kỳ tuy hiếm gặp nhưng hậu quả để lại có thể đặc biệt nghiêm trọng. Việc hiểu rõ các yếu tố nguy cơ, nhận biết sớm dấu hiệu cảnh báo và triển khai xử trí kịp thời là nền tảng giúp giảm thiểu biến chứng. Quản lý thai kỳ một cách chủ động, cá thể hóa chăm sóc và tuân thủ hướng dẫn chuyên môn là chìa khóa để bảo vệ an toàn cho cả mẹ và thai nhi.