Maltitol là gì? Công dụng và cách dùng Maltitol

Maltitol là gì?

Maltitol là một loại chất tạo ngọt thuộc nhóm polyol, hay còn gọi là đường rượu (sugar alcohols). Đây là dẫn xuất của maltose, một loại đường đôi, có vị ngọt tương đương khoảng 75 đến 90% so với đường mía thông thường (sucrose), nhưng có hàm lượng calo thấp hơn và không gây sâu răng.

Đặc điểm nổi bật của Maltitol là không làm tăng đường huyết mạnh, nên được sử dụng rộng rãi trong các sản phẩm dành cho người mắc bệnh tiểu đường hoặc người cần kiểm soát cân nặng. Với tính chất hóa học bền, dễ sử dụng và vị ngọt dễ chịu, Maltitol được dùng phổ biến trong thực phẩm, dược phẩm và mỹ phẩm.

Điều chế sản xuất Maltitol

Maltitol được sản xuất thông qua một quá trình công nghiệp bắt đầu từ tinh bột thực vật như bắp, khoai mì hoặc lúa mì. Tinh bột được thủy phân để thu được maltose – một loại disaccharide. Sau đó, maltose sẽ được hydro hóa bằng cách sử dụng khí hydro và xúc tác nickel hoặc ruthenium, trong môi trường kiểm soát nhiệt độ và áp suất. Kết quả của quá trình này là Maltitol, một phân tử ổn định có vị ngọt và khả năng chống phân hủy hóa học tốt.

Maltitol thường có mặt dưới hai dạng:

• Dạng tinh thể (Maltitol powder): Thường dùng trong bánh kẹo, sô-cô-la, dược phẩm.
• Dạng siro (Maltitol syrup): Phổ biến trong công nghiệp thực phẩm và mỹ phẩm.

Cơ chế hoạt động

Không giống như đường thông thường, Maltitol không được hấp thu hoàn toàn tại ruột non. Khoảng 40 đến 60% Maltitol được hấp thụ vào máu, phần còn lại sẽ được lên men bởi hệ vi sinh vật đường ruột ở đại tràng. Nhờ cơ chế này, Maltitol chỉ cung cấp khoảng 2,1 kcal/gram, ít hơn nhiều so với đường mía (4 kcal/gram).

Chỉ số đường huyết (GI) của Maltitol nằm trong khoảng 35 đến 52, thấp hơn đáng kể so với sucrose (GI ≈ 65). Điều này giúp hạn chế tăng đường huyết sau ăn, rất có lợi cho người mắc bệnh đái tháo đường. Tuy nhiên, do phần Maltitol không được hấp thu sẽ bị lên men tại đại tràng, nó có thể gây ra hiện tượng chướng bụng, đầy hơi, hoặc tiêu chảy nếu dùng với liều cao.

Mặc dù có lợi cho người bệnh đái tháo đường, nhưng Maltitol không thay thế cho các thuốc điều trị, bạn có thể dùng Maltitol trong khẩu phần ăn kết hợp.

Các công dụng của Maltitol phổ biến có thể kể đến bao gồm:

• Tác dụng làm chất tạo ngọt thay thế cho đường: Đây là công dụng phổ biến nhất của Maltitol. Với vị ngọt tương đương đến 90% so với đường thường, nhưng lại ít calo và không gây sâu răng, Maltitol là lựa chọn lý tưởng cho người cần giảm cân, kiểm soát đường huyết hoặc đang thực hiện chế độ ăn lành mạnh.
• Tác dụng hạn chế gây sâu răng: Khác với đường thường, Maltitol không bị vi khuẩn trong khoang miệng lên men thành acid, do đó không gây mòn men răng. Chính vì vậy, Maltitol thường được sử dụng trong các sản phẩm như kẹo cao su không đường hoặc viên ngậm họng hay kem đánh răng hoặc nước súc miệng dành cho trẻ em.
• Tác dụng hỗ trợ cho người bệnh đái tháo đường: Maltitol làm tăng đường huyết chậm và nhẹ nhàng hơn so với sucrose. Người bệnh tiểu đường có thể sử dụng thực phẩm chứa Maltitol mà không làm biến động lớn mức đường huyết sau ăn. Tuy nhiên, liều lượng cần được theo dõi cẩn thận vì nếu dùng quá nhiều vẫn có thể ảnh hưởng đến đường huyết hoặc gây rối loạn tiêu hóa.
• Tác dụng hỗ trợ kiểm soát cân nặng: Với lượng calo thấp và khả năng thay thế đường, Maltitol là thành phần lý tưởng trong các loại thực phẩm ít năng lượng, giúp người ăn kiêng vẫn cảm thấy hài lòng với vị ngọt mà không bị tích lũy calo thừa.

Cách dùng

• Trong thực phẩm: Maltitol thường được thêm vào bánh ngọt, chocolate, kem, mứt không đường, hoặc nước giải khát.
• Trong thuốc: Có mặt trong viên nhai, siro ho, viên ngậm, đặc biệt cho các chế phẩm không đường.
• Trong sản phẩm làm đẹp: Là chất giữ ẩm tự nhiên, giúp da mềm mại, thường có trong son dưỡng, kem nền hoặc mặt nạ.

Một lưu ý là bạn cần đọc kỹ thành phần dinh dưỡng trên bao bì sản phẩm vì một số sản phẩm “sugar-free” vẫn chứa lượng lớn maltitol và có thể gây rối loạn tiêu hóa nếu dùng nhiều.

Liều dùng

Không có liều tối đa chính xác tuyệt đối cho mỗi người, nhưng các hướng dẫn chung cho thấy:

• Không nên vượt quá 30 đến 40 g/ngày với người bình thường.
• Người có tiền sử rối loạn tiêu hóa hoặc hội chứng ruột kích thích nên bắt đầu với liều thấp hơn (10 đến 15 g/ngày).

Trong y học và dược phẩm

Maltitol là thành phần có mặt trong nhiều chế phẩm không đường, đặc biệt phù hợp với người cần kiểm soát đường huyết hoặc năng lượng:

• Viên ngậm ho không đường chứa Maltitol giúp sản phẩm có vị ngọt dịu nhưng không gây ảnh hưởng đến đường huyết.
• Siro ho cho trẻ em và người lớn: Một số loại siro dùng Maltitol thay cho đường để tăng độ ngọt, dễ uống mà không gây sâu răng.
• Thuốc bổ dạng siro dành cho người tiểu đường: Các sản phẩm như siro sắt, vitamin tổng hợp không đường, giúp bổ sung vi chất mà vẫn an toàn cho chuyển hóa glucose.

Ngoài ra, Maltitol còn có mặt trong các sản phẩm thực phẩm y học, ví dụ:

• Thanh năng lượng cho người tiểu đường: Một số sản phẩm dạng bar (snack protein) có dùng Maltitol để cung cấp năng lượng mà không tăng đột biến đường huyết.
• Sữa y học không đường: Dành cho bệnh nhân suy nhược, hậu phẫu, người ăn kiêng hoặc đang điều trị nội tiết.

Trong mỹ phẩm

Maltitol đóng vai trò là humectant (chất giữ ẩm), giúp hấp thụ và giữ nước trên bề mặt da:

• Son dưỡng không mùi không vị: Thường thấy trong các dòng sản phẩm son dưỡng organic. Maltitol giúp tăng độ mịn mà không gây nhờn.
• Kem nền hoặc cushion giữ ẩm: Maltitol giúp cải thiện kết cấu kem, tăng độ bám mà vẫn nhẹ mặt.
• Mặt nạ cấp ẩm: Trong các sản phẩm sheet mask hoặc gel mask thiên nhiên, Maltitol giúp tăng khả năng giữ ẩm và làm dịu da.

Trong thực phẩm

Maltitol được ứng dụng rất phổ biến trong ngành thực phẩm “sugar-free”:

• Kẹo cao su không đường: Sử dụng Maltitol và xylitol để tạo vị ngọt và ngừa sâu răng.
• Chocolate không đường: Dùng Maltitol thay cho sucrose, thích hợp cho người tiểu đường hoặc người ăn keto.
• Bánh quy ăn kiêng: Các loại bánh dùng trong chế độ low-carb thường sử dụng Maltitol để tạo vị ngọt nhưng vẫn giữ chỉ số đường huyết thấp.
• Kem không đường: Maltitol giúp tạo ngọt và ổn định cấu trúc kem mà không cần dùng đường kính, giảm lượng calo.

Một số lưu ý khi sử dụng Maltitol bao gồm:

Không sử dụng quá mức

Dùng Maltitol với liều lượng lớn có thể gây ra tình trạng tiêu chảy do cơ chế thẩm thấu trong ruột. Cụ thể, vì một phần Maltitol không được hấp thu hoàn toàn ở ruột non, nó sẽ di chuyển xuống đại tràng và tạo ra áp lực thẩm thấu, kéo nước vào lòng ruột. Đồng thời, quá trình lên men bởi vi khuẩn đường ruột cũng tạo ra khí, dẫn đến hiện tượng đầy hơi, chướng bụng hoặc đau quặn nhẹ. Đây là tác dụng phụ tương đối phổ biến của các loại polyol (đường rượu), bao gồm sorbitol, xylitol và Maltitol.

Cân nhắc với người có bệnh lý đường tiêu hóa

Người mắc hội chứng ruột kích thích (IBS) hoặc người dễ đầy hơi, tiêu chảy nên dùng với liều thấp hoặc tránh sử dụng. Mức độ ảnh hưởng sẽ khác nhau tùy cơ địa, nhưng những người có hệ tiêu hóa nhạy cảm, mắc hội chứng ruột kích thích (IBS) hoặc thường xuyên gặp rối loạn tiêu hóa nên đặc biệt thận trọng và bắt đầu với liều rất thấp để đánh giá phản ứng của cơ thể.

Không dùng cho trẻ sơ sinh

Trẻ dưới 3 tuổi nên tránh sử dụng các sản phẩm có chứa Maltitol, trừ khi có chỉ định cụ thể từ bác sĩ. Ở lứa tuổi này, hệ tiêu hóa của trẻ chưa phát triển hoàn chỉnh, đặc biệt là khả năng hấp thu và xử lý các loại đường rượu như Maltitol. Việc tiêu thụ có thể gây ra các triệu chứng không mong muốn như đầy bụng, tiêu chảy hoặc rối loạn tiêu hóa kéo dài, ảnh hưởng đến khả năng hấp thu dưỡng chất và phát triển thể chất của trẻ. Ngoài ra, hệ vi sinh đường ruột ở trẻ nhỏ cũng rất nhạy cảm, dễ bị mất cân bằng nếu tiếp xúc với các hợp chất lên men không phù hợp, do đó cần hết sức thận trọng.

Không thay thế thuốc điều trị

Mặc dù Maltitol có thể hỗ trợ kiểm soát đường huyết nhờ đặc tính làm tăng đường máu chậm và ít hơn so với đường mía, nhưng nó không thể thay thế hoàn toàn thuốc điều trị hoặc chế độ sinh hoạt lành mạnh. Việc sử dụng Maltitol chỉ nên được xem như một phần hỗ trợ trong chế độ ăn uống khoa học dành cho người bệnh tiểu đường. Người bệnh vẫn cần tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị mà bác sĩ đưa ra, bao gồm dùng thuốc đúng liều, đúng thời điểm, kết hợp với vận động thể chất đều đặn và theo dõi chỉ số đường huyết định kỳ. Việc lạm dụng các thực phẩm “không đường” chứa Maltitol mà chủ quan trong điều trị có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm do kiểm soát đường huyết không hiệu quả.

Đọc kỹ nhãn mác sản phẩm

Không phải thực phẩm được dán nhãn “không đường” (sugar-free) đều thực sự tốt cho sức khỏe. Nhiều sản phẩm trong nhóm này sử dụng Maltitol với hàm lượng khá cao để tạo vị ngọt gần giống đường tự nhiên, giúp gia tăng cảm giác ngon miệng. Tuy nhiên, nếu tiêu thụ với số lượng lớn hoặc thường xuyên trong ngày, Maltitol có thể gây ra các tác dụng không mong muốn như đầy hơi, tiêu chảy hoặc rối loạn tiêu hóa.