Bệnh gì cần chụp X-quang cột sống thắt lưng?

Trong số các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh, chụp X-quang cột sống thắt lưng đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán rất nhiều bệnh lý thường gặp ở cột sống như: Thoái hóa cột sống, dị dạng cột sống, chấn thương cột sống, lao cột sống, thoát vị đĩa đệm, viêm cột sống dính khớp, u tủy sống…

Chụp X-quang cột sống thắt lưng là gì?

Chụp X-quang cột sống thắt lưng là một trong những kỹ thuật chụp X-quang. Nó được tiến hành tại vùng cột sống thắt lưng của bệnh nhân. Chụp X-quang là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh rất quan trọng được áp dụng từ rất lâu trên thế giới. Rất nhiều bệnh nhân đã được chẩn đoán chính xác, từ đó có phương pháp điều trị hiệu quả nhờ phương pháp này. Chụp X-quang cũng đóng vai trò quan trọng trong nhiều phát minh y học và luôn được ngành y tế toàn cầu đánh giá cao.

Tia X được sử dụng trong kỹ thuật chụp X-quang là một dạng bức xạ điện từ. Nhiều người lo lắng bức xạ điện từ có nguy cơ gây ung thư. Tuy nhiên, lượng bức xạ được sử dụng trong y tế là rất nhỏ và đã được tính toán kỹ để giảm thiểu rủi ro. Với những điều tích cực mà tia X mang lại, giá trị của chụp X-quang vẫn vượt trội so với các rủi ro tiềm ẩn.

Để cho ra hình ảnh X-quang, một phần hoặc toàn bộ cơ thể bệnh nhân được đưa vào máy chụp. Canxi trong xương sẽ hấp thụ các tia X và tạo ra hình ảnh màu trắng trên phim chụp. Tỷ lệ hấp thụ tia X phản ánh những bất thường trong cơ thể thông qua các mức độ hình ảnh trắng, đen khác nhau.

Chụp X-quang có thể áp dụng với nhiều vị trí trên cơ thể, trong đó có cột sống thắt lưng. X-quang cột sống thắt lưng được thực hiện khi bạn bị chấn thương hoặc tê bì dai dẳng, đau âm ỉ nhiều ngày. Thông qua hình ảnh chụp X-quang, bác sĩ sẽ đánh giá tổn thương ở các thân đốt sống khi bị chấn thương hay thoái hóa vùng cột sống thắt lưng.

Có những phương pháp chụp X-quang cột sống thắt lưng nào?

Chụp X-quang cột sống thắt lưng hiện có những cách thực hiện sau:

• Chụp từng vùng của cột sống với tư thế thẳng và nghiêng: Áp dụng khi chụp X-quang cột sống cổ, cột sống thắt lưng…
• Chụp cột sống ở các tư thế đặc biệt tùy theo từng mục đích chẩn đoán: Chụp đốt sống C1, C2 của bệnh nhân ở tư thế thẳng và há miệng, chụp chếch 3/4 cột sống.
• Chụp tủy có sử dụng cản quang: Mục đích phát hiện ống tủy có bị hẹp hoặc tắc hay không.
• Chụp bao rễ thần kinh: Nhằm phát hiện tình trạng thoát vị đĩa đệm ở khu vực cột sống thắt lưng.

Chụp X-quang cột sống thắt lưng giúp chẩn đoán bệnh gì?

Chụp X-quang cột sống thắt lưng giúp phát hiện nhiều bệnh lý với những mức độ nghiêm trọng khác nhau ở khu vực cột sống thắt lưng của người bệnh.

Phát hiện thoái hóa cột sống thắt lưng nhờ X-quang

Thoái hóa cột sống thường gặp ở những người từ 35 tuổi trở lên. Nguyên nhân chủ yếu do sự lão hóa làm cho xương và dây chằng ở cột sống yếu đi, dẫn đến gai đốt sống. Các đĩa đệm cũng bị thoái hóa và suy yếu dần, bệnh nhân vì vậy mà bị thoát vị đĩa đệm và lồi đĩa đệm. 

Thoái hóa cột sống khiến người bệnh đau nhức, giảm khả năng lao động và ảnh hưởng đến sinh hoạt của người bệnh. Thoái hóa cột sống thắt lưng và thoái hóa cột sống cổ là hai bệnh lý về thoái hóa cột sống phổ biến nhất hiện nay. Chụp X-quang có thể giúp phát hiện các loại bệnh này.

Chụp X-quang cột sống thắt lưng phát hiện dị dạng cột sống

Các dị dạng ở vị trí cột sống có thể được phát hiện thông qua chụp X-quang bao gồm:

• Dị dạng cột sống nguyên nhân do rối loạn chuyển tiếp: Hình ảnh cho thấy những bất thường như có 8 đốt sống cổ, 4 hoặc 6 đốt sống thắt lưng hay tồn tại xương sườn của đốt sống cổ…
• Gai đôi và hở eo: Nguyên nhân do quá trình cốt hóa cột sống thiếu hoàn thiện. Hiện tượng ở eo còn dễ làm trượt đốt sống ra trước, có thể do tự phát hoặc sau một chấn thương nhẹ ở cột sống hoặc do thoái hóa.
• Dính hai thân đốt sống bẩm sinh: Hai thân đốt sống bị dính với nhau cả ở khe đĩa đệm và phần cung sau. Hai thân đốt có thể không bị phá hủy nên không xảy ra tình trạng trục cột sống bị gù hoặc vẹo.
• Cốt hóa góc trước của đốt sống: Tồn tại điểm cốt hóa ở vị trí góc của thân đốt, nguyên nhân có thể là do quá trình cốt hóa không hoàn thiện.
• Cong vẹo: Cột sống bị lệch trục, kèm theo một số đốt bị biến dạng, xoay trục.
• Gù đốt sống: Cột sống của người bệnh bị lồi ra sau do thân đốt bị biến dạng theo kiểu hình chêm.

Thoát vị đĩa đệm có thể phát hiện nhờ chụp X-quang

Chụp X-quang còn có thể giúp phát hiện tình trạng nhân keo ở đĩa đệm cột sống thoát ra khỏi vị trí bình thường, chèn ép vào rễ thần kinh, tủy sống. Trạng thái này nghĩa là đĩa đệm lồi ra khỏi vị trí bình thường giữa các đốt sống. Thoát vị đĩa đệm thường gặp ở cột sống thắt lưng, đôi khi xuất hiện ở cột sống cổ, hiếm gặp ở cột sống ngực.

X-quang chẩn đoán chấn thương cột sống

Nguyên nhân chính dẫn đến chấn thương cột sống là do tai nạn giao thông, sơ suất trong quá trình sinh hoạt và lao động. Các tổn thương thường gặp là: Vỡ thân đốt sống, trượt thân đốt sống, xẹp thân đốt sống, gãy cung sau, gãy mỏm ngang… Các chấn thương này có thể phát hiện nhờ chụp X-quang cột sống thắt lưng.

Chẩn đoán lao cột sống qua chụp X-quang

Chúng ta cũng có thể chẩn đoán lao cột sống thông qua chụp X-quang. Đây là bệnh lý thường gặp nhất trong các bệnh lao xương khớp. Lao cột sống thường trải qua 3 giai đoạn:

• Giai đoạn khởi đầu/giai đoạn sớm: Hình ảnh X-quang cho thấy khe đĩa đệm bị hẹp.
• Giai đoạn toàn phát: Lúc này, vi khuẩn đã xâm nhập vào và phá hủy thân đốt sống. Kết quả trên phim chụp cho thấy bờ thân đốt sát đĩa đệm bị nham nhở, thân đốt xẹp, bờ cong sinh lý ở trạng thái biến dạng và bị gập ra trước gây ra gù.
• Giai đoạn hồi phục và di chứng: Quan sát hình ảnh trên phim, ta sẽ thấy các thân đốt bị lao dính liền vào nhau, khe đĩa đệm bị mất đi, xuất hiện hình ảnh ổ áp xe lạnh.

Viêm cột sống dính khớp được phát hiện nhờ chụp X-quang

Kỹ thuật chụp X-quang có thể giúp quan sát tình trạng viêm cột sống dính khớp. Bệnh khởi đầu với viêm khớp cùng - chậu, sau đó đến thưa xương ở cột sống. Sau khoảng 3 năm, bệnh nhân xuất hiện hiện tượng vôi hóa các dây chằng và dính khớp cột sống. Lúc này, tình trạng viêm sẽ lan tỏa sang hàng loạt khớp ở vị trí khác như khớp háng.

Chụp X-quang cột sống thắt lưng giúp phát hiện u tủy sống

U tủy sống là một trong những bệnh lý có thể phát hiện nhờ chụp X-quang. Khi chụp tủy có sử dụng thuốc cản quang, ta sẽ thấy hình ảnh cột sống bị tắc hoàn toàn với hình “đáy chén” hay hình “càng cua”.

Chụp X-quang cột sống thắt lưng có ý nghĩa quan trọng trong chẩn đoán nhiều bệnh lý, đặc biệt là các bệnh liên quan đến cơ xương khớp. Ưu điểm của phương pháp này là dễ thực hiện, cho kết quả tương đối chính xác chỉ trong thời gian ngắn với chi phí thấp. Bài viết đã mang đến cho người đọc thông tin cơ bản về kỹ thuật này và những bệnh lý có thể phát hiện được thông qua chụp X-quang tại cột sống thắt lưng.

Xem thêm:

• Chụp X-quang Blondeau có tác dụng gì?
• Chụp X-quang ngực giúp phát hiện bệnh gì?