Các loại ngứa da thường gặp và cách nhận biết để chăm sóc đúng cách

Cảm giác ngứa ngáy trên da không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng đến giấc ngủ, công việc và chất lượng cuộc sống. Ngứa da có thể là phản ứng bình thường của cơ thể khi da bị kích thích, nhưng cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo một bệnh lý tiềm ẩn. Việc nhận biết các bệnh ngứa da thường gặp giúp bạn chủ động chăm sóc và điều trị đúng cách, hạn chế biến chứng.

Các loại ngứa da thường gặp

Ngứa da có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ dị ứng, nhiễm trùng, khô da cho đến rối loạn miễn dịch. Dưới đây là những dạng ngứa phổ biến mà bạn nên biết.

Viêm da dị ứng

Đây là một trong những nguyên nhân gây ngứa da phổ biến nhất, đặc biệt ở trẻ em. Viêm da dị ứng khiến da khô, đỏ, bong tróc và ngứa dữ dội, đặc biệt vào ban đêm. Tình trạng này thường liên quan đến cơ địa dị ứng và hệ miễn dịch phản ứng quá mức với các tác nhân như bụi, phấn hoa, chất tẩy rửa hoặc thức ăn.

Dấu hiệu nhận biết:

• Da khô, sần sùi, có vảy nhỏ;
• Xuất hiện mảng đỏ hoặc vùng da sậm màu.

Mề đay

Mề đay là phản ứng dị ứng của da khi tiếp xúc với thức ăn, thuốc, côn trùng hoặc thay đổi nhiệt độ. Cơn ngứa thường xuất hiện nhanh và lan rộng. Hầu hết các trường hợp mề đay cấp tính kéo dài dưới 6 tuần, nhưng nếu tái phát thường xuyên, cần tìm nguyên nhân dị ứng cụ thể.

Triệu chứng điển hình:

• Nổi sẩn đỏ hoặc hồng, phù nhẹ;
• Ngứa rát, châm chích, lan rộng nhanh;
• Có thể kèm sưng mí mắt, môi, hoặc cổ họng (cần cấp cứu nếu khó thở).

Viêm da tiếp xúc

Tình trạng ngứa do viêm da tiếp xúc có thể xảy ra khi da bị kích thích bởi hóa chất, mỹ phẩm, kim loại (như niken trong trang sức) hoặc cây cỏ. Viêm da tiếp xúc được chia thành hai loại:

• Kích ứng: Xảy ra khi da bị tổn thương do hóa chất hoặc ma sát;
• Dị ứng: Do hệ miễn dịch phản ứng với chất gây dị ứng.

Dấu hiệu:

• Da đỏ, rát, phồng rộp, ngứa;
• Xuất hiện đúng vị trí tiếp xúc với chất gây kích ứng.

Để cải thiện, cần rửa sạch vùng da tiếp xúc, tránh gãi và sử dụng kem dưỡng phục hồi da theo chỉ định bác sĩ.

Nhiễm nấm da

Nấm da là nguyên nhân phổ biến gây ngứa ở vùng bẹn, nách, kẽ chân, móng và da đầu. Môi trường ẩm ướt, quần áo bó sát và vệ sinh kém là điều kiện thuận lợi cho nấm phát triển.

Triệu chứng đặc trưng:

• Ngứa tăng khi ra mồ hôi;
• Xuất hiện mảng da đỏ, bong vảy, viền ranh giới rõ;
• Có thể lây lan nếu không điều trị kịp thời.

Điều trị bằng thuốc kháng nấm theo hướng dẫn bác sĩ, đồng thời giữ vùng da khô thoáng và thay quần áo sạch hằng ngày.

Ghẻ (do ký sinh trùng Sarcoptes scabiei)

Ghẻ là bệnh truyền nhiễm qua da do ký sinh trùng đào hang dưới lớp thượng bì. Bệnh dễ lây khi tiếp xúc trực tiếp da với da hoặc dùng chung đồ cá nhân như chăn, ga, quần áo.

Biểu hiện:

• Ngứa nhiều, đặc biệt về đêm;
• Có mụn nước nhỏ li ti, tập trung ở kẽ ngón tay, cổ tay, bụng, hoặc mông;
• Gãi nhiều có thể dẫn đến nhiễm trùng da thứ phát.

Cần điều trị cho cả người bệnh và người sống cùng, vệ sinh vật dụng cá nhân kỹ lưỡng, phơi dưới nắng hoặc giặt nước nóng.

Khô da

Không phải lúc nào ngứa cũng do bệnh lý. Khô da là nguyên nhân phổ biến gây ngứa, nhất là vào mùa lạnh hoặc khi tắm nước nóng thường xuyên. Da khô khiến hàng rào bảo vệ da suy yếu, dễ kích thích thần kinh cảm giác ngứa.

Biểu hiện:

• Da căng, bong tróc, sần sùi;
• Ngứa nhẹ đến trung bình, tăng khi gãi;
• Có thể nứt nẻ, chảy máu ở vùng khớp hoặc cẳng chân.

Giải pháp khắc phục thường là tăng độ ẩm trong phòng, thoa kem dưỡng ngay sau tắm, chọn sữa tắm dịu nhẹ và uống đủ nước.

Ngứa da do bệnh lý toàn thân

Đôi khi, ngứa da không bắt nguồn từ da mà từ các bệnh bên trong cơ thể như gan, thận, tiểu đường hoặc rối loạn tuyến giáp. Ngứa do gan thường xuất hiện ở lòng bàn tay, bàn chân; ngứa do suy thận có thể lan toàn thân, đặc biệt về đêm.

Nếu ngứa kéo dài hơn 2 tuần, không rõ nguyên nhân hoặc kèm vàng da, sụt cân, mệt mỏi… cần đến cơ sở y tế để được thăm khám.

Các yếu tố khởi phát bệnh ngứa da

Nhiều yếu tố có thể làm khởi phát hoặc khiến ngứa nặng hơn, ngay cả khi bệnh đang ổn định. Dưới đây là những yếu tố thường gặp:

• Thời tiết: Không khí khô lạnh hoặc nóng ẩm gây mất cân bằng độ ẩm da.
• Căng thẳng tâm lý: Stress làm tăng histamin, khiến da ngứa nhiều hơn.
• Thói quen sinh hoạt: Tắm quá lâu, dùng nước nóng hoặc xà phòng mạnh.
• Thực phẩm, thuốc: Hải sản, trứng, sữa, thuốc giảm đau có thể kích ứng.
• Môi trường ô nhiễm: Bụi, hóa chất, nấm mốc làm da dễ viêm.

Nhận biết yếu tố khởi phát giúp người bệnh chủ động điều chỉnh, ngăn tái phát bệnh.

Những lưu ý quan trọng khi chăm sóc da bị ngứa

Chăm sóc đúng cách giúp giảm ngứa, phục hồi hàng rào bảo vệ da và ngăn biến chứng. Dưới đây là những lời khuyên quan trọng bạn nên áp dụng.

Giữ da luôn ẩm và sạch

Da khô là nguyên nhân hàng đầu khiến ngứa tái phát. Hãy thoa kem dưỡng ẩm không hương liệu ít nhất 2 lần mỗi ngày, đặc biệt sau khi tắm. Chọn sản phẩm có chứa ceramide, glycerin hoặc hyaluronic acid để tăng cường bảo vệ da.

Tắm đúng cách

Tắm quá lâu hoặc nước quá nóng sẽ làm da mất độ ẩm tự nhiên.

• Giới hạn thời gian tắm dưới 10 phút;
• Dùng nước ấm vừa phải;
• Tránh xà phòng khử khuẩn hoặc có cồn.

Sau khi tắm, lau nhẹ bằng khăn mềm và thoa kem dưỡng trong vòng 3 phút để “khóa ẩm”.

Tránh gãi và kích thích cơ học

Gãi chỉ làm da tổn thương sâu hơn và dễ nhiễm khuẩn. Nếu ngứa dữ dội, có thể chườm mát, bôi kem chứa calamine hoặc sử dụng thuốc chống ngứa theo chỉ định bác sĩ.

Chế độ ăn và lối sống lành mạnh

Chế độ ăn cũng đóng vai trò quan trọng trong việc chăm sóc bệnh:

• Ăn nhiều rau xanh, trái cây, thực phẩm giàu omega-3 giúp da khỏe mạnh;
• Uống đủ nước mỗi ngày;
• Ngủ đủ giấc, hạn chế stress;
• Tránh rượu, thuốc lá và thức ăn dễ gây dị ứng.

Thăm khám bác sĩ kịp thời

Bạn nên đến gặp bác sĩ da liễu nếu:

• Ngứa kéo dài hơn 2 tuần không giảm;
• Ngứa kèm sốt, sụt cân, vàng da hoặc mệt mỏi;
• Có vết loét, chảy dịch, sưng viêm.

Khám sớm giúp phát hiện nguyên nhân chính xác và điều trị hiệu quả, đặc biệt khi ngứa là dấu hiệu của bệnh lý toàn thân.

Ngứa da tưởng chừng đơn giản nhưng lại tiềm ẩn nhiều nguyên nhân khác nhau, từ dị ứng nhẹ đến bệnh lý mạn tính. Hiểu rõ các loại ngứa da thường gặp, nhận biết yếu tố khởi phát và chăm sóc da đúng cách là chìa khóa để kiểm soát triệu chứng, bảo vệ làn da khỏe mạnh và ngăn ngừa tái phát.