Bàn chân bẹt là gì? Tác hại của bàn chân bẹt

Trong quá trình phát triển, hệ vận động của trẻ trải qua nhiều thay đổi quan trọng. Một số bất thường ở bàn chân có thể gây lo ngại cho cha mẹ bởi chúng ảnh hưởng trực tiếp đến việc đi lại, khả năng vận động cũng như sức khỏe xương khớp sau này. Trong số đó, dị tật bàn chân phẳng là một trong những tình trạng phổ biến nhất và thường bị bỏ qua trong những năm đầu đời.

Bàn chân bẹt là gì?

Bàn chân bẹt là tình trạng lòng bàn chân bằng phẳng, thiếu vòm cong sinh lý vốn có nhiệm vụ nâng đỡ cơ thể và giảm áp lực khi vận động. Nhiều cha mẹ nhầm lẫn khi thấy bàn chân trẻ không có độ lõm và cho rằng con bị dị tật, tuy nhiên thực tế mọi trẻ sơ sinh đều có bàn chân phẳng. Vòm chân chỉ bắt đầu hình thành rõ rệt khi trẻ bước vào giai đoạn 2 - 3 tuổi nhờ sự phát triển của dây chằng và hệ cơ. Ở một số trường hợp, khi hệ thống dây chằng quá lỏng lẻo hoặc do yếu tố di truyền, vòm chân không được hình thành đúng cách và tạo nên hội chứng bàn chân bẹt.

Bàn chân bẹt được phân loại thành hai nhóm: Bàn chân bẹt sinh lý và bàn chân bẹt bệnh lý. Trường hợp sinh lý thường mềm dẻo và có tiên lượng tốt, trong khi loại bệnh lý thường cứng, mất chức năng và cần can thiệp y tế.

Nhận biết dấu hiệu bàn chân bẹt ở trẻ

Cha mẹ có thể quan sát hình dạng bàn chân và dáng đi để phát hiện bất thường. Một số dấu hiệu dễ nhận thấy gồm:

• Lòng bàn chân phẳng, toàn bộ diện tích tiếp xúc với mặt đất khi đi đứng.
• Khi đứng, mắt cá chân bị xoay nhiều, khớp gối chụm vào nhau.
• Trẻ thường phàn nàn đau bàn chân, đầu gối hoặc mắt cá.
• Dáng đi không vững, dễ nghiêng hoặc bước gượng gạo.

Phụ huynh cũng có thể kiểm tra bằng cách làm ướt bàn chân trẻ và cho in dấu lên giấy hoặc cát. Nếu dấu in hiện rõ toàn bộ bàn chân không có hõm cong, nhiều khả năng trẻ mắc dị tật này.

Nguyên nhân gây ra bàn chân bẹt

Tình trạng này có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố khác nhau:

Thói quen đi giày dép phẳng

Việc cho trẻ sử dụng dép hoặc giày có đế quá phẳng trong thời gian dài khiến dây chằng và cơ bàn chân không phát triển đầy đủ, dẫn đến mất vòm cong. Ngoài ra, trẻ đi giày không vừa kích cỡ hoặc chất liệu cứng cũng dễ làm bàn chân chịu áp lực sai cách.

Di truyền

Một số trẻ bị ảnh hưởng bởi yếu tố bẩm sinh, đặc biệt khi cha mẹ có tiền sử mắc hội chứng bàn chân bẹt. Nếu trẻ sinh ra với cấu trúc xương mềm hoặc dây chằng yếu thì nguy cơ mắc dị tật càng cao.

Thừa cân, béo phì

Trọng lượng cơ thể quá mức làm tăng áp lực lên bàn chân, khiến vòm cong bị sụp và biến dạng. Điều này thường khiến trẻ dễ mỏi chân khi vận động và khó duy trì các hoạt động thể thao.

Dây chằng lỏng lẻo

Dây chằng đóng vai trò quan trọng trong việc định hình cấu trúc bàn chân. Khi dây chằng lỏng lẻo, các xương không cố định tốt và dễ dẫn đến dị tật. Một số trường hợp còn gây bàn chân bẹt cứng, làm trẻ gặp khó khăn trong đi lại.

Chênh lệch chiều dài chân

Sự mất cân bằng giữa hai chân khiến bên dài hơn có xu hướng phẳng vòm để tạo sự ổn định, từ đó gây ra biến dạng. Nếu không được can thiệp sớm, tình trạng này có thể kéo theo cong vẹo cột sống.

Một số bệnh lý khác

Hội chứng Ehlers-Danlos, loạn dưỡng cơ, bại não hoặc nứt đốt sống cũng là nguyên nhân tiềm ẩn dẫn đến hội chứng bàn chân bẹt. Các bệnh lý này thường đi kèm yếu cơ và hạn chế vận động nên dễ làm nặng thêm tình trạng.

Tác hại của bàn chân bẹt là gì?

Bàn chân giữ vai trò nền tảng nâng đỡ cơ thể, vì vậy khi mất đi vòm cong tự nhiên người bệnh sẽ gặp nhiều hệ lụy:

Đau nhức khi vận động

Mỗi bước đi trở nên nặng nề do cơ và khớp phải gánh nhiều lực hơn. Tình trạng này thường rõ rệt khi người bệnh phải đứng lâu hoặc đi bộ đường dài, khiến trẻ dễ than đau chân và nhanh mệt mỏi trong các hoạt động thể chất.

Biến dạng bàn chân

Áp lực phân bố không đều có thể làm thay đổi hình dạng ngón chân hoặc gót chân. Một số trẻ có thể xuất hiện ngón chân cái lệch, móng chân mọc ngược hoặc gót chân xoay vào trong, lâu dần làm bàn chân mất đi cấu trúc bình thường.

Đau lưng và khớp

Khi trọng lượng dồn không đều, cột sống và khớp gối phải làm việc nhiều hơn dẫn đến đau nhức. Trẻ có thể xuất hiện đau nhức vùng thắt lưng, mỏi khớp gối sau vận động và thậm chí ảnh hưởng đến cột sống nếu tình trạng kéo dài.

Nguy cơ bệnh lý xương khớp

Tình trạng kéo dài dễ gây viêm khớp, thoái hóa khớp, gai gót chân hay viêm cân gan chân. Ngoài ra, sự bất thường trong dáng đi cũng làm tăng áp lực lên khớp hông, gây rối loạn chức năng vận động và dễ dẫn đến các bệnh lý cơ xương khác khi trưởng thành.

Ảnh hưởng dáng đi

Người bị dị tật thường có dáng đi lệch, gượng gạo và dễ mất thăng bằng. Điều này không chỉ khiến trẻ khó hòa nhập trong các hoạt động vui chơi mà còn làm tăng nguy cơ té ngã, giảm sự tự tin trong giao tiếp xã hội và vận động hàng ngày.

Bàn chân bẹt ở trẻ có nguy hiểm không?

Ở giai đoạn nhỏ, dị tật này có thể không gây ảnh hưởng lớn nhưng về lâu dài sẽ làm giảm khả năng vận động, khiến trẻ dễ vấp ngã và mệt mỏi khi chơi đùa. Nếu không can thiệp sớm, nguy cơ biến dạng xương khớp và các bệnh lý liên quan đến cột sống, khớp gối sẽ gia tăng. Đây chính là lý do cha mẹ cần quan tâm đến tác hại của bàn chân bẹt để kịp thời xử lý.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám?

Việc thăm khám sớm giúp bác sĩ xác định chính xác nguyên nhân và mức độ của dị tật. Thời điểm từ 3 - 7 tuổi được xem là giai đoạn vàng để điều trị hiệu quả. Sau tuổi này, việc chỉnh sửa vòm chân trở nên khó khăn hơn và thường phải sử dụng đế chỉnh hình trong thời gian dài.

Phụ huynh nên đưa trẻ đi khám khi phát hiện:

• Dấu in bàn chân phẳng hoàn toàn.
• Trẻ thường xuyên kêu đau ở chân, đầu gối hoặc lưng.
• Dáng đi mất cân bằng, dễ ngã.

Hội chứng bàn chân bẹt ở trẻ không nên xem nhẹ bởi dị tật này có thể ảnh hưởng đến khả năng vận động và sức khỏe xương khớp lâu dài. Nhận biết sớm và can thiệp kịp thời sẽ giúp trẻ phát triển bình thường, tránh biến chứng nguy hiểm. Cha mẹ nên quan sát kỹ dáng đi và phản ứng của con để có hướng xử lý phù hợp.