Dây thần kinh số 8​ là gì chức năng và vai trò trong cơ thể?

Dây thần kinh số 8 hay còn gọi là dây thần kinh tiền đình - ốc tai, là một trong 12 đôi dây thần kinh sọ quan trọng, đảm nhận vai trò duy trì thăng bằng cơ thể và cảm nhận âm thanh. Mặc dù ít được nhắc đến trong các bài tập vận động hay chăm sóc sức khỏe hàng ngày, dây thần kinh số 8 lại là “cầu nối” quan trọng giữa tai trong và não bộ, giúp cơ thể nhận biết môi trường xung quanh, duy trì tư thế, phối hợp vận động và nghe nhạc, giao tiếp.

Dây thần kinh số 8​ là gì?

Dây thần kinh số 8 còn được gọi là dây thần kinh tiền đình - ốc tai (CN VIII), là một trong 12 đôi dây thần kinh sọ quan trọng của cơ thể, đóng vai trò chủ yếu trong việc truyền dẫn thông tin cảm giác. Đây là dây thần kinh thuần cảm giác, đảm nhận cả chức năng thính giác lẫn tiền đình, góp phần duy trì thăng bằng cơ thể và khả năng nghe.

Về mặt giải phẫu, dây thần kinh số 8 được chia thành hai nhánh chính, mỗi nhánh đảm nhận một chức năng riêng biệt nhưng phối hợp nhịp nhàng để hỗ trợ cơ thể vận hành hiệu quả:

Nhánh tiền đình (Vestibular branch):

Nhánh này chịu trách nhiệm duy trì sự thăng bằng và ổn định tư thế cơ thể. Nó nhận tín hiệu từ các cơ quan tiền đình nằm trong tai trong, giúp cơ thể cảm nhận vị trí không gian, chuyển động và gia tốc. Nhờ nhánh tiền đình, mắt, đầu và thân thể có thể phối hợp nhịp nhàng, từ đó giúp duy trì thăng bằng ngay cả khi di chuyển hoặc thay đổi tư thế. Ngoài ra, nhánh tiền đình còn liên kết với các cơ mắt thông qua phản xạ tiền đình - ốc tai, giúp mắt điều chỉnh hướng nhìn khi cơ thể chuyển động.

Nhánh ốc tai (Cochlear branch):

Nhánh ốc tai, hay còn gọi là nhánh thính giác, chịu trách nhiệm truyền tải thông tin âm thanh từ tai trong lên não. Khi sóng âm chạm vào màng nhĩ và truyền đến ốc tai, các tế bào lông cảm giác sẽ tạo ra xung điện, đi qua nhánh ốc tai đến các nhân thính giác trong thân não. Từ đó, não bộ xử lý âm thanh, giúp con người nghe được các âm thanh từ môi trường xung quanh, phân biệt tông, cao độ, cường độ và hướng đến của âm thanh.

Chức năng và vai trò của dây thần kinh số 8 trong cơ thể

Về chức năng thính giác, dây thần kinh số 8 chịu trách nhiệm truyền thông tin từ ốc tai, cơ quan thính giác nằm trong tai trong. Khi sóng âm đi vào tai, màng nhĩ và hệ thống xương con truyền sóng này đến ốc tai, nơi các tế bào lông cảm giác phát hiện biên độ và tần số của âm thanh. Các tín hiệu này được chuyển đến hạch xoắn ốc, đi dọc theo nhánh ốc tai của dây thần kinh số 8 tới nhân ốc tai trong thân não, cuối cùng tới vỏ não thính giác ở thùy thái dương. Nhờ cơ chế này, não bộ có thể xử lý âm thanh, nhận biết tông, cường độ, cao độ và hướng âm, giúp chúng ta nghe được các âm thanh môi trường và phản ứng một cách kịp thời.

Về chức năng thăng bằng, dây thần kinh số 8 liên kết chặt chẽ với hệ thống tiền đình trong tai trong, nơi cảm nhận những thay đổi về vị trí và chuyển động của đầu, đặc biệt liên quan đến trọng lực. Thông tin này được truyền đến hạch tiền đình, rồi theo dây thần kinh tiền đình đến các bộ phận khác của não như tiểu não, vỏ não, cũng như các cơ ở cổ, chân và thân người, để điều chỉnh tư thế, duy trì cân bằng và ổn định khi di chuyển. Ngoài ra, tín hiệu còn đi đến các cơ mắt, giúp mắt tập trung vào mục tiêu ngay cả khi đầu hoặc cơ thể đang chuyển động. Phản xạ này được gọi là phản xạ tiền đình - mắt (VOR), đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định thị giác và giữ thăng bằng trong các hoạt động hàng ngày.

Các tình trạng bệnh lý liên quan dây thần kinh số 8

Tổn thương hoặc rối loạn chức năng của dây thần kinh số 8 (dây thần kinh tiền đình - ốc tai) có thể dẫn đến nhiều bệnh lý nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến thính giác, khả năng giữ thăng bằng và chất lượng cuộc sống. Dưới đây là các tình trạng bệnh lý phổ biến liên quan đến dây thần kinh số 8 mà bạn nên biết.

Viêm dây thần kinh tiền đình

Viêm dây thần kinh tiền đình xảy ra khi nhánh tiền đình của dây thần kinh số 8 bị viêm và sưng, thường do nhiễm trùng tai trong hoặc các bệnh lý nhiễm virus như thủy đậu, sởi, quai bị… Khi nhánh tiền đình bị tổn thương, quá trình truyền tín hiệu thăng bằng đến não bị gián đoạn, dẫn đến chóng mặt dữ dội, khó giữ thăng bằng, buồn nôn và giảm khả năng tập trung. Triệu chứng có thể kéo dài vài ngày nếu ở giai đoạn cấp tính, hoặc vài tháng đến nhiều năm nếu trở thành mạn tính. Bệnh thường gặp ở nhóm người từ 30 – 60 tuổi, hiếm khi xảy ra ở trẻ em, nhưng khi xuất hiện lại ảnh hưởng đáng kể đến sinh hoạt hàng ngày.

U dây thần kinh số 8

U dây thần kinh số 8 là một loại u ngoài trục, thường phát sinh tại vị trí nhánh tiền đình tách ra khỏi dây thần kinh số 8. Đây là loại khối u phổ biến, chiếm khoảng 7% các khối u sọ nguyên phát và 75 - 90% các khối u vùng góc cầu tiểu não. Triệu chứng điển hình là mất thính lực một bên tai, kèm theo chóng mặt, đau đầu, mất thăng bằng và ù tai. Bệnh nếu không được phát hiện sớm có thể tiến triển, gây áp lực lên các dây thần kinh và mô não xung quanh.

Bệnh Ménière

Bệnh Ménière là rối loạn tai trong hiếm gặp, thường xuất hiện ở độ tuổi 40 đến 60 tuổi. Bệnh thường ảnh hưởng một bên tai, gây ra các triệu chứng như chóng mặt, mất thính lực, ù tai và cảm giác tai đầy, căng. Nguyên nhân chính liên quan đến áp lực dịch nội tai tăng cao, gây rối loạn chức năng tiền đình và dây thần kinh ốc tai.

Chấn thương dây thần kinh số 8

Chấn thương dây thần kinh số 8 có thể xảy ra do tác động trực tiếp, dị tật bẩm sinh, khối u, tổn thương mạch máu hoặc các vấn đề liên quan đến tai trong và góc cầu tiểu não. Hậu quả là người bệnh xuất hiện chóng mặt, ù tai, rung giật nhãn cầu, mất thăng bằng, thậm chí ảnh hưởng lâu dài đến khả năng di chuyển và sinh hoạt hàng ngày.

Dây thần kinh số 8 đóng vai trò then chốt trong việc duy trì thính giác và thăng bằng cơ thể, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống và khả năng vận động. Việc nhận biết chức năng và vai trò của dây thần kinh số 8 không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cơ thể mà còn là cơ sở để phòng tránh và điều trị kịp thời các bệnh lý liên quan.