12 đôi dây thần kinh sọ: Cấu tạo, vị trí, chức năng cùng một số bệnh liên quan

Hệ thần kinh của con người có vai trò rất quan trọng. Để hiểu rõ hơn về 12 đôi dây dây thần kinh sọ và một số bệnh lý có thể liên quan, mời bạn đọc theo dõi kỹ bài viết dưới đây của nhà thuốc Long Châu nhé!

Cấu tạo chung của dây thần kinh sọ

Dây thần kinh sọ có một nhân trung ương là nguyên ủy thật của nhánh vận động và là tận cùng của nhánh cảm giác trong các dây thần kinh sọ. Vị trí nguyên ủy hư của dây thần kinh sọ là vị trí đi ra khỏi bề mặt của não bộ. Nơi tập trung nhân của các tế bào cảm giác ở bên ngoài não bộ là vị trí của dây thần kinh tiền đình - ốc tai (VIII) và các nhánh cảm giác của dây thần kinh hỗn hợp có hạch ngoại biên. Dây thần kinh khứu giác (I) và dây thần kinh thị giác (II) thực chất là phần phát triển dài ra của não bộ nên ở các vị trí này không có hạch thần kinh ngoại biên giống như các dây thần kinh cảm giác và hỗn hợp khác.

Vị trí của dây thần kinh sọ 

Hệ thần kinh của con người gồm có hệ thần kinh trung ương và hệ thần kinh ngoại biên. Hệ thần kinh trung ương bao gồm não bộ và tủy gai. Trong khi đó, hệ thần kinh ngoại biên bao gồm 31 đôi thần kinh gai sống, cách hạch thần kinh ngoại biên và 12 đôi thần kinh sọ não.

12 dây thần kinh sọ não là các dây thần kinh có xuất phát từ não, sợi trục của các đôi thần kinh này kéo dài khỏi não bộ và có chức năng chi phối nhiều bộ phận khác nhau trong cơ thể. Cụ thể, tên của 12 đôi dây thần kinh sọ não là: 

• (I) Dây thần kinh khứu giác.
• (II) Dây thần kinh thị giác.
• (III) Dây thần kinh vận nhãn.
• (IV) Dây thần kinh ròng rọc.
• (V) Dây thần kinh sinh ba.
• (VI) Dây thần kinh vận nhãn ngoài.
• (VII) Dây thần kinh mặt.
• (VIII) Dây thần kinh tiền đình- ốc tai.
• (IX) Dây thần kinh thiệt hầu.
• (X) Dây thần kinh lang thang.
• (XI) Dây thần kinh phụ.
• (XII) Dây thần kinh hạ thiệt.

12 dây thần kinh sọ não còn được chia ra làm 3 loại:

• Các dây thần kinh số V, VII, IX, X: Các dây thần kinh hỗn hợp.
• Các dây I, II, VIII: Các dây thần kinh cảm giác.
• Các dây III, IV, VI, XI, XII: Các dây thần kinh vận động.

Chức năng của 12 đôi dây thần kinh sọ

12 đôi dây thần kinh sọ sẽ đảm nhiệm các nhiệm vụ khác nhau, cụ thể:

• Dây thần kinh khứu giác nhận nhiệm vụ phân biệt các mùi khi ngửi.
• Dây thần kinh thị giác có chức năng dẫn truyền hình ảnh, cảm giác về đồ vật và ánh sáng về não.
• Dây thần kinh vận nhãn giúp vận động một số cơ mặt đưa nhãn cầu vào trong và lên xuống tạo cử động mắt, mở mí mắt.
• Dây thần kinh ròng rọc có chức năng chi phối cử động mắt xuống dưới, ra ngoài.
• Dây thần kinh tam thoa nhận nhiệm vụ dẫn truyền xúc giác - cảm giác sờ, cảm giác đau ở vùng mặt, răng, quanh miệng đến não. Điều khiển các cơ nhai và chi phối việc tạo nước bọt, nước mắt.
• Dây thần kinh vận nhãn ngoài đưa nhãn cầu liếc ra ngoài.
• Dây thần kinh mặt có chức năng chi phối vận động khép mi mắt, biểu hiện trên khuôn mặt, cảm giác mùi vị, nhận cảm giác cho tuyến nước mắt, nước bọt.
• Dây thần kinh tiền đình - ốc tai có nhiệm vụ giữ thăng bằng, giữ vững tư thế. Phần ốc tai phụ trách khả năng nghe.
• Dây thần kinh thiệt hầu giúp vận động cơ vùng hầu, vận động cảm giác 1/3 sau lưỡi.
• Dây thần kinh lang thang có khả năng chi phối cảm giác, vận động phủ tạng ở ổ bụng và ngực (một số bộ phận như tim, phổi, cơ quan hệ tiêu hóa, tiết niệu, sinh dục).
• Dây thần kinh phụ giúp thanh quản, cơ than, cơ ức đòn chũm vận động.

Một số bệnh có thể gặp phải

Các dây thần kinh sọ khi bị tổn thương, bị viêm hay chèn ép sẽ gây nên rất nhiều tác động lên cơ thể. Khi tổn thương gây ra ở vị trí dây thần kinh chịu trách nhiệm cảm giác, cơ quan nào thì sẽ gây các bệnh tương ứng lên cơ quan đó. Một số bệnh có thể xảy ra ở 12 đôi dây thần kinh sọ bao gồm:

• Đau dây thần kinh.
• Rối loạn mùi vị.
• Viêm dây thần kinh thị giác.
• Viêm dây thần kinh.
• Rối loạn tiền đình.
• Viêm dây thần kinh tiền đình.
• Lác mắt.
• Đau dây thần kinh tam thoa.
• Lưỡi bị đẩy sang một bên.
• Liệt mặt ngoại biên.
• U sợi thần kinh.

Trên đây là một số thông tin về 12 đôi dây thần kinh sọ. Hiểu rõ thêm về cơ thể sẽ giúp cho con người phòng tránh được nhiều các loại bệnh không mong muốn và chăm sóc cho sức khỏe của bản thân được tốt hơn. Mong rằng bạn đọc đã có được những thông tin bổ ích qua bài viết này.

Phương Thảo

Nguồn tham khảo: Tổng hợp