Miễn dịch đặc hiệu có tác dụng phòng tránh bệnh tật ra sao?

Hệ miễn dịch có vai trò bảo vệ cơ thể, giúp cơ thể chống lại sự xâm nhập của các tác nhân có hại từ môi trường. Đồng thời chúng còn có khả năng nhận diện và loại bỏ các vật lạ xâm nhập cơ thể. Dựa vào tính đặc hiệu mà phân chia ra hai loại miễn dịch gồm miễn dịch đặc hiệu và miễn dịch không đặc hiệu. Hãy tham khảo bài viết sau để tìm hiểu tất cả thông tin về miễn dịch đặc hiệu.

Kiến thức cần biết về miễn dịch đặc hiệu

Miễn dịch đặc hiệu là gì?

Đó là khả năng cơ thể chống lại một yếu tố xâm nhập nhất định được gọi là kháng nguyên. Cơ thể sẽ có cách đáp ứng miễn dịch bằng cách tạo ra kháng thể đặc hiệu với kháng nguyên đó.

Các tế bào lympho và sản phẩm của miễn dịch được gọi là kháng thể là các thành phần tạo nên miễn dịch đặc hiệu.

Có hai loại miễn dịch đặc hiệu gồm:

• Miễn dịch thể dịch là loại miễn dịch có chức năng chính là chống lại các vi sinh vật ngoại bào cũng như độc tố của chúng.
• Miễn dịch tế bào (miễn dịch trung gian tế bào) chủ yếu tác động lên kiểu vi sinh vật nội bào, ví dụ như virus.

Miễn dịch đặc hiệu là khả năng cơ thể chống lại một yếu tố xâm nhập nhất định

Miễn dịch đặc hiệu khác miễn dịch không đặc hiệu thế nào?

Khác nhau về tính đặc hiệu

• Miễn dịch đặc hiệu chỉ đáp ứng với một kháng nguyên nhất định đã được nhận diện trước.
• Miễn dịch không đặc hiệu đáp ứng với bất kỳ kháng nguyên nào mà không cần tiếp xúc trước.

Khác nhau về cách hình thành

• Miễn dịch đặc hiệu là miễn dịch thích ứng được hình thành khi hệ miễn dịch tiếp xúc với kháng nguyên.
• Miễn dịch không đặc hiệu là miễn dịch bẩm sinh được hình thành một cách tự nhiên.

Khác nhau về tế bào miễn dịch

• Đáp ứng miễn dịch đặc hiệu liên quan đến các tế bào lympho và tế bào trình diện kháng nguyên.
• Đáp ứng miễn dịch không đặc hiệu liên quan đến các tế bào bạch cầu trung tính, đại thực bào, tế bào diệt tự nhiên NK, bạch cầu đơn nhân, tế bào đuôi gai, tế bào mast.

Khác nhau về tính ghi nhớ

• Miễn dịch đặc hiệu có thể ghi nhớ kháng nguyên đã xâm nhập cơ thể một lần và cách chống lại nó.
• Miễn dịch không đặc hiệu thì không có ghi nhớ miễn dịch.

Khác nhau về tính hiệu quả

Đáp ứng miễn dịch đặc hiệu chống mầm bệnh hiệu quả hơn đáp ứng miễn dịch không đặc hiệu.

Khác nhau về thời gian đáp ứng

• Đáp ứng miễn dịch đặc hiệu xảy ra gần như tức thì.
• Đáp ứng miễn dịch không đặc hiệu cần thời gian để tạo ra đáp ứng.

Khác nhau về tính ứng dụng

Miễn dịch đặc hiệu được ứng dụng để tạo nên các loại vacxin trong phòng ngừa một số mầm bệnh trong khi miễn dịch không đặc hiệu thì không.

Cơ thể sẽ có cách đáp ứng miễn dịch bằng cách tạo ra kháng thể đặc hiệu với kháng nguyên đó

Vai trò của miễn dịch đặc hiệu là gì?

Trong hệ thống miễn dịch, cả miễn dịch đặc hiệu và miễn dịch không đặc hiệu đều có vai trò phối hợp với nhau, cùng tham gia vào nhiệm vụ bảo vệ cơ thể thông qua các phân tử và các loại tế bào.

Khi yếu tố có hại xâm nhập vào cơ thể lần đầu tiên, hệ thống miễn dịch không đặc hiệu sẽ tiết ra những chất tiêu diệt các tác nhân này, lúc này các tế bào miễn dịch đã ghi nhớ chúng. Sau đó, nếu yếu tố này xâm nhập lại lần nữa, chúng sẽ bị tiêu diệt như cách ban đầu. Vì vậy chúng được gọi là miễn dịch đặc hiệu hay còn gọi là miễn dịch thu được.

Những đặc tính của miễn dịch đặc hiệu

Nếu đã tìm hiểu miễn dịch đặc hiệu là gì, bạn cũng nên biết về những đặc điểm quan trọng của miễn dịch đặc hiệu, giúp duy trì khả năng đề kháng bình thường của cơ thể.

Tính đặc hiệu

Mỗi kháng nguyên sẽ được kết hợp với một loại kháng thể phù hợp theo cơ chế chìa khóa - ổ khóa. Nhờ tính đặc hiệu mới phân biệt giữa miễn dịch đặc hiệu và miễn dịch không đặc hiệu.

Tính đa dạng

Trên mỗi kháng nguyên sẽ có nhiều epitop. Số lượng kháng nguyên trong tự nhiên là rất nhiều nên lượng epitop cũng rất lớn. Để đáp ứng đặc hiệu với các kháng nguyên thì cơ thể sẽ tạo ra số lượng kháng thể vô cùng lớn. Tất cả hình thành nên sự đa dạng của miễn dịch đặc hiệu.

Tính “nhớ” miễn dịch

Khi kháng nguyên xâm nhập cơ thể lần đầu tiên, các tế bào miễn dịch sẽ đến xử lý, tiêu diệt các kháng nguyên này, đồng thời ghi nhớ chúng. Khi kháng nguyên xâm nhập lần nữa, hệ thống miễn dịch sẽ gây ra những đáp ứng miễn dịch mạnh mẽ hơn lần xâm nhập trước.

Khả năng phân biệt

Hệ thống miễn dịch có khả năng nhận diện giữa kháng nguyên lạ xâm nhập và các tế bào của cơ thể. Từ đó, hệ miễn dịch chỉ loại bỏ các tế bào già, chết, lão hóa hay những yếu tố ngoại lai xâm nhập. Ngoài ra miễn dịch đặc hiệu cũng có khả năng phân biệt được khi cấu trúc của kháng nguyên có sự khác nhau rất nhỏ.

Thời gian miễn dịch

Khi vi sinh vật xâm nhập (vài giờ), miễn dịch không đặc hiệu có thể xảy ra tức thì hoặc trong thời gian ngắn thì miễn dịch đặc hiệu có thể sẽ mất vài ngày để xảy ra đáp ứng.

Hệ miễn dịch đặc hiệu khỏe mạnh giúp phòng tránh bệnh gì?

Hệ miễn dịch khỏe mạnh có chức năng hỗ trợ điều trị và ngăn ngừa một số bệnh cụ thể như:

Bệnh ung thư

Chính những tế bào trong cơ thể bị thay đổi, đột biến đã gây nên bệnh ung thư. Hiện nay, y học đang áp dụng chính hệ miễn dịch để kiểm soát và phòng ngừa tế bào ung thư và đánh giá cao giải pháp này. Điển hình nhất là liệu pháp miễn dịch ung thư nhưng không phải ai cũng thực hiện được vì rất đắt tiền.

Liệu pháp tốt hơn cả những liệu pháp khác là tự tăng cường miễn dịch tự nhiên cho cơ thể để giúp kiểm soát, tiêu diệt tế bào ung thư và phòng tránh bệnh.

Viêm gan

Khi virus viêm gan tấn công cơ thể sẽ gây nên bệnh viêm gan B. Nếu hệ miễn dịch không đủ mạnh mẽ sẽ không thể chống lại loại virus này. Do đó, bạn cần tăng cường hệ miễn dịch để hỗ trợ điều trị cũng như phòng bệnh viêm gan.

Các loại bệnh dịch, bệnh lây nhiễm

Các bệnh do virus, vi khuẩn gây nên gồm Covid-19, bệnh sởi, sốt xuất huyết, lao, HIV… Một hệ miễn dịch khỏe mạnh sẽ là phương thức tốt nhất để bảo vệ bạn chống lại các bệnh này.

Hệ miễn dịch khỏe mạnh hỗ trợ phòng chống bệnh truyền nhiễm do SARS-CoV-2 gây ra

Bài viết trên đã cung cấp cho bạn những kiến thức cần thiết về miễn dịch đặc hiệu là gì và một hệ miễn dịch khỏe mạnh sẽ giúp bạn phòng tránh bệnh tật ra sao. Do đó, bạn nên xây dựng chế độ ăn uống khoa học và lối sống lành mạnh để tăng cường hệ miễn dịch hơn nữa.

Quỳnh Trang

Nguồn tham khảo: Tổng hợp