Ngộ độc rượu lá ngón: Nguyên nhân, biểu hiện và cách xử trí

Lá ngón là loài cây “kịch độc” phân bố nhiều ở các tỉnh miền núi phía Bắc nước ta. Đôi khi vì nhầm lẫn với các loại cây rừng khác, người dân mang lá ngón về ngâm rượu. Và thực tế, có không ít vụ ngộ độc rượu lá ngón xảy ra một cách đáng tiếc. Nắm được các biểu hiện và cách xử trí ban đầu vô cùng quan trọng trong cấp cứu người ngộ độc.

Nguyên nhân ngộ độc rượu lá ngón

Ngộ độc rượu đã nguy hiểm, nhưng ngộ độc rượu lá ngón còn nguy hiểm hơn nhiều lần. Nếu uống các loại rượu khác, người uống có thể bị ngộ độc hoặc không, nhưng nếu uống phải rượu lá ngón, nguy cơ ngộ độc là 100%.

Cây lá ngón còn có các tên gọi khác như đoạn thảo, câu vẫn, hoàng đằng. Ở nước ta, lá ngón được xếp vào danh sách 4 loài cây có độc tính cao nhất. Điều đáng nói là loài cây này mọc tự nhiên. Lá ngón không những giống lá nhiều loại cây thuốc và rau rừng mà còn hay mọc gần các cây thuốc và rau rừng. 

Thậm chí người dân ở Mường So còn cho rằng có 2 loại lá ngón, một loại ăn được và một loại không ăn được. Một số người vì không phân biệt được đã lấy cây lá ngón về ngâm rượu. Và hậu quả là ngộ độc rượu lá ngón và cái giá phải trả đôi khi là mạng sống con người. 

Cây lá ngón mọc tự nhiên và dễ gây nhầm lẫn với nhiều loại cây rừng khác

Trong lá ngón có hàm lượng cao chất alkaloid - một chất kịch độc có khả năng gây tử vong tức thì. Alkaloid có thể gây ức chế thần kinh trung ương, liệt giao cảm, hạ huyết áp… Một lượng nhỏ alkaloid là đủ để gây chết người.

Chất này có trong tất cả các bộ phận của cây, độc tính tăng dần từ thân, quả, hoa, lá và rễ. Alkaloid hấp thu qua đường tiêu hóa cực nhanh, chỉ trong từ 5 phút đến nửa tiếng. Dân gian cho rằng chỉ cần ăn phải 3 lá ngón là tử vong ngay lập tức. Thời gian gây tử vong từ 1 tiếng đến 7 tiếng rưỡi. 

Chai rượu ngâm thân cây lá ngón - “thủ phạm” của vụ ngộ độc rượu lá ngón ở Nghệ An năm 2018

Biểu hiện ngộ độc rượu lá ngón

Các triệu chứng ngộ độc có thể xuất hiện sau khi uống rượu khoảng 30 phút. Người bị ngộ độc sẽ có những biểu hiện như sau: 

Theo một số báo cáo, chất độc trong cây lá ngón sẽ tác động lên trung tâm hô hấp của tủy sống. Chỉ với một lượng vừa phải, quá trình hô hấp của nạn nhân sẽ bị chậm lại, yếu dần và không đều. Đến khi suy hô hấp và tim ngừng đập, nạn nhân sẽ tử vong. 

Khi một lượng chất độc nhất định đi vào cơ thể, lập tức sẽ xuất hiện cảm giác yếu cơ, uể oải, khó vận động chân tay. Sau đó, các triệu chứng này sẽ diễn tiến thành tình trạng liệt cơ hoàn toàn. 

Cùng với đó là triệu chứng đau bụng, buồn nôn và nôn ói. Thân nhiệt người ngộ độc sẽ giảm dần, người tím tái và lạnh toát. 

Trong hầu hết trường hợp ngộ độc rượu lá ngón, đồng tử của nạn nhân bị giãn. Có những người có biểu hiện bí tiểu hoặc tiểu tiện, đại tiện mất tự chủ.

Các triệu chứng ngộ độc nếu không được phát hiện sớm, cấp cứu kịp thời, nạn nhân có thể sẽ tử vong trong vòng vài tiếng.

Ngộ độc rượu lá ngón diễn tiến nhanh và nguy hiểm nên cần cấp cứu kịp thời

Ngộ độc rượu lá ngón xử trí thế nào?

Xử trí ngộ độc rượu có nhiều cách khác nhau. Với tình trạng nhẹ, cho người ngộ độc uống nước giải rượu hoặc viên giải rượu cũng có tác dụng đáng. Nhưng trong trường hợp ngộ độc lá ngón, việc quan trọng nhất cần làm là giúp nạn nhân loại bỏ phần nào chất độc ra khỏi cơ thể bằng cách gây nôn. 

Nạn nhân còn tỉnh táo và hợp tác: Người nhà có thể kích thích gây nôn bằng cách cho uống đầy nước sau đó móc họng. Khi móc họng không được để nạn nhân nằm ngửa để tránh bị sặc phổi. Tuyệt đối không cho nạn nhân dùng thuốc gây nôn. Lý do là chờ đến khi thuốc có tác dụng, nạn nhân có thể bị liệt hầu họng hoặc co giật, dễ sặc phổi. 

Trường hợp nạn nhân đã mất ý thức: Người nhà cần đảm bảo hô hấp bằng cách hô hấp nhân tạo. Các biện pháp đảm bảo hô hấp chuyên dụng như đặt nội khí quản cần thực hiện được càng sớm càng tốt. 

Trường hợp nạn nhân co giật: Cần xử lý trước, sau đó mới chuyển nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất một cách nhanh chóng để được loại bỏ chất độc trong dạ dày bằng cách rửa ruột, than hoạt tính (không dùng khi co giật, hôn mê chưa đặt nội khí quản hay khi suy hô hấp).

Vận chuyển nạn nhân ngộ độc rượu lá ngón đến bệnh viện chuyên khoa. Ở đây có trang thiết bị cấp cứu hiện đại sẽ điều trị giải độc hiệu quả nhất. Sau khi giải độc cần theo dõi sát các biểu hiện giảm nhịp tim, co giật, liệt cơ... để có các biện pháp điều trị hỗ trợ phù hợp. 

Cấp cứu chỉ hiệu quả khi được thực hiện trong vòng 1 giờ sau khi uống rượu

Phòng tránh ngộ độc rượu lá ngón

Ngộ độc lá ngón hay rượu lá ngón đều không có thuốc giải đặc hiệu. Vì vậy để phòng tránh ngộ độc, mỗi người nên biết cách nhận diện loài cây kịch độc này. Một số đặc điểm giúp bạn thể phân biệt cây lá ngón:

• Đây là loài thân mọc leo, có thể dài đến 12m. Trên thân cây hơi có khía dọc và không có lông. 
• Lá cây hình trứng, đầu lá hơi nhọn, thuôn dài và mọc đối xứng với nhau. Mặt lá bóng nhẵn. 
• Hoa lá ngón màu vàng, ra vào tháng 8, 8 10 và thường mọc thành chùm ở các kẽ lá hoặc đầu cành. 
• Quả lá ngón hình thon, màu nâu, kích thước cỡ quả xoan.

Nhận diện cây lá ngón

Ngoài ra, để tránh nguy cơ ngộ độc, tốt nhất hãy nói không với các loại rượu ngâm có nguồn gốc không rõ ràng. Người dân cũng không nên mua cây thuốc ngâm rượu ở những địa chỉ không uy tín. Tránh trường hợp người bán nhầm lẫn cây lá ngón với các loại cây thuốc khác. 

Ngộ độc rượu lá ngón nếu nhẹ sẽ để lại những hậu quả khôn lường cho sức khỏe. Nghiêm trọng có thể dẫn đến tử vong chỉ trong vài giờ đồng hồ. Hy vọng những thông tin trên đây có thể giúp bạn biết nguyên nhân để phòng tránh và nhận biết biểu hiện để có thể sơ cứu và đưa bệnh nhân đi cấp cứu kịp thời trong trường hợp cần thiết. 

Thanh Hương

Nguồn tham khảo: Tổng hợp