Nhiệt độ, độ ẩm nhà thuốc GPP và những điều cần biết

Việc bảo quản thuốc đúng cách không chỉ là yêu cầu về mặt chuyên môn trong ngành dược mà còn là yếu tố quyết định đến hiệu quả điều trị bệnh. Đặc biệt trong điều kiện khí hậu nóng ẩm như Việt Nam, kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm nhà thuốc là nhiệm vụ bắt buộc để duy trì chất lượng thuốc và dược liệu. Đảm bảo các chỉ số nhiệt độ, độ ẩm nhà thuốc luôn đạt chuẩn không chỉ giúp thuốc giữ nguyên tác dụng mà còn bảo vệ sức khỏe người sử dụng.

Quy định nhiệt độ, độ ẩm nhà thuốc GPP

Kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm nhà thuốc là yêu cầu cơ bản trong tiêu chuẩn GPP (Good Pharmacy Practices - Thực hành tốt nhà thuốc). Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đưa ra mức khuyến nghị rõ ràng về điều kiện lý tưởng để bảo quản thuốc:

• Nhiệt độ bảo quản thuốc nên duy trì từ 15 - 30 độ C.
• Độ ẩm tối đa trong điều kiện thông thường không vượt quá 75%.

Tại các nhà thuốc GPP, không gian bảo quản phải thông thoáng, tránh ánh nắng trực tiếp và không bị ảnh hưởng bởi các mùi hay tạp nhiễm. Trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt, nhiệt độ có thể lên tới 32 độ C nhưng độ ẩm không được vượt quá 80%.

Một số thuốc cần điều kiện bảo quản đặc biệt:

• Keytruda (thuốc điều trị ung thư): Nhiệt độ 2 - 8°C, độ ẩm dưới 70%.
• Thuốc tiêm và kim tiêm: Bảo quản ở 2 - 8°C, độ ẩm khoảng 45%.
• Kháng sinh Penicillin: Dưới 30°C và độ ẩm dưới 70%.

Tùy loại kho, điều kiện cũng được quy định cụ thể:

• Kho lạnh: Tối đa 8°C;
• Kho đông lạnh: Dưới -10°C;
• Kho mát: 8 - 15°C;
• Kho nhiệt độ phòng: 15 - 25°C, tối đa 30°C.

Tất cả các thuốc phải được bảo quản theo hướng dẫn ghi trên nhãn. Tủ thuốc phải đặt nơi khô mát, tránh tiếp xúc ánh sáng, nguồn nước và để xa trẻ em, vật nuôi.

Đảm bảo chuẩn nhiệt độ, độ ẩm nhà thuốc không chỉ giữ được chất lượng thuốc mà còn giúp người tiêu dùng yên tâm khi lựa chọn.

Độ ẩm ảnh hưởng thế nào trong bảo quản thuốc, dược liệu?

Độ ẩm là yếu tố gây hại thầm lặng nhưng nghiêm trọng trong quá trình bảo quản thuốc. Nếu nhiệt độ, độ ẩm nhà thuốc không được kiểm soát đúng mức, chất lượng thuốc dễ dàng bị ảnh hưởng từ lúc sản xuất đến tay người dùng.

Các loại thuốc viên như viên nang hay viên nén dễ bị mềm, nứt vỡ hoặc biến dạng khi độ ẩm vượt quá ngưỡng cho phép. Thuốc bột thì càng dễ hút ẩm hơn, dẫn đến hiện tượng vón cục, ẩm mốc hoặc biến chất.

Bên cạnh đó, độ ẩm cao có thể khiến màu sắc thuốc thay đổi và làm mất ổn định dược chất, gây ra giảm hoặc mất tác dụng điều trị. Thậm chí, một số thuốc khi biến chất còn có thể gây độc tính cho gan hoặc thận.

Do vậy, việc kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm nhà thuốc chuẩn xác chính là yếu tố tiên quyết để đảm bảo hiệu lực và an toàn của thuốc trong suốt thời gian lưu trữ.

Cách bảo quản thuốc tại các nhà thuốc GPP

Để giảm thiểu các rủi ro liên quan đến chất lượng thuốc, nhà thuốc GPP phải nghiêm túc thực hiện các tiêu chuẩn bảo quản, nhất là về nhiệt độ, độ ẩm nhà thuốc.

Yêu cầu bảo quản thuốc trong nhà thuốc

Để bảo quản thuốc, dược liệu tại nhà thuốc GPP tốt nhất thì bạn cần phải thực hiện đầy đủ các yêu cầu như sau:

• Duy trì các điều kiện nhiệt độ, độ ẩm nhà thuốc phù hợp một cách liên tục và xuyên suốt trong thời gian bảo quản. Nên có bảng theo dõi và ghi nhận chỉ số ít nhất 2 lần mỗi ngày.
• Các loại thuốc nên được sắp xếp theo nhóm về tác dụng và phải được bảo quản theo các yêu cầu ghi trên nhãn thuốc. Tránh để lẫn lộn các nhóm thuốc có điều kiện bảo quản khác nhau.
• Bảo quản riêng biệt các loại thuốc đặc biệt (thuốc độc, thuốc gây nghiện, thuốc hướng tâm thần...) không được để cùng các thuốc khác, phải sắp xếp gọn gàng, tránh nhầm lẫn khi cấp phát.
• Nếu nhà thuốc bán các loại thuốc lẻ theo đơn mà không còn bao bì ngoài của thuốc để bảo quản thì cần phải đựng thuốc trong túi kín, đủ cứng, có nút kín. Phải ghi rõ tên thuốc, hàm lượng thuốc, trường hợp không có đơn thuốc đi kèm phải ghi thêm liều dùng, số lần dùng và cách dùng.
• Bảo quản các loại thuốc nhạy cảm với nhiệt độ ở các kho lạnh hoặc tủ lạnh. Với thuốc nhạy cảm với ánh sáng thì cần bảo quản trong bao bì kín, ánh sáng không thể truyền qua.
• Định kỳ tiến hành kiểm tra số lượng thuốc trong kho bảo quản để kiểm soát hạn sử dụng và đối chiếu lượng thuốc hiện còn. Việc đối chiếu này cần phải tiến hành khi mỗi lô thuốc được sử dụng hết.
• Thường xuyên kiểm tra chất lượng thuốc để kịp thời phát hiện các hư hỏng hay biến chất khi bảo quản. Việc này đặc biệt quan trọng vào mùa nồm ẩm hoặc thời điểm nhiệt độ môi trường thay đổi thất thường.
• Giữ nguyên vẹn bao bì thuốc trong toàn bộ quá trình bảo quản. Với thuốc hết hạn cần được bảo quản ở một vị trí riêng, dán nhãn chờ xử lý, có biện pháp đề phòng việc cấp phát, sử dụng thuốc, nguyên liệu hết hạn dùng.
• Theo dõi và giám sát nhiệt độ, độ ẩm nhà thuốc trong quá trình bảo quản thuốc. Điều kiện nhiệt độ, độ ẩm nhà thuốc cần được kiểm tra tối thiểu 2 lần trong ngày bằng thiết bị đo chuyên dụng và hiệu chuẩn định kỳ.

Yêu cầu với các thiết bị bảo quản thuốc trong nhà thuốc

Để đảm bảo chất lượng bảo quản, nhà thuốc cần được trang bị đầy đủ thiết bị phù hợp:

• Hệ thống chiếu sáng hợp lý: Giúp dễ dàng nhận diện thuốc và hạn chế nhầm lẫn.
• Tủ, kệ, quầy thuốc: Chắc chắn, dễ lau chùi và đảm bảo thẩm mỹ.
• Tủ lạnh chuyên dụng: Để bảo quản thuốc yêu cầu nhiệt độ lạnh.
• Nhiệt kế và ẩm kế: Bắt buộc có để theo dõi môi trường bảo quản thuốc, phải hiệu chuẩn định kỳ.
• Kho, tủ bảo quản: Đặt ở nơi khô thoáng, tránh côn trùng và hóa chất độc hại.
• Hệ thống chống cháy: Đảm bảo an toàn theo quy định. Tường, cửa, nền nhà phải được thiết kế chống thấm và chịu ảnh hưởng thời tiết tốt.

Với điều kiện khí hậu đặc trưng của Việt Nam là nóng ẩm quanh năm, đặc biệt là mùa nồm và mùa mưa, thì việc lắp đặt máy hút ẩm để kiểm soát độ ẩm bảo quản thuốc là một giải pháp thiết thực và hiệu quả.

Tóm lại, nhà thuốc đạt chuẩn GPP không chỉ nằm ở việc trưng bày sản phẩm đúng cách mà còn ở khả năng duy trì môi trường bảo quản thuốc ổn định. Việc tuân thủ nghiêm ngặt các yêu cầu về nhiệt độ, độ ẩm nhà thuốc không những giúp thuốc giữ được chất lượng tối ưu mà còn thể hiện trách nhiệm của nhà thuốc đối với sức khỏe cộng đồng.