Dị ứng đạm sữa bò là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách khắc phục

Dị ứng đạm sữa bò là một trong những loại dị ứng thực phẩm phổ biến nhất ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trong giai đoạn đầu đời khi hệ miễn dịch và tiêu hóa của bé chưa phát triển hoàn chỉnh. Tình trạng này nếu không được nhận biết sớm và xử lý đúng cách có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, sự phát triển và chất lượng cuộc sống của trẻ. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân, triệu chứng cũng như cách điều trị tình trạng dị ứng này nhé!

Dị ứng đạm sữa bò là gì?

Dị ứng đạm sữa bò (CMPA - Cow’s Milk Protein Allergy) là tình trạng hệ miễn dịch của cơ thể phản ứng bất thường với các loại protein có trong sữa bò. Khi tiếp xúc với những thành phần này, hệ miễn dịch hiểu nhầm chúng là yếu tố gây hại, từ đó sinh ra các phản ứng dị ứng.

Cần phân biệt dị ứng đạm sữa bò với hiện tượng không dung nạp lactose. Trong khi dị ứng liên quan đến phản ứng miễn dịch với protein trong sữa, thì bất dung nạp lactose lại xảy ra do cơ thể không đủ enzyme lactase để phân giải đường lactose gây khó khăn trong quá trình tiêu hóa.

Dị ứng đạm sữa bò là một trong những loại dị ứng thực phẩm phổ biến nhất ở trẻ nhỏ, với tỷ lệ gặp phải dao động từ 2 - 7,5%. Tình trạng này có thể làm giảm khả năng hấp thu dưỡng chất thiết yếu, ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển thể chất và làm tăng nguy cơ thiếu hụt vi chất. Ngoài ra, việc tìm kiếm thực phẩm phù hợp cho trẻ cũng gây không ít áp lực cho gia đình, làm giảm chất lượng cuộc sống chung.

Dấu hiệu nhận biết dị ứng đạm sữa bò

Các dấu hiệu dị ứng do đạm sữa bò gây ra có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể và mỗi trẻ sẽ có những biểu hiện khác nhau. Cụ thể:

• Biểu hiện ngoài da: Nổi mề đay, phát ban, bị chàm hoặc cảm thấy ngứa ngáy.
• Triệu chứng tiêu hóa: Đau bụng, tiêu chảy, nôn ói, táo bón kéo.
• Hệ hô hấp: Nghẹt mũi, hắt hơi, thở khò khè hoặc cảm thấy khó thở.
• Toàn thân: Dễ cáu kỉnh, hay quấy khóc, bỏ bú, lên cân kém.
• Phản ứng nghiêm trọng (sốc phản vệ): Bao gồm các triệu chứng nguy hiểm như khó thở nặng, sưng phù mặt, môi tím tái, huyết áp tụt,... và cần cấp cứu kịp thời.

Mức độ nghiêm trọng của triệu chứng có thể dao động từ nhẹ đến nặng. Tuy nhiên, cha mẹ cần lưu ý rằng nhiều dấu hiệu như chàm, đau bụng, tiêu chảy hay trào ngược cũng thường gặp ở trẻ sơ sinh do các nguyên nhân khác. Vì vậy, cần theo dõi kỹ và đưa trẻ đi khám để được chẩn đoán chính xác.

Nguyên nhân gây dị ứng đạm sữa bò

Dị ứng đạm sữa bò xảy ra khi hệ miễn dịch của cơ thể phản ứng quá mức với protein có trong sữa bò. Lúc này, cơ thể sẽ giải phóng các chất trung gian như histamine và làm xuất hiện các dấu hiệu dị ứng.

Trong sữa bò có hai loại protein chính có thể kích hoạt phản ứng này bao gồm:

• Casein: Tồn tại trong phần sữa đặc khi sữa bị đông lại.
• Whey: Là phần chất lỏng còn lại sau khi sữa được tách đông.

Trẻ có thể dị ứng với một trong hai loại protein này hoặc thậm chí là cả hai. Đặc biệt, các loại protein tương tự cũng hiện diện trong một số sản phẩm từ sữa động vật khác như sữa dê, sữa cừu,... nên người dị ứng sữa bò cũng thường gặp phản ứng tương tự khi dùng các loại sữa này.

Phương pháp chẩn đoán dị ứng đạm sữa bò

Để xác định tình trạng dị ứng đạm sữa bò, các bác sĩ sẽ căn cứ vào các triệu chứng lâm sàng kết hợp với tiền sử bệnh lý và tiến hành các xét nghiệm chuyên sâu nhằm đưa ra chẩn đoán chính xác.

Khai thác tiền sử và khám lâm sàng

Tình trạng dị ứng thường có yếu tố di truyền nên cần phải khai thác tiền sử bệnh lý trong gia đình. Bên cạnh đó, bác sĩ cũng sẽ hỏi kỹ về loại sữa mà trẻ đang sử dụng, thời điểm các biểu hiện xuất hiện, mức độ triệu chứng và các yếu tố có thể kích hoạt phản ứng. Đồng thời, tiến hành kiểm tra trên các cơ quan dễ bị ảnh hưởng như da, hệ tiêu hóa và đường hô hấp để nhận diện các dấu hiệu nghi ngờ.

Thực hiện các xét nghiệm dị ứng

Tùy từng trường hợp cụ thể, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện các kỹ thuật sau:

• Xét nghiệm lẩy da (Skin prick test) để kiểm tra phản ứng da với sữa bò.
• Định lượng IgE đặc hiệu (RAST) để xác định sự hiện diện của kháng thể IgE đối với các protein trong sữa bò.
• Phép thử loại trừ và tái thử (Elimination and re-challenge test): Trẻ được yêu cầu ngừng sử dụng sữa bò trong khoảng 2 - 4 tuần. Nếu triệu chứng thuyên giảm, bác sĩ sẽ cho sử dụng lại sữa để xem phản ứng. Nếu các dấu hiệu dị ứng quay trở lại thì có thể khẳng định trẻ bị dị ứng đạm sữa bò.
• Thử thách bằng đường miệng (Oral Food Challenge): Trẻ được theo dõi y tế nghiêm ngặt khi tiếp xúc trở lại với sữa bò để đánh giá phản ứng của cơ thể.

Cách khắc phục tình trạng dị ứng đạm sữa bò

Phương án khắc phục sẽ được điều chỉnh tùy theo mức độ dị ứng của từng trẻ, thường là sẽ khuyến nghị loại bỏ hoàn toàn đạm sữa bò khỏi chế độ ăn.

• Đối với trẻ bú sữa mẹ: Trong trường hợp trẻ bú hoàn toàn bằng sữa mẹ, người mẹ cần kiêng tuyệt đối sữa bò và các sản phẩm từ sữa như bơ, phô mai, sữa chua,... vì protein từ sữa có thể truyền qua sữa mẹ. Với những trẻ có nguy cơ cao, tốt nhất nên cho con bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu và cần thận trọng khi bắt đầu bổ sung sữa công thức.
• Trẻ dùng sữa công thức: Cần thay thế bằng các loại sữa đã được thủy phân hoàn toàn hoặc sữa công thức từ axit amin theo đúng hướng dẫn của bác sĩ. Không nên sử dụng sữa dê, sữa cừu hoặc sữa đậu nành nếu chưa được tư vấn bởi chuyên gia, do nguy cơ dị ứng chéo rất cao.
• Theo dõi tiến triển và đánh giá khả năng dung nạp: Hầu hết trẻ sẽ dần dung nạp được đạm sữa bò khi lớn hơn, thường trong khoảng 3 - 5 tuổi. Việc thử lại sữa nên được thực hiện tại cơ sở y tế chuyên khoa dưới sự giám sát chặt chẽ. Tránh tự ý thử lại tại nhà để đề phòng các phản ứng nguy hiểm. Ngoài ra, cần tái khám định kỳ để được đánh giá khả năng hấp thu và điều chỉnh chế độ ăn phù hợp.

Cần lưu ý rằng, việc tự ý loại bỏ sữa khỏi khẩu phần của trẻ mà không có chỉ định y khoa có thể dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng và ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển toàn diện của trẻ.

Dị ứng đạm sữa bò không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ mà còn gây lo lắng cho gia đình trong việc chăm sóc và chọn lựa thực phẩm. Nhưng nếu được phát hiện sớm, kiểm soát đúng cách và có phác đồ điều trị phù hợp, trẻ hoàn toàn có thể phát triển bình thường và dung nạp lại sữa trong tương lai. Việc thăm khám định kỳ với bác sĩ chuyên khoa sẽ giúp theo dõi sát tình trạng dị ứng, từ đó có hướng chăm sóc dinh dưỡng và điều trị hiệu quả hơn.