Những điều cần biết về siêu âm động mạch cảnh

Rất nhiều người vẫn còn khá xa lạ khi nghe nhắc đến bệnh động mạch cảnh. Bệnh lý này chủ yếu gặp ở những người cao tuổi, khi đó các cholesterol, mô xơ cũng như canxi lắng đọng gây ra nhiều mảng xơ vữa bên trong của động mạch. Thông qua siêu âm động mạch cảnh, bác sĩ chuyên khoa sẽ có thể phát hiện sớm các mảng xơ vữa để điều trị kịp thời, tránh tình trạng về lâu dài các mảng xơ vữa này gây cản trở quá trình lưu thông máu đến não.

Siêu âm động mạch cảnh là gì?

Siêu âm động mạch cảnh (hay siêu âm Doppler mạch cảnh) là kỹ thuật siêu âm không xâm lấn nên sẽ không gây bất kỳ ảnh hưởng nào đến sức khỏe. Bác sĩ sẽ dùng đầu dò di chuyển trên da tại khu vực cần khảo sát để ghi nhận thông tin, xử lý thông tin để tạo hình ảnh siêu âm mạch cảnh thể hiện chi tiết trên màn hình.

Thông qua biện pháp siêu âm động mạch cảnh, các bác sĩ sẽ có thể nhận biết hiện trạng tích tụ mảng bám tại động mạch. Đây là những mảng bám được hình thành từ sự tích tụ chất béo, cholesterol, canxi và thành phần khác có trong máu khi chúng ta ngày một già đi. Kết quả hình ảnh ghi nhận sẽ cho thấy sự tích tụ mảng bám hiện tại có làm hẹp một hoặc cả hai động mạch cảnh, đồng thời có làm giảm lưu lượng máu đến não của bệnh nhân hay không.

Việc tích tụ mảng bám sẽ gây nguy hiểm cho người lớn tuổi, điển hình là nguy cơ bị đột quỵ khi các mảng bám lớn dần gây ra tình trạng hẹp động mạch cảnh. Đột quỵ xảy ra tùy thuộc vào mức độ tắc nghẽn của động mạch cũng như lượng máu bị hạn chế. Do đó, bác sĩ chuyên khoa khuyến cáo, để tránh nguy cơ đột quỵ, bệnh nhân cần tiến hành điều trị nội khoa hoặc phẫu thuật nhằm làm giảm hoặc loại bỏ sự tích tụ mảng bám trong động mạch cảnh.

Hiện nay, phương pháp siêu âm mạch cảnh rất phổ biến vì nó có nhiều ưu điểm như sau:

• Không gây đau, dễ sử dụng cũng như tiết kiệm chi phí hơn so với một số phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác.
• Nhanh chóng, an toàn, đồng thời không sử dụng bất kỳ bức xạ ion hóa nào trong quá trình thực hiện.
• Hình ảnh thông qua quét siêu âm thể hiện rõ ràng về các mô mềm mà phương pháp X-quang có thể không thể hiện rõ.
• Siêu âm Doppler động mạch cảnh có thể cho thấy hiện trạng hẹp một hoặc cả hai động mạch cảnh để từ đó tiến hành điều trị nhằm giúp khôi phục dòng máu lưu thông lên não cho bệnh nhân. Điều này mang lại tác dụng ngăn chặn kịp thời cơn đột quỵ.

Vì sao cần siêu âm động mạch cảnh?

Khi những mảng xơ vữa bám tích tụ trên thành động mạch cảnh sẽ có nguy cơ gây ra nhiều vấn đề cho sức khỏe. Do đó, siêu âm động mạch cảnh sẽ giúp các bác sĩ tầm soát tình trạng cục máu đông hoặc mảng bám, đánh giá mức độ ảnh hưởng của chúng đến đường đi của máu đến não, mặt và cổ. Nếu động mạch cảnh bị mảng bám gây tắc sẽ dẫn đến nguy cơ bị đột quỵ.

Bên cạnh đó, trong các trường hợp sau đây cũng cần tiến hành siêu âm động mạch cảnh:

• Kiểm tra quá trình hồi phục sau khi tiến hành phẫu thuật hẹp động mạch cảnh.
• Động mạch trong lần kiểm tra trước phát hiện bị hẹp cần kiểm tra định kỳ tiếp theo.
• Khi bác sĩ áp ống nghe vào động mạch cảnh bệnh nhân phát hiện có tiếng thổi (âm thanh bất thường như tiếng vù vù).
• Người chẩn đoán có rối loạn mỡ máu.
• Người có tiền sử bị cơn thiếu máu não thoáng qua hoặc đột quỵ.
• Người chuẩn bị thực hiện phẫu thuật bắc cầu động mạch cảnh.
• Bị đột quỵ hoặc bệnh tim trong gia đình.
• Người phát hiện có tình trạng máu tụ.

Siêu âm mạch cảnh cũng được tiến hành trong trường hợp cần đánh giá phẫu thuật động mạch cảnh (phẫu thuật cắt bỏ nội mạc động mạch cảnh) đã phục hồi lưu lượng máu bình thường qua động mạch cảnh hay chưa.

Trong trường hợp bệnh nhân đã thực hiện thủ thuật đặt stent động mạch cảnh thì siêu âm động mạch cảnh cũng cần được thực hiện sau đó để bác sĩ kiểm tra vị trí stent hiện tại có đảm bảo ngăn không cho động mạch bị thu hẹp hoặc tắc trở lại hay không.

Ngoài ra, phương pháp siêu âm động mạch cảnh cũng được dùng để kiểm tra sàng lọc, phòng ngừa đối với những người mắc các bệnh lý làm tăng nguy cơ đột quỵ, điển hình như bệnh tăng huyết áp và đái tháo đường.

Quy trình của siêu âm động mạch cảnh

Như đã đề cập bên trên, siêu âm động mạch cảnh là kỹ thuật không xâm lấn nên quy trình thực hiện rất đơn giản, nhanh chóng và không gây đau.

Chuẩn bị

Bệnh nhân được hướng dẫn thay đồ, tháo trang sức vùng cổ nhằm giúp quá trình thực hiện siêu âm được thuận lợi. Bác sĩ sẽ giải thích chi tiết hơn cho bệnh nhân về kỹ thuật siêu âm lẫn thời gian thực hiện thủ thuật. Thông thường, siêu âm động mạch cảnh sẽ mất khoảng 30 phút.

Quá trình thực hiện

Bệnh nhân được hướng dẫn nằm ngửa trên giường siêu âm, dùng gối kê vùng cổ giúp đầu ngửa dốc xuống, lộ vùng mạch cảnh rộng và dài nhất có thể. Bác sĩ chuyên ngành chẩn đoán hình ảnh sẽ dùng đầu dò phẳng di chuyển trên vùng cần khảo sát, ghi nhận lại hình ảnh mạch cảnh rõ nét, chi tiết. Thời gian tiến hành siêu âm động mạch cảnh kéo dài trong khoảng từ 30 - 45 phút.

Cần làm gì khi phát hiện bệnh sau siêu âm động mạch cảnh?

Sau khi siêu âm mạch cảnh phát hiện có bệnh xơ vữa động mạch cảnh, hầu hết bệnh nhân đều rất hoang mang, lo lắng. Tuy nhiên, theo bác sĩ chuyên khoa, lúc này người bệnh cần giữ tâm trạng bình tĩnh, đồng thời lắng nghe kỹ những tư vấn từ  bác sĩ có chuyên môn.

Với sự phát triển của nền y học hiện đại, hiện nay đã có rất nhiều phương pháp giúp điều trị bệnh động mạch cảnh, mang lại hiệu quả cao, điển hình là điều trị những bệnh lý có biến chứng gây xơ vữa động mạch. Trong trường hợp cần thiết sẽ tiến hành phẫu thuật, thủ thuật. Ngoài ra, dựa trên tình trạng bệnh mà bác sĩ sẽ tư vấn bệnh nhân điều trị bằng các đơn thuốc phù hợp hoặc dùng các loại thảo dược.

Về phía bệnh nhân, để có thể góp phần ngăn ngừa cũng như giúp điều trị bệnh một cách hiệu quả cần phải chú ý xây dựng một lối sống, sinh hoạt tích cực. Cụ thể:

• Tránh/hạn chế tối đa tiêu thụ rượu, bia, các loại thức uống có chứa cồn;
• Kiêng/hạn chế tối đa các loại thức ăn chiên, xào chứa nhiều dầu mỡ hay chất béo bão hòa;
• Không nên ăn thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên rán, nội tạng động vật;
• Tăng cường bổ sung cho cơ thể các loại thực phẩm nhiều chất xơ, bao gồm trái cây, rau xanh,...;
• Tránh để tinh thần căng thẳng, chịu áp lực;
• Thường xuyên luyện tập thể dục thể thao, tốt nhất nên dành 30 phút tập luyện mỗi ngày.

Tóm lại, siêu âm động mạch cảnh là biện pháp cần thiết để tầm soát bệnh lý liên quan đến các mảng xơ vữa bám trên thành động mạch cảnh, hạn chế nguy cơ biến chứng đột quỵ xảy ra. Phương pháp không xâm lấn này được tiến hành nhanh chóng, đơn giản, không gây đau và cũng ít tốn kém hơn các phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác nên bệnh nhân không cần quá lo lắng khi đi khám và được bác sĩ chỉ định thực hiện.