Những tác dụng phụ của thuốc gây mê thường gặp

Hiện nay, với sự tiến bộ trong lĩnh vực y học, bệnh nhân có thể trải qua các thủ thuật, phẫu thuật mà không cần phải chịu đau đớn nhờ vào sự gây mê. Thuốc gây mê đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ bệnh nhân khỏi căng thẳng và đau đớn trong quá trình thực hiện thủ thuật, phẫu thuật bằng cách tạo ra tình trạng ngủ và giảm đau. Tuy nhiên, không thể bỏ qua việc rằng các loại thuốc gây mê cũng có thể gây ra những tác dụng phụ không mong muốn. Vậy tác dụng phụ của thuốc gây mê là những tác dụng phụ nào?

Thuốc mê là gì?

Trong lĩnh vực y học, chất gây mê được miêu tả là một loại hợp chất thường được dùng để đưa vào cơ thể với mục đích làm cho bệnh nhân tạm thời mất ý thức. Tuy nhiên, các hệ thống và cơ quan khác vẫn duy trì chức năng của họ, như hệ tuần hoàn, hô hấp, và tiết nước, tùy thuộc vào liều lượng cụ thể của chất gây mê. Bác sĩ sẽ sử dụng liều lượng khác nhau tùy thuộc vào loại chất gây mê cụ thể mà họ sử dụng.

Thuốc gây mê, sau khi được cung cấp vào cơ thể thông qua khí dung hoặc tiêm vào tĩnh mạch, thường dẫn đến nhiều hiệu ứng như mất phản xạ, loại bỏ cảm giác cơ thể, tạo cảm giác an thần và giãn cơ. Tuy nhiên, trong quá trình gây mê, việc quản lý liều lượng thuốc rất quan trọng. Liều thấp có thể không đủ để đạt được trạng thái gây mê mong muốn, trong khi sử dụng liều cao có thể gây ra tình trạng nhiễm độc cho bệnh nhân.

Ngày nay, trong lĩnh vực y học, các bác sĩ vẫn lựa chọn giữa nhiều phương pháp gây mê bao gồm gây mê toàn bộ cơ thể, gây tê tại chỗ hoặc gây tê theo vùng, dựa vào tình trạng sức khỏe của bệnh nhân và tính chất của phẫu thuật cụ thể. Tóm lại, quá trình gây vô cảm là một phần quan trọng trong y học, đặc biệt trong các ca phẫu thuật.

Thành phần và cách sử dụng thuốc gây mê

Phân loại thuốc gây mê dựa trên cách tiêm vào cơ thể chia thành hai loại chính:

• Thuốc gây mê qua đường hô hấp: Có thể tồn tại dưới dạng hơi hoặc lỏng và có khả năng bốc hơi. Người bệnh sẽ thở vào hơi của thuốc mê để thuốc có thể tiếp xúc với màng phổi và sau đó thẩm thấu vào hệ tuần hoàn máu. Các chất mê phổ biến mà các bác sĩ thường sử dụng trong trường hợp này bao gồm ether, isoflurane, desflurane và sevoflurane.
• Thuốc gây mê qua đường tĩnh mạch: Bao gồm các nhóm thuốc như barbiturates, benzodiazepines, thuốc ức chế thần kinh (neuroleptics), và thuốc gây mê (hypnotics). Những loại thuốc này thường được tiêm trực tiếp vào tĩnh mạch của người bệnh. Trong nhóm này, một trong những chất mê phổ biến mà các bác sĩ thường sử dụng là propofol.

Thành phần của thuốc mê sẽ phụ thuộc vào phương pháp sử dụng của bác sĩ, có thể là thông qua đường tiêm truyền tĩnh mạch hoặc thông qua đường hô hấp:

• Thuốc mê Sevoflurane: Chất này chứa nồng độ cao của fluor và thường được ứng dụng chủ yếu trong các ca phẫu thuật nhỏ, có thời gian kéo dài ngắn trong phòng mổ. Sau khi hít thuốc mê này, người bệnh bắt đầu trải qua tình trạng hôn mê dần dần khi thuốc lan tỏa từ từ qua các bộ phận khác nhau của cơ thể và sau đó lan khắp toàn thân. Hiệu quả của thuốc mê thông qua đường hô hấp thường phụ thuộc vào liều lượng sử dụng, nghĩa là mức độ của sự hôn mê sẽ sâu hơn khi liều lượng tăng lên.
• Thuốc mê qua đường tĩnh mạch: Thành phần của thuốc này thường không cố định và phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tình trạng bệnh, trọng lượng cơ thể, tính chất của cuộc phẫu thuật,... Khi được tiêm vào cơ thể, thuốc sẽ tác động đến vùng vỏ não, vùng dưới vỏ não, và tủy sống. Hoạt động của thuốc mê này bao gồm kích thích các thụ thể GABA, tạo ra tác dụng an thần cho người bệnh. Ngoài ra, loại thuốc này còn có khả năng giảm bớt hoạt động của dải gamma, dẫn đến trạng thái hôn mê cho bệnh nhân.

Những tác dụng phụ của thuốc gây mê

Mặc dù thuốc mê có vai trò hỗ trợ quan trọng trong các ca phẫu thuật và giúp giảm đau trong quá trình mổ hoặc các can thiệp y khoa khác, nhưng chúng cũng có thể gây ra các tác dụng phụ không mong muốn do thành phần của thuốc. Cụ thể bao gồm:

Tác dụng phụ thường gặp

Một số tác dụng phụ thường gặp của thuốc gây mê có thể kể đến như:

• Ngứa: Thường thấy ngứa là một phản ứng thường gặp ở những bệnh nhân đã được sử dụng Opioid trong quá trình phẫu thuật, sau khi tác dụng của thuốc mê đã qua đi.
• Đau tại vết thương: Đau là một triệu chứng thường xảy ra sau khi ca phẫu thuật kết thúc và hiệu quả của thuốc mê đã giảm đi.
• Đau cơ: Do thuốc gây mê có tác dụng làm giãn cơ bắp, sau khi phẫu thuật kết thúc và tác dụng của thuốc mê đã giảm, bệnh nhân có thể cảm thấy đau ở các cơ.
• Khó tiểu: Triệu chứng này có thể xuất hiện ở những bệnh nhân được gây mê toàn thân, nhưng thường chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn.
• Buồn nôn - ói mửa: Do tác dụng phụ của thuốc gây mê, sau khi tỉnh lại, bệnh nhân thường có cảm giác buồn nôn hoặc muốn ói mửa. Để giảm thiểu triệu chứng này, bác sĩ có thể cho bệnh nhân uống thuốc chống buồn nôn.
• Khô miệng - đau họng hoặc mất giọng: Sau khi phẫu thuật kết thúc, bệnh nhân thường cảm thấy khô miệng, cùng với cảm giác đau họng hoặc giọng nói bị khàn do việc đặt ống nội khí quản trong quá trình phẫu thuật.
• Run rẩy thường xuyên hoặc cảm thấy ớn lạnh: Sau khi được gây mê, thân nhiệt của bệnh nhân thường giảm nhanh. Do đó, khi tỉnh lại, bệnh nhân có thể cảm thấy ớn lạnh hoặc bị run rẩy ở tay và chân.
• Mệt mỏi và khả năng ghi nhớ giảm: Hầu hết bệnh nhân sau khi tỉnh dậy có thể cảm thấy mệt mỏi và có khả năng ghi nhớ suy giảm, nhầm lẫn nhiều công việc. Tuy nhiên, điều này thường giảm dần sau vài ngày. Đối với những người có sức khỏe yếu hoặc người cao tuổi, triệu chứng này có thể kéo dài vài tuần.
• Mê sảng: Đây là một tình trạng thường gặp sau các cuộc phẫu thuật, tuy nhiên, triệu chứng này có thể kéo dài trong một khoảng thời gian khá lâu.

Tác dụng phụ hiếm gặp

Ngoài những biểu hiện đã được nêu trên, thuốc mê cũng có thể gây ra một số triệu chứng hiếm gặp khác, bao gồm:

• Tỉnh dậy đột ngột trước khi cuộc phẫu thuật kết thúc.
• Tổn thương cho răng của bệnh nhân, bao gồm cả răng giả.
• Biểu hiện hen suyễn hoặc dị ứng.
• Gây ra các triệu chứng hen suyễn.
• Gây viêm nhiễm đường hô hấp.
• Gây ra cơn động kinh không thường thấy, mặc dù bệnh nhân không có tiền sử bệnh lý đối với động kinh.
• Gây cho bệnh nhân có cảm giác sốt thường xuyên, có thể kéo dài nhiều ngày hoặc có sốt cao theo từng cơn.

Một số lưu ý để giảm tác dụng phụ của thuốc gây mê

Hiện tại, vẫn chưa có loại thuốc mê nào thỏa mãn tất cả các yêu cầu của một thuốc mê lý tưởng. Do đó, quá trình đánh giá bệnh nhân và yêu cầu phẫu thuật đóng vai trò quan trọng trong việc lựa chọn loại thuốc và liều phù hợp nhất, để hạn chế tối đa các tác dụng không mong muốn của thuốc. Các biện pháp cần thực hiện bao gồm:

• Thông báo chi tiết về tình trạng sức khỏe của bạn cho bác sĩ gây mê, bao gồm các bệnh kèm (như cao huyết áp, tiểu đường, hen suyễn), tiền sử dị ứng và các loại thuốc bạn đang sử dụng.
• Tuân thủ các hướng dẫn về ăn uống trước phẫu thuật để tránh tình trạng nôn mửa và nguy cơ viêm phổi do hít phải nội dung dạ dày.
• Bác sĩ gây mê cần thực hiện quá trình thăm khám tiền mê theo quy trình và đánh giá tình trạng của bệnh nhân một cách cẩn thận. Điều này giúp chọn loại thuốc và liều lượng phù hợp để giảm thiểu tác động không mong muốn của thuốc trên các cơ quan cơ thể. Đặc biệt, cần lưu ý giảm liều ở người già và người bị suy gan, suy thận để tránh các biến chứng tim mạch và hô hấp, cũng như không làm nặng tình trạng suy gan và thận.
• Sử dụng thuốc với liều thấp nhất có thể, và có thể kết hợp nhiều loại thuốc để đạt được hiệu quả tốt với mức liều thấp.
• Theo dõi bệnh nhân một cách cẩn thận để phát hiện và xử lý kịp thời các tác dụng không mong muốn của thuốc.
• Đối với những người được phẫu thuật hoặc mổ và xuất viện trong cùng ngày, cần tuân thủ hướng dẫn không tự lái xe trong vòng 8 giờ sau phẫu thuật. Không ký các tài liệu quan trọng trong vòng 24 giờ sau khi xuất viện. Nếu bạn trải qua cảm giác mệt, khó thở, chóng mặt, nôn mửa nhiều khi đã về nhà, bạn nên liên hệ ngay với hotline bác sĩ gây mê để được tư vấn và hướng dẫn kịp thời.

Qua bài viết này, hy vọng rằng độc giả đã nắm thêm kiến thức về các tác dụng phụ của thuốc gây mê cùng với những biện pháp giảm thiểu chúng. Thảo luận với bác sĩ về tình trạng sức khỏe và tiền sử bệnh trước khi tiến hành gây mê là một phần quan trọng để bác sĩ có thể đưa ra quyết định đúng loại thuốc mê và liều lượng phù hợp với từng trường hợp cụ thể.

Xem thêm:

• Tìm hiểu quy trình gây mê thực hiện như thế nào?
• Gây mê toàn thân là gì? Những vấn đề thường gặp
• Gây tê và gây mê: Nên chọn phương pháp nào?