Quy trình cấp cứu ngừng tuần hoàn Bộ Y tế: Hướng dẫn chuẩn từng bước

Tỷ lệ sống sót sau ngừng tuần hoàn phụ thuộc phần lớn vào việc cấp cứu sớm và đúng quy trình trong “thời gian vàng” từ 3 đến 5 phút. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều người còn lúng túng hoặc cấp cứu sai cách, khiến nạn nhân mất cơ hội sống sót. Hiểu rõ quy trình cấp cứu ngừng tuần hoàn theo hướng dẫn của Bộ Y tế sẽ là kiến thức sống còn trong tình huống khẩn cấp, giúp bất kỳ ai cũng có thể hành động kịp thời để cứu sống người thân hoặc người xung quanh.

Quy trình cấp cứu ngừng tuần hoàn Bộ Y tế là gì?

Quy trình cấp cứu ngừng tuần hoàn của Bộ Y tế là chuỗi các bước can thiệp khẩn cấp nhằm khôi phục tuần hoàn và hô hấp tự nhiên cho người bị ngừng tim, ngừng thở.

Theo hướng dẫn trong Tài liệu “Hồi sức - Cấp cứu - Chống độc” (Bộ Y tế, 2021) Số: 1904 /QĐ-BYT, cấp cứu ngừng tuần hoàn được thực hiện theo nguyên tắc C-A-B (Circulation - Airway - Breathing), trong đó ép tim ngoài lồng ngực được ưu tiên hàng đầu.

Quy trình bao gồm 5 mắt xích chính của chuỗi sống:

• Nhận diện sớm và gọi hỗ trợ: Phát hiện tình huống khẩn cấp, kích hoạt hệ thống cấp cứu.
• Hồi sinh tim phổi (CPR) chất lượng cao: Ép tim và hỗ trợ hô hấp để duy trì oxy cho não và tim.
• Sử dụng máy khử rung (AED): Nếu có sẵn, dùng AED để sốc điện khi nhịp tim có thể sốc được.
• Hồi sức nâng cao: Do nhân viên y tế thực hiện (dùng thuốc, đặt nội khí quản, theo dõi ECG).
• Chăm sóc sau ngừng tuần hoàn: Duy trì chức năng tim, não, ngăn ngừa biến chứng.

Quy trình này áp dụng linh hoạt trong bệnh viện và cộng đồng, tùy nguồn lực sẵn có (AED, nhân lực, thiết bị). Trong cộng đồng, ưu tiên CPR cơ bản ngay, không chờ thiết bị chuyên dụng.

Nếu được thực hiện trong 3 - 5 phút đầu, khả năng sống sót có thể tăng 2 - 3 lần.

Nhận biết tình trạng ngừng tuần hoàn

Phát hiện sớm người bị ngừng tuần hoàn là yếu tố quyết định vì mỗi giây chậm trễ đều làm giảm cơ hội sống sót. Ngừng tuần hoàn xảy ra khi tim ngừng co bóp hiệu quả, gây thiếu oxy toàn thân, và não có thể tổn thương vĩnh viễn chỉ sau 4 - 6 phút.

Các dấu hiệu điển hình của ngừng tuần hoàn gồm:

• Mất ý thức đột ngột: Không đáp ứng khi gọi hoặc lay vai mạnh.
• Ngừng thở hoặc thở ngáp: Không có nhịp thở bình thường, chỉ còn tiếng khò khè, thở hổn hển.
• Mất mạch cảnh: Không sờ thấy mạch cổ trong vòng 10 giây.
• Các nguyên nhân thường gặp: Nhồi máu cơ tim, điện giật, đuối nước, ngạt, chấn thương nặng.

Khi xác định có dấu hiệu ngừng tuần hoàn, phải khởi động CPR ngay.

Các bước trong quy trình cấp cứu ngừng tuần hoàn chuẩn Bộ Y tế

Quy trình được thiết kế đơn giản, dễ nhớ theo nguyên tắc C-A-B, ưu tiên ép tim để duy trì tuần hoàn máu.

Bước 1: Đảm bảo an toàn và đánh giá nạn nhân

• Kiểm tra hiện trường: Đảm bảo không có nguy hiểm (điện, xe, lửa, hóa chất).
• Đánh giá phản ứng: Lay nhẹ vai, gọi to.
• Nếu không đáp ứng, gọi người hỗ trợ ngay.

Bước 2: Gọi hỗ trợ - kích hoạt hệ thống cấp cứu

• Hô to: “Ai đó gọi 115 giúp tôi!” và mô tả tình huống ngắn gọn.
• Nếu có AED, yêu cầu mang đến ngay.
• Trong bệnh viện, kích hoạt Code Blue (báo động ngừng tuần hoàn).

Bước 3: Kiểm tra mạch và hô hấp

• Đặt nạn nhân nằm ngửa trên mặt phẳng cứng.
• Kiểm tra mạch cảnh trong ≤10 giây.
• Quan sát hô hấp: Nhìn ngực, nghe hơi thở.
• Nếu không thở hoặc chỉ thở ngáp và không có mạch cảnh, bắt đầu CPR ngay.

Bước 4: Hồi sinh tim phổi (CPR)

Ép tim ngoài lồng ngực:

• Vị trí: 1/2 dưới xương ức (giữa ngực, dưới đường nối hai núm vú).
• Tư thế: Người cấp cứu quỳ cạnh, tay duỗi thẳng, ép bằng trọng lượng cơ thể.

Độ sâu ép:

• Người lớn: 5 - 6 cm.
• Trẻ em: 1/3 chiều sâu lồng ngực.

Tần số: 100 - 120 lần/phút.

Sau mỗi lần ép: Thả hết lực, để lồng ngực giãn ra hoàn toàn.

Thổi ngạt (nếu được đào tạo):

• Nghiêng đầu - nâng cằm để mở đường thở.
• Bịt mũi, thổi 2 hơi (1 giây mỗi hơi, ngực nở lên).

Tỷ lệ: 30 ép - 2 thổi.

Nếu không được đào tạo hoặc không có dụng cụ bảo hộ, chỉ ép tim liên tục cũng chấp nhận được.

Sau 5 chu kỳ (≈2 phút), kiểm tra lại mạch và hô hấp.

Bước 5: Sử dụng máy khử rung tim (AED) nếu có

Bật máy, dán điện cực đúng vị trí:

• Một miếng dưới xương đòn phải.
• Một miếng bên trái dưới nách.
• Làm theo hướng dẫn giọng nói của máy.
• Nếu máy yêu cầu sốc điện, đảm bảo không ai chạm vào nạn nhân, nhấn nút sốc.

Ngay sau khi sốc, tiếp tục ép tim 2 phút.

Khi nào dừng CPR? Cách xử lý sau cấp cứu

Dừng CPR khi:

• Có đội y tế chuyên nghiệp đến tiếp nhận.
• Nạn nhân có dấu hiệu sống trở lại (thở, cử động, có mạch).
• Người cấp cứu kiệt sức, không thể tiếp tục.
• Có chỉ định y khoa ngưng hồi sức (trong bệnh viện, sau 30 - 60 phút không đáp ứng).

Xử lý sau cấp cứu:

• Nếu nạn nhân hồi tỉnh: Đặt ở tư thế nằm nghiêng an toàn, theo dõi hô hấp và mạch.
• Giữ ấm, cho thở oxy nếu có, và chuyển đến bệnh viện.
• Theo dõi biến chứng: Sau ngừng tim, có thể tổn thương não, rối loạn nhịp, cần chăm sóc chuyên sâu.

Lưu ý quan trọng trong quá trình cấp cứu

Một số lưu ý quan trọng trong quá trình cấp cứu ngừng tuần hoàn là:

• Không ép tim trên mặt mềm.
• Không dừng ép quá 10 giây giữa các chu kỳ.
• Không chờ AED mới bắt đầu CPR.
• Luân phiên người ép tim sau mỗi 2 phút để tránh kiệt sức.
• Nếu không thổi ngạt được, duy trì ép tim liên tục 100 - 120 lần/phút.
• Tập huấn định kỳ CPR cơ bản giúp phản xạ tốt hơn khi có tình huống thật.

Đối với trẻ em hoặc phụ nữ mang thai, cần:

• Ép sâu 4 - 5 cm ở trẻ,
• Tránh ép trực tiếp vùng bụng dưới ở phụ nữ mang thai.

Cấp cứu ngừng tuần hoàn là kỹ năng sống còn mà bất kỳ ai cũng nên biết và thực hành nhuần nhuyễn. Việc thực hiện đúng quy trình cấp cứu ngừng tuần hoàn Bộ Y tế sẽ giúp tăng tỷ lệ sống sót cho nạn nhân. Hãy học cách phản ứng đúng, ưu tiên hành động trong “thời gian vàng” và khuyến khích cộng đồng tham gia đào tạo CPR. Kiến thức này không chỉ cứu sống người khác mà còn bảo vệ chính bạn và gia đình.