Sản dịch là gì? Dấu hiệu, thời gian kéo dài và lưu ý sau sinh

Sau sinh, cơ thể người phụ nữ trải qua nhiều thay đổi để trở về trạng thái bình thường, trong đó có hiện tượng sản dịch. Đây là quá trình tự nhiên giúp làm sạch tử cung, nhưng cũng có thể tiềm ẩn nguy cơ bệnh lý nếu kéo dài bất thường. Bài viết dưới đây của Nhà thuốc Long Châu sẽ giúp bạn hiểu rõ về sản dịch sau sinh và những dấu hiệu bất thường cần lưu ý.

Sản dịch là gì?

Sản dịch là hiện tượng sinh lý bình thường xảy ra sau sinh, bao gồm cả sinh thường và sinh mổ. Đây là dịch tiết từ tử cung và âm đạo, hình thành từ máu, dịch nhầy, các mô niêm mạc tử cung bong tróc và sản phẩm từ quá trình lành vết thương nơi bánh nhau bám.

Chức năng của sản dịch là làm sạch buồng tử cung, loại bỏ các mô và máu còn sót lại, đồng thời giúp tử cung co hồi về trạng thái ban đầu trước khi mang thai. Đây là một phần quan trọng trong giai đoạn hậu sản, góp phần phòng ngừa tình trạng ứ dịch và nhiễm trùng.

Ở trạng thái bình thường, sản dịch có đặc điểm:

• Xuất hiện ngay sau sinh và giảm dần theo thời gian.
• Màu sắc thay đổi theo từng giai đoạn: ban đầu đỏ tươi, sau đó chuyển nâu, vàng nhạt rồi trong dần.
• Không có mùi hôi, không gây đau bất thường.

Sản dịch kéo dài bao lâu thì hết?

Thời gian kéo dài của sản dịch ở mỗi phụ nữ khác nhau, phụ thuộc vào thể trạng, phương pháp sinh và khả năng co hồi tử cung.

• Trung bình: Sản dịch kéo dài 2 - 6 tuần sau sinh.
• Sinh thường: Sản dịch thường nhiều hơn, kéo dài hơn do vết thương ở âm đạo và tử cung rộng.
• Sinh mổ: Thời gian sản dịch có thể ngắn hơn, khoảng 2 - 4 tuần, vì một phần niêm mạc tử cung đã được lấy ra trong quá trình phẫu thuật.

Quá trình thay đổi sản dịch thường chia thành các giai đoạn:

• Sản dịch đỏ (lochia rubra) - 3 đến 5 ngày đầu: Chứa nhiều máu, màu đỏ sẫm, có thể lẫn cục máu nhỏ.
• Sản dịch nâu hoặc hồng (lochia serosa) - từ ngày 5 đến 10: Màu nhạt hơn, dịch loãng hơn, lượng ít dần.
• Sản dịch vàng nhạt hoặc trắng (lochia alba) - từ tuần thứ 2 đến tuần thứ 6: Dịch trong hoặc vàng nhạt, gần như không còn máu.

Nếu sản dịch kéo dài quá 6 tuần hoặc có màu đỏ tươi trở lại sau khi đã nhạt, đó là dấu hiệu bất thường cần được thăm khám.

Nguyên nhân và dấu hiệu sản dịch bất thường

Sản dịch thông thường là hiện tượng sinh lý tự nhiên, tuy nhiên, trong một số trường hợp, sản dịch có thể trở nên bất thường và tiềm ẩn nguy cơ biến chứng hậu sản.

Một số nguyên nhân khiến sản dịch bất thường gồm:

• Sót nhau thai hoặc màng nhau: Khi một phần mô nhau hoặc màng nhau còn sót lại trong buồng tử cung, sản dịch sẽ kéo dài, lượng nhiều và khó dứt.
• Nhiễm trùng tử cung (viêm nội mạc tử cung): Vi khuẩn xâm nhập vào niêm mạc tử cung gây viêm, khiến sản dịch có mùi hôi, màu bất thường và đi kèm sốt.
• Co hồi tử cung kém: Tử cung không co chặt sau sinh, làm máu và dịch ứ đọng, khó thoát ra ngoài.
• Ứ sản dịch (bế sản dịch): Cổ tử cung co thắt bất thường, gây tích tụ dịch trong lòng tử cung, dễ dẫn đến nhiễm trùng.
• Rối loạn đông máu: Khi khả năng đông máu bị suy giảm, tình trạng ra máu sẽ kéo dài hơn bình thường.

Dấu hiệu cảnh báo sản dịch bất thường:

• Mùi hôi rõ rệt hoặc tanh nặng, kèm theo cảm giác khó chịu.
• Máu đỏ tươi kéo dài hơn 2 tuần, lượng dịch không giảm mà tăng.
• Dịch có màu lạ (xanh, vàng đậm, nâu đen) hoặc lẫn mủ.
• Ra máu nhiều phải thay băng vệ sinh liên tục (hơn 1 lần/giờ).
• Xuất hiện cục máu đông lớn, kích thước > 2,5 cm.
• Đi kèm sốt, đau bụng dưới dữ dội, chóng mặt hoặc choáng.

Những dấu hiệu này cho thấy khả năng nhiễm trùng hoặc biến chứng hậu sản, cần xử trí y tế sớm để tránh nguy hiểm.

Cách chăm sóc và lưu ý khi theo dõi sản dịch

Chăm sóc hậu sản đúng cách đóng vai trò quan trọng trong việc giúp sản phụ nhanh chóng hồi phục, đồng thời phòng ngừa các biến chứng liên quan đến sản dịch.

• Vệ sinh cá nhân đúng cách: Sử dụng băng vệ sinh chuyên dụng cho hậu sản, thay mới mỗi 3 - 4 giờ hoặc sớm hơn nếu lượng dịch nhiều. Rửa vùng kín bằng nước ấm hoặc dung dịch vệ sinh dịu nhẹ, tuyệt đối tránh thụt rửa âm đạo vì dễ làm vi khuẩn xâm nhập. Không sử dụng tampon trong giai đoạn còn sản dịch để hạn chế nguy cơ nhiễm trùng.
• Theo dõi sát sự thay đổi sản dịch: Quan sát hàng ngày về màu sắc, số lượng và mùi của sản dịch. Ghi nhận thời gian sản dịch còn tồn tại, từ đó cung cấp thông tin chính xác cho bác sĩ khi tái khám.
• Nghỉ ngơi và sinh hoạt hợp lý: Tránh vận động mạnh, không mang vác nặng hoặc làm việc quá sức trong giai đoạn đầu sau sinh. Dành thời gian nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc, giúp cơ thể phục hồi tốt hơn.
• Cho con bú sớm và thường xuyên: Việc bú mẹ kích thích hormone oxytocin, giúp tử cung co hồi nhanh hơn, từ đó hỗ trợ tống xuất sản dịch hiệu quả và giảm nguy cơ bế sản dịch.
• Dinh dưỡng khoa học và đầy đủ: Tăng cường thực phẩm giàu sắt, đạm, vitamin C, rau xanh và trái cây tươi để bổ máu, nâng cao sức đề kháng. Uống đủ nước mỗi ngày, giúp cải thiện tuần hoàn và thúc đẩy quá trình đào thải sản dịch.
• Tái khám định kỳ sau sinh: Theo khuyến cáo của các chuyên gia sản phụ khoa, sản phụ nên tái khám sau 4 - 6 tuần để kiểm tra quá trình co hồi tử cung, đánh giá tình trạng sản dịch và phát hiện sớm các bất thường nếu có.

Sản dịch là hiện tượng sinh lý bình thường sau sinh, giúp cơ thể người mẹ phục hồi và làm sạch buồng tử cung. Tuy nhiên, sản dịch bất thường có thể cảnh báo biến chứng hậu sản nguy hiểm. Do đó, bên cạnh việc hiểu rõ sản dịch là gì, mẹ bầu sau sinh cần chú ý vệ sinh, theo dõi sát sao và thăm khám kịp thời để đảm bảo an toàn sức khỏe lâu dài.