Siêu âm nang noãn là gì? Siêu âm nang noãn chỉ định cho những trường hợp nào?

Siêu âm nang noãn là phương pháp thăm dò quan trọng, hỗ trợ bác sĩ ghi nhận đặc điểm liên quan đến hệ cơ quan sinh sản của phụ nữ. Siêu âm nang noãn được tiến hành với nhiều mục đích khác nhau và đặc biệt có vai trò ý nghĩa trong điều trị bệnh lý sinh sản như hiếm muộn. Vậy siêu âm nang noãn là gì và ứng dụng của kỹ thuật này ra sao? Mời bạn đọc cùng tìm hiểu trong bài viết này.

Tìm hiểu về chức năng của nang noãn

Trong buồng trứng - bộ phận sinh sản của nữ giới, nang noãn hay còn gọi là trứng chưa trưởng thành, mang vật chất di truyền và được chứa trong nang buồng trứng (túi chứa đầy chất lỏng). Nang noãn trưởng thành có kích thước tối đa trong khoảng từ 19 – 30 mm. Khi nang noãn đạt được kích thước tối đa sẽ bắt đầu vỡ ra và giải phóng noãn bào cùng các dịch nang. Noãn bào nếu được phóng ra và gặp được tinh trùng sẽ diễn ra quá trình thụ tinh tạo thành hợp tử. 

Trong thời kỳ rụng trứng, thông thường chỉ có một nang trứng trưởng thành sẽ được giải phóng (vẫn có trường hợp hiếm khi xảy ra là nhiều hơn một trứng được phóng thích làm tăng khả năng sinh đôi, sinh ba,...).

Sau khi rụng trứng, noãn bào không thụ tinh sẽ bị thoái hóa, biến thành thể vàng và đào thải ra ngoài, đây là thời kỳ hành kinh ở phụ nữ. Các nang trứng khác không trở thành trứng trưởng thành sẽ bị phân hủy, và điều này có thể xảy ra ở bất kỳ giai đoạn phát triển nào của nang trứng.

Siêu âm nang noãn là gì ?

Siêu âm nang noãn là kỹ thuật sử dụng đầu dò thông qua đường âm đạo hoặc siêu âm ổ bụng để theo dõi sự phát triển của trứng (nang noãn). Siêu âm nang noãn sử dụng các đầu dò phát ra sóng siêu âm truyền vào bên trong, đi qua các mô, xương và chất lỏng trong cơ thể. Sóng siêu âm khi tiếp xúc với các thành phần trên, một phần được hấp thu hoặc xuyên qua, một phần phản xạ quay ngược trở lại đầu dò. Tín hiệu được đầu dò thu nhận sẽ được xử lý để hiển thị hình ảnh. Không giống các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh dựa trên cơ chế bức xạ tia X như chụp X-quang hoặc chụp CT, siêu âm không sử dụng bức xạ ion hóa và khá an toàn cho phụ nữ có thai.

Khi siêu âm, kết quả có thể cho chúng ta biết được những đặc điểm liên quan đến buồng trứng như hai bên có nang noãn không, số lượng hoặc kích thước nang noãn, sự phát triển của nang noãn diễn ra như thế nào (ví dụ như nang noãn có trưởng thành và rụng trứng hay không).

Số lượng nang trong có trong buồng trứng của một bé gái mới sinh ra được ước tính là khoảng hai triệu. Tuy nhiên, khi đến tuổi dậy thì, con số này có thể  giảm xuống còn khoảng 400 000 trứng được dự trữ trong buồng trứng. Mặc dù đây là một số lượng khá lớn nhưng từ tuổi dậy thì cho đến khi mãn kinh, sẽ chỉ có khoảng 400 – 500 trứng trưởng thành được giải phóng ra khỏi buồng trứng, và có khả năng được thụ tinh trong ống dẫn trứng của đường sinh dục nữ để tạo thành bào thai.

Siêu âm nang noãn chỉ định cho những trường hợp nào?

Siêu âm nang noãn nhằm theo dõi sự phát triển của nang noãn, là một trong những bước cần thực hiện khi thăm khám vô sinh hoặc hiếm muộn. Với phương pháp siêu âm nang noãn, ta có thể biết được nang trứng đang ở giai đoạn phát triển nào (ví dụ như nang thứ cấp, nang trưởng thành), thể tích buồng trứng. Bên cạnh đó, dựa vào kết quả hình ảnh siêu âm nang noãn, bác sĩ cũng có thể đánh giá các tình trạng bệnh lý ảnh hưởng đến khả năng rụng trứng (ví dụ như đa nang, hẹp ống dẫn trứng). Qua đó, giúp bác sĩ điều trị đánh giá về khả năng vô sinh hoặc sự ảnh hưởng đến sức khỏe nội tiết nói chung của người phụ nữ.

Siêu âm nang noãn cũng giúp dự đoán ngày rụng trứng, nhờ đó có thể áp dụng những biện pháp tăng khả năng thụ thai vào đúng thời điểm. Phương pháp này có ý nghĩa đối với quá trình chữa trị cho các cặp đôi hiếm muộn.

Trong trường hợp kích thích rụng trứng, kỹ thuật siêu âm nang noãn có thể được thực hiện thường xuyên để hỗ trợ cho việc xác định thời điểm tiêm thuốc phù hợp.

Siêu âm nang noãn giúp hỗ trợ trong quá trình thụ tinh nhân tạo. Trước khi tiến hành thụ tinh nhân tạo, kỹ thuật này sẽ hỗ trợ trong việc dự đoán thời điểm nang noãn chín. Từ đó có thể tiến hành chọc hút trứng ở giai đoạn phù hợp và nâng cao tỷ lệ thụ tinh thành công.

Ngược lại đối với trường hợp kích thích trứng hay thụ tinh nhân tạo, siêu âm nang cũng có thể ứng dụng để dự đoán được ngày rụng trứng, giúp các chị em phụ nữ có kế hoạch tránh thai tự nhiên một cách hiệu quả nhất.

Quá trình siêu âm nang noãn được thực hiện như thế nào?

Những ngày đầu của chu kỳ kinh nguyệt, nang trứng có kích thước còn khá nhỏ, nên có thể lúc này đầu dò siêu âm vẫn chưa phát hiện được. Mỗi ngày kích thước nang trứng sẽ tăng lên trung bình khoảng 2 mm. Đến ngày thứ 7, 8 của chu kỳ kinh nguyệt, các nang trứng sẽ có kích thước khoảng 10 - 12 mm. Thời điểm tốt nhất cho thụ thai là vào khoảng ngày thứ 14 của chu kỳ, nang trứng chín có kích thước vào khoảng 17 - 18 mm sẵn sàng rụng và làm tổ ở tử cung.

Dựa vào đặc điểm trên của sinh lý cơ thể, siêu âm nang noãn thường được bắt đầu tiến hành mới mục đích canh trứng vào ngày thứ 2 và 10 của chu kỳ. Sau đó, thực hiện siêu âm mỗi 2 ngày cho đến khi đường kính trung bình của nang noãn đạt khoảng 15 mm. Ở giai đoạn này thì mỗi ngày siêu âm 1 lần đến khi trứng trưởng thành và phóng noãn. Đối với các trường hợp khả năng thụ thai chậm, thường được siêu âm vào ngày thứ 2 của chu kỳ để đếm số lượng nang noãn thứ cấp, từ đó giúp chẩn đoán tình trạng bệnh lý nếu có.

Như vậy, việc siêu âm nang noãn có  được thực hiện nhiều lần trong chu kỳ kinh nguyệt của phụ nữ khoảng từ ngày 9 đến 20. Về cơ bản, đây là một thủ thuật không gây đau đớn, kỹ thuật viên thường sử dụng đầu dò nhựa nhỏ đưa vào âm đạo, từ đó cho phép bác sĩ quan sát sự phát triển của nang trứng trong buồng trứng.

Khi siêu âm nang noãn có cần lưu ý gì không?

Nếu siêu âm qua ổ bụng thì bệnh nhân cần được lưu ý uống nhiều nước và đợi đến khi mắc tiểu để siêu âm. Ngược lại, đối với siêu âm đầu dò âm đạo, người bệnh cần phải đi tiểu trước đó. Sự lựa chọn hình thức siêu âm này tùy thuộc vào chỉ định của bác sĩ điều trị, tuy nhiên siêu âm đầu dò âm đạo thường được lựa chọn vì cho kết quả chính xác hơn.

Thông thường nang trứng sẽ phát triển thành nang trưởng thành và phóng noãn vào giữa chu kỳ kinh. Tuy nhiên, cũng sẽ có trường hợp sự phóng noãn diễn ra muộn hơn, có thể vào cuối chu kỳ kinh hoặc đầu chu kỳ kinh tiếp theo.

Như vậy, trên đây là những thông tin liên quan đến kỹ thuật siêu âm nang noãn. Hy vọng, bài viết này có thể mang đến cho các chị em phụ nữ những kiến thức hữu ích.