Xét nghiệm máu có phát hiện ung thư không? Giúp phát hiện loại ung thư nào?

Xét nghiệm máu thường được dùng để đánh giá sức khỏe tổng quát. Nhưng nhiều người thắc mắc liệu xét nghiệm máu có thể phát hiện bệnh ung thư hay không. Nếu bạn cũng có cùng băn khoăn, bài viết này sẽ giúp bạn giải đáp chi tiết và tìm hiểu một số loại xét nghiệm máu giúp phát hiện sớm ung thư.

Xét nghiệm máu có phát hiện ung thư không?

Có thật xét nghiệm máu phát hiện ung thư sớm hay không? Xét nghiệm máu có thể giúp phát hiện một số dấu hiệu bất thường liên quan đến ung thư, nhưng không thể chẩn đoán chính xác tất cả các loại ung thư. Với kết quả xét nghiệm máu, bác sĩ có thể đánh giá:

• Các chỉ số máu bất thường: Ví dụ, giảm tế bào máu, thiếu máu hoặc tăng bạch cầu có thể gợi ý một số bệnh lý, trong đó có ung thư máu.
• Chất chỉ điểm khối u: Một số loại ung thư tiết ra các protein đặc trưng vào máu, như AFP (ung thư biểu mô tế bào gan và một số u tinh hoàn), PSA (ung thư tuyến tiền liệt), CA-125 (ung thư buồng trứng), hoặc CEA (ung thư đại trực tràng). Tuy nhiên, các chất chỉ điểm khối u không đủ độ nhạy và đặc hiệu để chẩn đoán xác định, và kết quả bất thường cần được xác minh bằng hình ảnh hoặc sinh thiết.
• Tình trạng sức khỏe tổng quát: Xét nghiệm máu giúp phát hiện các rối loạn chức năng gan, thận hoặc phản ứng viêm. Từ đó sẽ hỗ trợ bác sĩ đánh giá nguy cơ và quyết định các bước chẩn đoán tiếp theo.

Tóm lại, xét nghiệm máu là một trong những công cụ hỗ trợ phát hiện sớm ung thư, nhưng không thể thay thế sinh thiết hoặc các phương pháp hình ảnh để chẩn đoán chính xác.

Xét nghiệm máu có thể chẩn đoán chính xác ung thư không?

Cần khẳng định xét nghiệm máu không thể giúp chẩn đoán chính xác bất cứ bệnh ung thư nào. Nó chỉ giúp phát hiện các dấu hiệu bất thường hoặc chất chỉ điểm khối u gợi ý nguy cơ ung thư. Kết quả xét nghiệm máu bất thường cần được xác minh bằng các phương pháp chẩn đoán khác như:

• Hình ảnh y học: Siêu âm, CT, MRI, PET-CT,…
• Sinh thiết mô: Lấy mẫu tế bào hoặc mô nghi ngờ để kiểm tra dưới kính hiển vi.

Do đó, xét nghiệm máu chỉ là công cụ hỗ trợ sàng lọc hoặc theo dõi tiến triển ung thư, không thay thế được chẩn đoán xác định.

Xét nghiệm máu giúp phát hiện loại bệnh ung thư nào?

Xét nghiệm máu có phát hiện ung thư không? Câu trả lời là có thể giúp phát hiện các dấu hiệu bất thường hoặc chất chỉ điểm khối u. Dưới đây là một số trường hợp cụ thể:

Ung thư máu (Bệnh bạch cầu - Leukemia)

Xét nghiệm máu giúp phát hiện ung thư máu vì bệnh này ảnh hưởng trực tiếp đến số lượng và chất lượng các tế bào máu. Nếu mắc bệnh, thường có sự tăng bất thường của bạch cầu, giảm hồng cầu hoặc tiểu cầu. Khi nghi ngờ, bước tiếp theo thường là phết máu ngoại vi, xét nghiệm miễn dịch và sinh thiết tủy xương để chẩn đoán xác định và phân loại.

Ung thư gan

Xét nghiệm máu giúp phát hiện ung thư gan nhờ đo nồng độ AFP - một chất chỉ điểm khối u thường tăng cao khi có ung thư gan, đặc biệt là ung thư biểu mô tế bào gan. Ngoài ra, xét nghiệm men gan (ALT, AST) giúp đánh giá tổn thương và chức năng gan. Khi AFP tăng bất thường, bác sĩ sẽ kết hợp thêm siêu âm hoặc chẩn đoán hình ảnh để xác định bệnh.

Ung thư tuyến tiền liệt

Ở nam giới, xét nghiệm máu đo nồng độ PSA (Prostate Specific Antigen) giúp sàng lọc và hỗ trợ phát hiện sớm ung thư tuyến tiền liệt ở nam 55 - 69 tuổi. Khi PSA tăng cao, bác sĩ có thể chỉ định thêm siêu âm, chụp MRI hoặc sinh thiết để chẩn đoán xác định. Mặc dù PSA tăng không luôn đồng nghĩa với ung thư, nhưng đây là dấu hiệu cảnh báo quan trọng.

Ung thư buồng trứng

Xét nghiệm máu có phát hiện ung thư không? Câu trả lời là có và ung thư buồng trứng là một trong số đó. Xét nghiệm định lượng CA-125 trong máu thường được sử dụng như một chất chỉ điểm hỗ trợ phát hiện ung thư buồng trứng. Nồng độ CA-125 có thể tăng trong một số trường hợp ung thư buồng trứng và được dùng chủ yếu để theo dõi đáp ứng điều trị hoặc tái phát ở bệnh nhân đã được chẩn đoán. Tuy nhiên, CA-125 cũng có thể tăng trong các bệnh lý lành tính, nên cần kết hợp với các phương pháp khác.

Ung thư tuyến tụy

Chất chỉ điểm CA 19-9 có thể tăng trong ung thư tụy và được dùng chủ yếu để theo dõi điều trị, đánh giá gánh nặng khối u ở bệnh nhân đã biết. Nồng độ CA 19-9 cao có thể gợi ý sự hiện diện của khối u ở tuyến tụy, đặc biệt khi đi kèm triệu chứng lâm sàng (đau bụng, vàng da,…). Tuy nhiên, đây không phải xét nghiệm sàng lọc đơn độc, cần kết hợp chẩn đoán hình ảnh.

Ung thư đại trực tràng

Xét nghiệm CEA (Carcinoembryonic Antigen) CEA có vai trò chính trong theo dõi điều trị và phát hiện tái phát ung thư đại trực tràng ở những bệnh nhân đã được chẩn đoán. Ngoài ra, xét nghiệm máu còn giúp đánh giá tình trạng thiếu máu mạn tính - một dấu hiệu gián tiếp của bệnh lý đường tiêu hóa.

Ung thư phổi (giai đoạn tiến triển)

Mặc dù không có xét nghiệm máu sàng lọc ung thư phổi đặc hiệu, một số chất chỉ điểm khối u như CEA, CYFRA 21-1 hoặc NSE có thể tăng cao khi bệnh đã tiến triển. Ngoài ra, xét nghiệm công thức máu giúp phát hiện thiếu máu, rối loạn đông máu hay bất thường chuyển hóa liên quan đến khối u phổi.

Các loại xét nghiệm máu giúp phát hiện bệnh ung thư

Xét nghiệm máu có phát hiện ung thư không đến đây bạn đã biết. Và một số loại xét nghiệm máu tầm soát ung thư như:

Xét nghiệm công thức máu (CBC)

Xét nghiệm công thức máu (CBC) giúp đo số lượng và đặc tính của các tế bào máu như hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu. Kết quả bất thường có thể gợi ý ung thư máu như bạch cầu cấp hoặc mạn tính. Đây là xét nghiệm cơ bản, dễ thực hiện, thường được chỉ định khi bác sĩ nghi ngờ dấu hiệu bệnh lý ác tính trong máu.

Xét nghiệm marker ung thư (chất chỉ điểm khối u)

Xét nghiệm marker ung thư đo nồng độ các chất do tế bào ung thư tiết ra vào máu. Ví dụ, AFP tăng gợi ý ung thư gan, CEA liên quan ung thư đại trực tràng, CA-125 cho ung thư buồng trứng. Xét nghiệm này giúp hỗ trợ phát hiện sớm, theo dõi đáp ứng điều trị và tái phát ung thư.

Xét nghiệm chức năng gan

Xét nghiệm chức năng gan đánh giá hoạt động của gan thông qua các chỉ số men gan (ALT, AST), bilirubin và protein. Khi tế bào gan bị tổn thương do ung thư, các chỉ số này thường tăng cao bất thường. Đây là xét nghiệm hỗ trợ phát hiện và theo dõi tiến triển ung thư gan hoặc di căn gan.

Xét nghiệm chức năng thận

Xét nghiệm chức năng thận đo nồng độ creatinin, ure và các chất điện giải trong máu. Khi ung thư thận phát triển hoặc di căn ảnh hưởng đến thận, kết quả có thể bất thường. Xét nghiệm này giúp đánh giá khả năng lọc máu của thận, hỗ trợ chẩn đoán và lập kế hoạch điều trị.

Xét nghiệm sinh học phân tử (Gen/ADN)

Xét nghiệm sinh học phân tử phát hiện các đột biến gen hoặc tế bào ung thư lưu hành trong máu. Đây là phương pháp hiện đại, có thể giúp phát hiện ung thư ở giai đoạn sớm khi chưa có triệu chứng rõ ràng. Ngoài ra, xét nghiệm còn giúp xác định đặc điểm khối u để lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp.

Khi nào cần xét nghiệm sàng lọc ung thư?

Một số trường hợp thường được bác sĩ khuyến nghị làm xét nghiệm sàng lọc ung thư như:

Tuổi và nguy cơ cao

Xét nghiệm sàng lọc ung thư nên thực hiện theo khuyến cáo của bác sĩ tùy loại ung thư, như ung thư đại tràng, vú hay tuyến tiền liệt. Những người có tiền sử gia đình mắc ung thư hoặc mang gene đột biến liên quan ung thư (BRCA1/2, TP53…) cũng cần được sàng lọc.

Có triệu chứng bất thường

Nếu xuất hiện mệt mỏi kéo dài, sụt cân không rõ nguyên nhân hoặc các dấu hiệu như thay đổi da, khối u sờ thấy, chảy máu bất thường, cần thực hiện xét nghiệm để phát hiện ung thư sớm.

Người có bệnh lý nền hoặc yếu tố nguy cơ cao

Những người hút thuốc lá, uống rượu, tiếp xúc hóa chất độc hại hoặc mắc các bệnh lý mạn tính làm tăng nguy cơ ung thư (ví dụ viêm gan mạn làm tăng nguy cơ ung thư gan) nên được xét nghiệm sàng lọc định kỳ.

Theo khuyến cáo y tế định kỳ

Một số loại xét nghiệm máu, hình ảnh y học hoặc nội soi được khuyến nghị cho sàng lọc định kỳ dù không có triệu chứng, giúp phát hiện sớm ung thư và tăng hiệu quả điều trị.

Câu hỏi thường gặp về xét nghiệm máu

Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp về xét nghiệm máu liên quan đến ung thư:

Xét nghiệm máu có thể chẩn đoán ung thư không?

Xét nghiệm máu chỉ giúp gợi ý nguy cơ hoặc sàng lọc ung thư, không thể chẩn đoán chính xác. Kết quả bất thường cần xác minh bằng sinh thiết hoặc hình ảnh y học.

Xét nghiệm máu nào phát hiện ung thư sớm?

Các chất chỉ điểm khối u như PSA, CA-125, AFP, CEA,… có thể phát hiện ung thư sớm ở một số loại ung thư. Tuy nhiên, cần kết hợp với các xét nghiệm khác để đảm bảo độ chính xác.

Bao lâu nên xét nghiệm máu sàng lọc ung thư một lần?

Tần suất xét nghiệm sàng lọc ung thư phụ thuộc vào loại xét nghiệm, mục tiêu (sàng lọc hay theo dõi), tuổi và nguy cơ cá nhân.

Kết quả xét nghiệm máu bất thường có chắc chắn là ung thư không?

Không, nhiều yếu tố khác như viêm, bệnh lý lành tính hoặc thuốc có thể làm chỉ số máu thay đổi. Cần làm thêm các xét nghiệm chuyên sâu để xác định có bị ung thư hay không.

Xét nghiệm máu có hại cho sức khỏe không?

Xét nghiệm máu cơ bản rất an toàn, chỉ gây đau nhẹ tại vị trí lấy máu và gần như không có rủi ro lâu dài. Thậm chí, một số đối tượng được bác sĩ khuyến cáo xét nghiệm máu định kỳ.

Xét nghiệm máu có phát hiện ung thư hạch không?

Xét nghiệm máu không thể phát hiện chính xác ung thư hạch, vì bệnh lý này chủ yếu liên quan đến các hạch bạch huyết và tủy xương, không phải do các thay đổi cụ thể luôn xuất hiện trong máu. Tuy nhiên, xét nghiệm máu vẫn có thể cung cấp các dấu hiệu gợi ý, chẳng hạn như tăng hoặc giảm bất thường bạch cầu, thiếu máu, tiểu cầu thấp, phản ánh rối loạn trong tủy xương hoặc ảnh hưởng của khối u hạch.

Ngoài ra, các xét nghiệm hỗ trợ khác như LDH (Lactate dehydrogenase) tăng cao cũng có thể gợi ý ung thư hạch tiến triển hoặc ác tính. Tuy nhiên, để chẩn đoán chính xác, bác sĩ cần dựa vào sinh thiết hạch bạch huyết và các xét nghiệm hình ảnh như CT, PET/CT, vì đây là những phương pháp trực tiếp đánh giá sự tồn tại và mức độ của khối u hạch.

Chỉ số xét nghiệm máu phát hiện ung thư gan không?

Một số chỉ số xét nghiệm máu có thể gợi ý ung thư gan bao gồm:

• AFP (Alpha-fetoprotein): Đây là chất chỉ điểm khối u thường tăng trong ung thư gan nguyên phát (hepatocellular carcinoma). Mức AFP cao bất thường ở người có bệnh lý gan mạn tính cần được đánh giá kỹ.
• AST, ALT (men gan): Men gan tăng có thể phản ánh tổn thương gan, nhưng không đặc hiệu cho ung thư; thường kết hợp với các xét nghiệm khác để đánh giá nguy cơ.
• Bilirubin và chức năng gan khác: Tăng bilirubin, albumin giảm có thể xuất hiện khi ung thư gan tiến triển hoặc gan suy giảm chức năng.

Với những thông tin trên, hy vọng bạn đã giải đáp được thắc mắc xét nghiệm máu có phát hiện ung thư không. Dù xét nghiệm máu không thể thay thế hoàn toàn chẩn đoán, nhưng đây là công cụ quan trọng giúp sàng lọc và phát hiện sớm một số loại ung thư. Khi kết hợp với thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm hình ảnh, phương pháp này giúp nâng cao hiệu quả điều trị và cải thiện tiên lượng bệnh.