ARV - Thuốc điều trị HIV và những thông tin hữu ích cần biết

Kể từ khi ra đời, ARV đã là thuốc được lựa chọn tại các trung tâm điều trị HIV cho bệnh nhân HIV. Xem thông tin chi tiết về loại thuốc điều trị HIV này dưới đây!

Giới thiệu về thuốc điều trị HIV (ARV)

Thuốc kháng virus (ARV - có nghĩa là thuốc kháng virus HIV) là một nhóm các loại thuốc kháng virus khác nhau có khả năng ngăn chặn sự phát triển của HIV. Hiện nay, thuốc được sử dụng rộng rãi cả trong điều trị người nhiễm HIV và dự phòng lây nhiễm HIV.

ARV ngăn chặn sự nhân lên của virus bằng cách giữ nồng độ virus trong máu ở mức thấp nhất có thể. Khi một người bị nhiễm HIV, virus sẽ làm suy yếu hệ thống miễn dịch. Vì vậy, nếu điều trị bằng thuốc ARV thì có thể ngăn chặn virus sinh sôi, nảy nở. Nó bảo vệ hệ thống miễn dịch và cho phép người nhiễm bệnh có cuộc sống bình thường như bao người khác.

ARV ngăn chặn sự nhân lên của virus

Hầu hết người nhiễm HIV điều trị ARV vẫn khỏe mạnh, lao động, học tập, gia đình hạnh phúc và sinh con khỏe mạnh bình thường. 

Các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng một người nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc kháng virus (ARV) và có tải lượng virus không thể phát hiện được trong máu của họ sẽ tăng nguy cơ nhiễm HIV qua quan hệ tình dục. Không đáng kể ở đây được hiểu như sau: Quá nhỏ hoặc không quan trọng, không đáng kể hoặc không quan trọng.

Tải lượng virus không thể phát hiện được định nghĩa là ít hơn 200 bản sao trên mỗi ml máu. Điều này có nghĩa là một người nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc kháng virus khi tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện sẽ bảo vệ cả sức khỏe của những người nhiễm HIV và ngăn ngừa sự lây lan của HIV sang bạn tình.

Các loại ARV

Một số loại thuốc điều trị HIV bao gồm:

• Thuốc sao chép ngược không phải nucleoside (NNRTI).
• Thuốc sao chép ngược nucleoside (NRTI).
• Thuốc ức chế protease (PI).
• Thuốc đối kháng CCR5.
• Các chất ức chế chuyển chuỗi tích hợp (INSTIs).
• Chất ức chế hợp nhất.

Bác sĩ sẽ kê đơn dùng thuốc và phối hợp thuốc phù hợp đối với từng trường hợp. Để thuốc điều trị HIV có hiệu quả, thuốc phải được dùng đúng theo chỉ định, không được bỏ liều.

Đối tượng sử dụng ARV

Khi một bệnh nhân đang được điều trị bằng thuốc kháng virus, các bác sĩ phải xem xét giai đoạn lâm sàng và số lượng tế bào CD4 của bệnh nhân. Theo hướng dẫn của Bộ Y tế về chẩn đoán và điều trị HIV, chỉ định điều trị ARV khi có xét nghiệm CD4 nếu: 

• Bệnh nhân HIV giai đoạn lâm sàng 4 (có các triệu chứng như: sụt cân trên 10% trọng lượng cơ thể) và sốt; kéo dài trên 1 tháng hoặc tiêu chảy không rõ nguyên nhân; viêm phổi, nhiễm herpes mạn tính môi, miệng, sinh dục...; nhiễm nấm Candida thực quản...) bất kể số lượng tế bào CD4. 
• Nhiễm HIV giai đoạn 3 (sút cân không rõ nguyên nhân trên 10% trọng lượng cơ thể, tiêu chảy không rõ nguyên nhân kéo dài trên 1 tháng; sốt không rõ nguyên nhân từng đợt hoặc liên tục kéo dài hơn 1 tháng); nấm miệng tái phát...) CD4 và 350TB/mm3. 
• Người nhiễm HIV giai đoạn lâm sàng 1 và 2, CD4 và <250 tế bào/mm3. Trường hợp không xét nghiệm được CD4 thì chỉ định điều trị ARV khi người nhiễm HIV ở giai đoạn lâm sàng 3, 4.

Bác sĩ sẽ kê đơn dùng thuốc và phối hợp thuốc phù hợp đối với từng trường hợp

Tác dụng phụ khi sử dụng ARV

Trong khi dùng thuốc điều trị HIV, bệnh nhân có thể gặp các tác dụng phụ do thuốc gây ra. Một số tác dụng phụ phổ biến là: 

• Buồn nôn: Để hạn chế tác dụng phụ này, người bệnh có thể uống thuốc cùng hoặc ngay sau bữa ăn hoặc uống thuốc chống nôn trước khi uống thuốc ARV 30 phút. 
• Tiêu chảy: Nếu sau khi dùng thuốc người bệnh bị tiêu chảy thì phải đánh giá mức độ tiêu chảy và các triệu chứng kèm theo. Trong thời gian bị tiêu chảy cần uống Oresol để bù nước và điện giải. Trong những trường hợp nghiêm trọng, có thể cần truyền dịch hoặc thuốc chống tiêu chảy để kiểm soát tiêu chảy. 
• Nhức đầu: Nếu bệnh nhân bị đau đầu khi dùng thuốc có thể dùng các thuốc giảm đau thông thường như paracetamol để giảm cơn đau đầu. 
• Đau bụng, tức bụng: do hiện tượng này bệnh nhân phải được theo dõi cẩn thận. Trường hợp đau dai dẳng phải đến cơ sở y tế nơi cấp thuốc để điều trị, thậm chí đổi thuốc khác hoặc đổi thuốc điều trị HIV. 
• Nổi mẩn đỏ ngứa: Giống như các loại thuốc điều trị HIV khác, thuốc ARV có thể gây dị ứng. Nhẹ thì nổi mẩn đỏ rải rác, ngứa... Khắc phục: uống thêm thuốc kháng histamin. Tuy nhiên, nếu một phản ứng dị ứng nghiêm trọng có thể đe dọa đến tính mạng, thì phải ngừng sử dụng thuốc ngay lập tức và phải tiến hành điều trị tích cực tại một trung tâm y tế đủ điều kiện. 

Trong khi dùng thuốc điều trị HIV, bệnh nhân có thể gặp các tác dụng phụ do thuốc gây ra

• Thiếu máu: Một số thuốc ARV có tác dụng ức chế tủy xương khiến tủy xương giảm khả năng sản xuất hồng cầu, gây thiếu máu với các triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt. Thường xuất hiện sau 4-6 tuần hoặc có thể xuất hiện sau vài tháng điều trị HIV bằng thuốc ARV. Để khắc phục tình trạng này có thể bổ sung thêm vitamin B12, viên sắt, axit folic.... 
• Rối loạn giấc ngủ, thường xuyên gặp ác mộng: bệnh nhân có triệu chứng này nên uống thuốc vào buổi tối trước khi đi ngủ. Những triệu chứng này thường không kéo dài. Bạn có thể sử dụng các loại thuốc an thần, hỗ trợ để ngủ ngon hơn. 
• Bệnh lý thần kinh ngoại vi: Bệnh nhân thường có rối loạn cảm giác ngoại biên, chủ yếu ở các đầu chi với biểu hiện tê bì, nóng rát hoặc đau nhức. Nếu nặng sẽ khiến người bệnh đi lại khó khăn và gây mất cảm giác nhiều nơi. Thường xuất hiện sau 6 tháng điều trị HIV. Có thể dùng vitamin B với liều lượng lớn, trường hợp nặng phải đổi thuốc. 

Ngoài ra, thuốc có thể gây độc cho gan, thận, rối loạn phân bố mỡ (trong đó có tăng tích tụ mỡ ở ngực, bụng, lưng, cổ; teo mô mỡ ở tay, chân, mông, má). …). Do thuốc ARV có nhiều tác dụng phụ nên nếu trong quá trình dùng thuốc xuất hiện các biểu hiện bất thường, người bệnh phải thông báo ngay cho bác sĩ HIV để được chỉ định điều trị thích hợp. 

Để ngăn chặn các tương tác có hại và đảm bảo rằng thuốc có hiệu quả, điều quan trọng là những người nhiễm HIV phải thảo luận với bác sĩ về các phương pháp điều trị hoặc chất bổ sung khác mà họ đang dùng.

Ngọc Hà

Nguồn tham khảo: Tổng hợp