Bạch cầu trung tính là gì? Các rối loạn thường gặp, hướng điều trị

Cơ thể con người sở hữu một hệ thống phòng thủ tự nhiên phức tạp để bảo vệ trước sự tấn công của vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng. Trong hệ thống đó, các tế bào máu đóng vai trò quan trọng vì chúng đảm nhận nhiều nhiệm vụ khác nhau như vận chuyển oxy, chống đông máu và tiêu diệt tác nhân gây bệnh. Khi một nhóm tế bào bị giảm hoặc tăng bất thường, sức khỏe có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Tổng quan về bạch cầu trung tính

Bạch cầu trung tính (neutrophil) là một loại bạch cầu quan trọng trong hệ miễn dịch bẩm sinh, thường chiếm khoảng 40 - 60% tổng số bạch cầu, được sản xuất ở tủy xương và thực bào vi khuẩn.

Trong điều kiện bình thường, số lượng bạch cầu đa nhân trung tính dao động từ 2 - 8 g/l. Khi chỉ số này giảm xuống dưới 2000/μl, người bệnh được xác định giảm bạch cầu trung tính và nếu thấp hơn 1000/μl nguy cơ nhiễm khuẩn tăng lên đáng kể. Nguyên nhân có thể xuất phát từ giảm sản xuất hoặc tăng phá hủy tế bào tại ngoại vi.

Giá trị bạch cầu trung tính là yếu tố quan trọng trong đánh giá sức đề kháng, đặc biệt ở bệnh nhân đang điều trị ung thư hoặc mắc các bệnh nhiễm trùng nặng. Chỉ số này giúp bác sĩ tiên lượng nguy cơ diễn tiến nhiễm khuẩn và có kế hoạch điều trị phù hợp.

Những yếu tố ảnh hưởng đến tăng/giảm bạch cầu trung tính

Việc duy trì ổn định số lượng bạch cầu trung tính giúp cơ thể phản ứng tốt trước các tác nhân gây bệnh. Khi chỉ số tăng hoặc giảm bất thường, người bệnh có thể đang gặp phải một số tình trạng sức khỏe cụ thể.

Tình trạng bạch cầu trung tính tăng

Bạch cầu trung tính tăng xảy ra khi cơ thể cần tạo ra lượng lớn tế bào miễn dịch để chống lại nhiễm trùng hoặc phản ứng viêm. Khi đó, tủy xương sẽ huy động cả các tế bào chưa trưởng thành vào máu để đáp ứng nhu cầu cấp bách.

Sự gia tăng số lượng bạch cầu trung tính có thể xuất hiện do nhiều nguyên nhân như dùng thuốc corticosteroid, thuốc chủ vận beta 2 hoặc epinephrine. Một số bệnh ung thư cũng làm tăng chỉ số này. Các yếu tố khác như căng thẳng tinh thần, tai nạn, chấn thương, phẫu thuật cắt lách, mang thai, hút thuốc lá hoặc béo phì cũng có thể dẫn tới tăng bạch cầu trung tính.

Ngoài ra, tình trạng này còn gặp ở người mắc bệnh viêm ruột, viêm gan, viêm khớp dạng thấp hoặc viêm mạch. Khi chỉ số tăng cao kéo dài, cơ thể có thể đang bị viêm mạn tính hoặc đáp ứng bất thường của tủy xương.

Tình trạng bạch cầu trung tính giảm

Ngược lại, giảm bạch cầu trung tính là tình trạng nguy hiểm vì cơ thể mất đi hàng rào bảo vệ chống nhiễm khuẩn. Người bệnh thường dễ bị nhiễm trùng tái phát hoặc nhiễm trùng nặng vì số lượng bạch cầu trung tính không đủ để đáp ứng.

Tình trạng giảm bạch cầu trung tính xuất hiện khi cơ thể sử dụng bạch cầu quá nhanh hoặc khi tủy xương hoạt động kém. Lách to cũng là nguyên nhân khiến các tế bào này bị giữ lại và phá hủy nhiều hơn bình thường.

Nhiều yếu tố có thể dẫn tới giảm bạch cầu trung tính như rối loạn dị ứng, nhiễm khuẩn nặng hoặc kéo dài, bệnh lý tự miễn hoặc tác dụng phụ của thuốc. Một số bệnh lý ác tính như ung thư hoặc nhiễm virus cúm lao, thiếu vitamin B12, xạ trị thuốc hóa trị hoặc nhiễm độc benzen cũng gây suy tủy và làm giảm chỉ số này.

Một số trường hợp hiếm gặp hơn như giảm bạch cầu bẩm sinh nặng hoặc giảm bạch cầu theo chu kỳ cũng cần được theo dõi y tế chặt chẽ.

Các biểu hiện khi bạch cầu trung tính bị rối loạn

Sau khi hiểu các nguyên nhân, người bệnh cần chú ý nhận biết sớm triệu chứng để xử lý kịp thời.

Những dấu hiệu thường gặp khi bạch cầu trung tính bất thường gồm: Sốt, sưng đỏ hoặc viêm nhiễm ở da, các nhiễm trùng tái phát hoặc kéo dài. Một số người có thể xuất hiện vết loét ở miệng hoặc cơ quan khác.

Tùy nguyên nhân cụ thể mà biểu hiện lâm sàng ở mỗi người sẽ khác nhau. Ví dụ, người bị giảm bạch cầu trung tính do hóa trị thường có triệu chứng rõ rệt ngay sau chu kỳ điều trị, trong khi đó người bị tăng bạch cầu trung tính đáp ứng viêm có thể kèm đau khớp hoặc mệt mỏi.

Phương pháp xét nghiệm chỉ số bạch cầu trung tính

Chẩn đoán rối loạn bạch cầu trung tính dựa vào xét nghiệm máu và đánh giá tủy xương. Mỗi loại kỹ thuật mang lại thông tin khác nhau về khả năng sản xuất và hoạt động của nhóm tế bào này.

Công thức máu toàn phần (CBC)

Xét nghiệm CBC giúp đo lường số lượng tế bào máu gồm hồng cầu, tiểu cầu và bạch cầu. Thông qua kết quả này, bác sĩ có thể phát hiện bất thường về số lượng bạch cầu trung tính.

Xét nghiệm được chỉ định khi người bệnh có triệu chứng như sốt, đau nhức, kiệt sức hoặc nghi ngờ nhiễm trùng. Quy trình lấy mẫu máu được thực hiện nhanh chóng bằng cách lấy một lượng máu nhỏ từ tĩnh mạch cánh tay.

Số lượng bạch cầu trung tính tuyệt đối (ANC)

Xét nghiệm ANC cho phép xác định chính xác số lượng bạch cầu trung tính có trong 1 microlit máu. Chỉ số này đặc biệt quan trọng với bệnh nhân ung thư đang điều trị hóa trị vì đây là nhóm đối tượng dễ tổn thương hệ miễn dịch.

Sinh thiết tủy xương

Sinh thiết tủy xương được thực hiện khi nghi ngờ tình trạng giảm sản xuất bạch cầu trung tính. Thông qua việc lấy mẫu tủy, bác sĩ có thể đánh giá khả năng tạo máu, phát hiện suy tủy hoặc bệnh lý ác tính.

Kỹ thuật này giúp xác định chính xác nguyên nhân và hỗ trợ xây dựng phác đồ điều trị phù hợp.

Hướng điều trị khi bạch cầu trung tính bị rối loạn

Tùy thuộc nguyên nhân, bác sĩ sẽ điều chỉnh phương pháp điều trị nhằm đưa chỉ số bạch cầu trung tính về mức ổn định.

Cách giảm bạch cầu trung tính

Khi bạch cầu trung tính tăng do nhiễm trùng hoặc viêm, bác sĩ có thể dùng kháng sinh hoặc thuốc chống viêm để cải thiện tình trạng. Một số trường hợp cần truyền dịch hoặc hóa trị nếu nguyên nhân liên quan đến bệnh lý ác tính.

Trường hợp tăng chỉ số do dùng thuốc, người bệnh có thể phải tạm ngừng hoặc điều chỉnh liều theo hướng dẫn chuyên môn.

Cách tăng bạch cầu trung tính

Người giảm bạch cầu trung tính cần điều trị nguyên nhân nền trước khi phục hồi số lượng tế bào. Trong các bệnh mạn tính gây suy tủy, bác sĩ có thể chỉ định tiêm yếu tố kích thích tạo cụm hoặc corticosteroid để tăng sản xuất tế bào.

Trường hợp nặng có thể cần ghép tủy hoặc ghép tế bào gốc. Những người có nguy cơ nhiễm trùng cao cần điều trị bằng kháng sinh và theo dõi sát trong bệnh viện.

Ngoài ra, thiếu vitamin B9 hoặc B12 cũng là nguyên nhân phổ biến và có thể cải thiện bằng cách bổ sung đúng liều.

Bạch cầu trung tính đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong hệ miễn dịch, giúp cơ thể nhận diện và tiêu diệt vi khuẩn một cách nhanh chóng. Chỉ số bạch cầu trung tính tăng hoặc giảm đều phản ánh tình trạng sức khỏe bất thường và có thể liên quan đến nhiễm trùng, bệnh về máu, tác dụng phụ thuốc hoặc các rối loạn miễn dịch. Vì vậy, việc theo dõi chỉ số này trong xét nghiệm công thức máu rất cần thiết để phát hiện bệnh sớm và có hướng điều trị kịp thời.