Các yếu tố nguy cơ gây ung thư là gì?

Hiện nay, ngành y học vẫn chưa thể xác định được đích xác nguyên nhân của nhiều dạng ung thư. Tuy nhiên, có các yếu tố nguy cơ gây ung thư được cho là có xác xuất cao tiến triển thành ung thư.

Tất nhiên, không phải tất cả những người có yếu tố nguy cơ đều chắc chắn sẽ mắc bệnh, cũng như không phải những người không có yếu tố nguy cơ thì sẽ hoàn toàn miễn nhiễm. Mà thực tế, những người có yếu tố nguy cơ thường có khả năng cao hơn trong việc phát triển bệnh so với những người không có yếu tố nguy cơ.

Các yếu tố nguy cơ gây ung thư từ bên trong

Tuổi tác và bệnh lý mãn tính

Tỷ lệ mắc bệnh ung thư thường gia tăng theo tuổi tác, với người già có nguy cơ cao hơn so với người trẻ. Khi bước vào giai đoạn trung niên, nguy cơ ung thư càng tăng. Sự tiếp xúc kéo dài với các yếu tố như virus và vi khuẩn có thể làm giảm khả năng hồi phục của tế bào, tạo điều kiện cho tế bào bất thường phát triển thành tế bào ung thư, từ đó tích tụ và tạo thành khối u ác tính.

Các bệnh mãn tính khác như tiểu đường, viêm gan, xơ gan, viêm dạ dày, polyp đại tràng, cũng góp phần tăng nguy cơ ung thư. Ung thư đại trực tràng và dạ dày thường gặp ở những người trên 50 tuổi, trong khi ung thư gan và phổi thường xuất hiện từ độ tuổi 45 - 50.

Tuy nhiên, do ảnh hưởng của các yếu tố khác, nhất là môi trường và lối sống, hiện nay tuổi mắc bệnh ung thư đang dần trở nên trẻ hơn, thậm chí có thể gặp ở những người dưới 40 tuổi.

Di truyền

Các yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển ung thư, khi con cái có thể thừa hưởng những đột biến gene tạo ra nguy cơ ung thư từ bố mẹ. Nhiều loại ung thư, bao gồm ung thư vú, ung thư đại tràng và ung thư dạ dày, có liên quan đến di truyền. Những người có họ hàng từng mắc các loại ung thư này thuộc nhóm có nguy cơ cao. Do đó, họ nên được sàng lọc ung thư sớm để phát hiện và xử lý kịp thời. Tuy nhiên, không phải mọi người mang gene đột biến này đều sẽ phát triển thành ung thư.

Các yếu tố liên quan đến lối sống

Hút thuốc lá

Có hơn 7.000 hợp chất hóa học trong thuốc lá. Những chất độc này trong khói thuốc có thể gây biến đổi ADN của các tế bào, tạo ra đột biến và có thể dẫn tới ung thư. Cả người hút thuốc chủ động và người hít phải khói thuốc (tiếp xúc thụ động) đều có nguy cơ cao mắc bệnh ung thư.

Hút thuốc tăng rõ rệt nguy cơ mắc ung thư phổi, đặc biệt ở nam giới. Theo các chuyên gia, khoảng 70% bệnh nhân mắc ung thư phổi từng hút thuốc. Cả người hút thuốc chủ động và thụ động đều có khả năng cao mắc bệnh này.

Không chỉ vậy, hút thuốc còn làm tăng các yếu tố nguy cơ gây ung thư khác như ung thư miệng, ung thư vòm họng, ung thư gan. Vì lý do này, khuyến nghị mọi người nên tránh xa thuốc lá vì rủi ro sức khỏe nó mang lại và việc cai thuốc lá rất khó khăn sau khi đã nghiện.

Uống nhiều rượu bia

Tiêu thụ rượu bia quá mức có thể gây hại cho tế bào và cơ quan trong cơ thể, dẫn đến viêm loét ở thực quản và dạ dày, cũng như tổn thương gan, có thể dẫn tới ung thư. Những người thường xuyên uống rượu bia có nguy cơ cao hơn từ 1 đến 5 lần mắc các loại ung thư như gan, dạ dày, đại trực tràng, miệng, vòm họng và cả ung thư vú đối với phụ nữ.

Uống rượu bia quá mức là một trong những nguyên nhân chính gây ung thư gan ở Việt Nam. Vì vậy, mọi người nên hạn chế uống rượu bia hoặc tiêu thụ trong lượng vừa phải. Bệnh nhân mắc bệnh ung thư, tim mạch, hoặc cao huyết áp được khuyến nghị tránh rượu bia hoặc giới hạn lượng tiêu thụ.

Chế độ dinh dưỡng không hợp lý

Một chế độ ăn không cân đối, như việc thiếu cân bằng giữa protein và chất xơ từ rau củ quả, ăn quá mức hoặc không theo giờ giấc cố định, bỏ bữa hoặc tiêu thụ nhiều thịt đỏ, thức ăn cay, thực phẩm muối chua và thức ăn chế biến sẵn, có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh ung thư, đặc biệt là ung thư đường tiêu hóa.

Thực phẩm hỏng, nấm mốc, chứa hóa chất, thức ăn cháy hoặc có hàm lượng chất béo cao cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh này. Dùng lại dầu mỡ chiên rán nhiều lần cũng rất có hại cho sức khỏe. Một chế độ ăn đa dạng, cân đối, ăn đúng giờ và hạn chế thức ăn không tốt cho sức khỏe có thể giúp giảm nguy cơ mắc ung thư.

Lối sống thiếu vận động

Người lười vận động hoặc ít khi tham gia các hoạt động thể chất có thể phải đối mặt với nguy cơ cao mắc phải bệnh tim, tiểu đường, béo phì, v.v. Đáng chú ý vào năm 2021, Việt Nam đã nằm trong số 10 quốc gia có tỷ lệ người lười vận động cao nhất thế giới, với khoảng 30% dân số trưởng thành không thường xuyên tập luyện thể chất theo báo cáo của Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA).

Theo số liệu từ Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ vào năm 2017, béo phì được xem là nguyên nhân hàng đầu gây ra ung thư, chỉ sau hút thuốc lá. Điều này dự kiến sẽ còn trở nên nghiêm trọng hơn trong thập kỷ tới.

Vì vậy, các chuyên gia y tế khuyến nghị rằng người trưởng thành nên duy trì thói quen tập thể dục đều đặn, với tổng cộng từ 3 đến 4 giờ mỗi tuần. Điều này có thể được thực hiện thông qua việc tập thể dục 3 lần mỗi tuần, mỗi lần từ 45 đến 60 phút, hoặc tập thể dục hàng ngày với mỗi lần từ 30 đến 45 phút.

Các yếu tố liên quan đến môi trường sống

Dưới đây là một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc ung thư liên quan đến môi trường sống:

Tiếp xúc với chất độc hại và bức xạ

Bức xạ có khả năng làm hỏng ADN, dẫn đến tổn thương tế bào và tăng nguy cơ phát triển ung thư. Những người thường xuyên tiếp xúc với chất độc hại như amiăng, titanium dioxide và diesel có nguy cơ cao mắc các loại ung thư như ung thư da và ung thư phổi.

Căng thẳng thường xuyên và kéo dài

Căng thẳng liên tục trong công việc và cuộc sống có thể làm yếu hệ miễn dịch, tạo điều kiện cho các yếu tố gây hại phát triển. Sự kết hợp của căng thẳng, lối sống ít vận động và chế độ ăn uống không lành mạnh càng làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư.

Trên là một số yếu tố nguy cơ gây ung thư mà bạn cần biết. Hiện nay, không chỉ người cao tuổi và trung niên mà cả những người trẻ, đặc biệt là những người có yếu tố nguy cơ cao, nên thực hiện khám sức khỏe định kỳ từ 6 tháng đến một năm vì bệnh ung thư đang có xu hướng trẻ hóa. Việc sàng lọc sớm các yếu tố nguy cơ gây ung thư giúp điều trị hiệu quả hơn mà còn giảm gánh nặng bệnh tật cho người bệnh và gia đình.

Xem thêm:

• Ung thư bị chướng bụng và những điều cần biết
• Điểm danh các loại virus gây ung thư thường gặp nhất