Chỉ số creatinin là gì?

Chỉ số creatinin được sử dụng phổ biến ở các cơ sở y tế từ tuyến trung ương cho tới tuyến quận, huyện. Xét nghiệm creatinin máu không chỉ đơn giản, người bệnh không cần chuẩn bị nhiều mà nồng độ creatinin giúp phản ánh hoạt động của hệ tiết niệu. Vậy chỉ số creatinin là gì? Những nguyên nhân nào gây biến đổi chỉ số creatinin?

Chỉ số creatinin là gì?

Creatinin là một sản phẩm cặn bã được thải bỏ khỏi cơ thể qua con đường duy nhất là qua thận ra nước tiểu. Trong cơ thể, creatinin được chuyển hóa từ creatine. Creatine được tổng hợp từ gan, qua quá trình chuyển hóa và vận chuyển trong máu tới dự trữ trong các thớ cơ. Sau đó, quá trình co cơ tạo ra creatinin và cuối cùng đào thải qua thận ra khỏi cơ thể. Chính vì vậy, chỉ số creatinin sẽ giúp đánh giá tương đối chính xác chức năng của thận cũng như tình trạng lọc máu và đào thải chất cặn bã.

Đồng thời, chỉ số creatinin được áp dụng để tính chỉ số lọc cầu thận hay viết tắt là GFR, giúp đánh giá chính xác chức năng của cầu thận.

Ngoài ra, bệnh nhân có thể được làm thêm các xét nghiệm định lượng nồng độ ure hay BUN để phản ánh chức năng cầu thận và tìm ra nguyên nhân gây rối loạn nếu có.

Chỉ số creatinin là gì?

Chỉ số creatinin bao nhiêu là bình thường?

Khi chức năng thận hoạt động bình thường, nồng độ creatinin sẽ được duy trì trong máu ở mức độ ổn định. Cụ thể ở đối tượng trưởng thành:

• Nam giới: Từ 0,6 đến 1,2 mg/dL ( tức là 53 - 106 mmol/L).
• Nữ giới: Từ 0,5 đến 1,1 mg/dL ( tức là 44 - 97 mmol/L).

Với đối tượng trẻ em, chỉ số creatinin bình thường khoảng 0,2mg/dL hoặc cao hơn tùy thuộc vào độ tuổi trưởng thành của trẻ. Người già có lượng cơ bắp bị suy giảm nên nồng độ creatinin sẽ thấp hơn người trưởng thành.

Khi nồng độ creatinin giảm hoặc tăng cao bất thường sẽ phản ánh chức năng thận đang gặp vấn đề, đặc biệt nguy cơ mắc bệnh suy thận.

Biểu hiện khi chỉ số creatinin thay đổi

Chỉ số creatinin thay đổi nhiều thường do các bệnh lý hệ tiết niệu, đặc biệt là thận. Triệu chứng của bệnh lý thận vô cùng đa dạng và khó nhận biết trong giai đoạn nhẹ. Giai đoạn đầu, người bệnh có thể không xuất hiện những triệu chứng điển hình. Thay vào đó, người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi đơn thuần, gầy sút cân, giảm lượng nước tiểu. Một số bệnh nhân được phát hiện ngẫu nhiên trong quá trình khám bệnh định kỳ.

Ngược lại, trong một số trường hợp, đặc biệt người bệnh ở giai đoạn nặng hay suy thận giai đoạn cuối thì có thể xuất hiện triệu chứng như:

• Mệt mỏi, gầy sút cân, suy kiệt.
• Triệu chứng thiếu máu: Xanh xao, choáng váng, khó thở.
• Phù từ chân trở lên.
• Tăng huyết áp.
• Thiểu niệu, vô niệu.

Nguyên nhân gây thay đổi chỉ số creatinin

Suy thận khiến chỉ số creatinin tăng cao

Suy thận để chỉ tình trạng suy giảm chức năng của thận. Có nhiều nguyên nhân gây ra suy thận, theo cơ chế suy thận thường được chia ra ba nhóm chính:

• Suy thận do nguồn gốc trước thận: Xuất huyết gây giảm thể tích máu, hẹp động mạch thận, suy tim mất bù…
• Suy thận do nguyên nhân tại thận: Tổn thương cầu thận hoặc tổn thương ống thận do các bệnh nhiễm khuẩn, tăng huyết áp, đái tháo đường, nhiễm độc thận, bệnh tự miễn…
• Suy thận do nguồn gốc sau thận: Sỏi tiết niệu, u phì đại tiền liệt tuyến, u bàng quang, u tử cung…

Từ kết quả xét nghiệm creatinin, ta có thể đánh giá và phân loại mức độ suy giảm chức năng của thận theo giai đoạn từ nặng đến nhẹ như sau:

• Suy thận độ 1: Nồng độ creatinin trong khoảng dưới 1,5 mg/dL (tức là dưới 130 mmol/L).
• Suy thận độ 2: Creatinin từ 1,5 - 3,4 mg/dL (tức là 130 - 299 mmol/L).
• Suy thận độ 3a: Creatinin từ 3,5 - 5,9 mg/dL (tức là 300 - 499 mmol/L).
• Suy thận độ 3b: Creatinin từ 6 - 10 mg/dL (tức là 500 - 900 mmol/L).
• Suy thận độ 4: Creatinin trên 10 mg/dL (tức là trên 900 mmol/L).

Bệnh suy thận mãn tính tiến triển nặng dần theo 5 cấp độ. Khi bệnh nhân tới ngưỡng suy thận độ 3b thì người bệnh cần tiến hành chạy thận nhân tạo hàng tuần.

Chỉ số creatinin tăng cao ở bệnh nhân suy thận

Bệnh mãn tính khiến chỉ số creatinin giảm

Trong trường hợp người bệnh có bệnh mãn tính kéo dài gây ra tình trạng suy nhược cơ thể hay người bị suy dinh dưỡng nặng khiến khối lượng cơ giảm dần theo thời gian. Chính vì vậy, lượng creatine tích trữ trong cơ cũng có xu hướng giảm dần khiến nồng độ creatinin cũng thấp hơn mức bình thường.

Đặc biệt ở người già và bệnh nhân vừa trải qua phẫu thuật, nồng độ creatinin thường thấp hơn mức dự kiến. Vì vậy, cần có kế hoạch chăm sóc tốt giúp người bệnh chóng hồi phục.

Cách giúp ổn định nồng độ creatinin

Xây dựng thực đơn và sinh hoạt

Nếu creatinin tăng cao hay giảm thấp do chế độ ăn uống và sinh hoạt không phù hợp, chỉ cần thay đổi và xây dựng lối sống lành mạnh sẽ giúp chỉ số creatinin về mức bình thường. Đối với bệnh nhân suy thận, có một chế độ chăm sóc tốt sẽ phần nào giúp ổn định chỉ số creatinin.

Chế độ ăn uống tốt cần đầy đủ bốn nhóm chất thiết yếu gồm:

• Nhóm tinh bột (carbohydrate).
• Nhóm chất béo (lipid).
• Nhóm vitamin, khoáng chất và chất xơ.
• Đặc biệt là nhóm chất đạm (protein) giúp xây dựng và nuôi dưỡng cơ bắp.

Một chế độ dinh dưỡng cân bằng và đầy đủ, đảm bảo nguyên tắc vệ sinh an toàn thực phẩm và ăn chín uống sôi giúp người bệnh mau phục hồi. Tăng cường ăn các loại rau xanh, trái cây theo nguyên tắc ăn đủ bảy sắc cầu vồng, đa dạng theo mùa. Ngoài ra, không nên để người bệnh tiêu thụ quá nhiều muối sẽ gây hại cho thận, chỉ nên ăn tối đa 5 gram tương đương một thìa cà phê. Đồng thời, hạn chế tiêu thụ đường, chỉ nên sử dụng tối đa 50 gram tương đương 12 thìa cà phê mỗi ngày.

Xây dựng chế độ ăn đầy đủ dưỡng chất

Mặt khác, không nên tiêu thụ nhiều đồ ăn chứa nhiều dầu mỡ, đồ ăn chế biến sẵn không tốt cho sức khỏe người bệnh. Tránh thực phẩm và đồ uống có chứa chất kích thích như thuốc lá, bia, rượu…

Song hành với chế độ ăn uống lành mạnh là chế độ ngủ nghỉ hợp lý, giấc ngủ rất quan trọng đối với cả người khỏe mạnh hay người bệnh. Nếu cơ thể trong tình trạng thiếu ngủ có thể gây rối loạn nội tiết tố, ức chế hệ miễn dịch cũng như ảnh hưởng xấu tới tinh thần.

Khám và điều trị nguyên nhân

Ngược lại, nếu chỉ số creatinin tăng cao do vấn đề liên quan tới thận thì người bệnh cần được chẩn đoán kịp thời và điều trị đúng cách. Người bệnh cần được thăm khám kỹ lưỡng bởi bác sĩ, kết hợp với kết quả xét nghiệm cận lâm sàng để xác định mức độ bệnh. Từ đó, người bệnh sẽ được xây dựng phác đồ điều trị bệnh dựa trên tình trạng thể chất và sức khỏe bản thân.

Nồng độ creatinin tăng cao do bệnh lý cần được điều trị

Trên đây là bài viết của nhà thuốc Long Châu về câu hỏi “Chỉ số creatinin là gì?”. Hy vọng với bài viết, bạn có thể biết được những thông tin cơ bản về chủ đề này. Chỉ số creatinin là một xét nghiệm thường quy giúp bác sĩ đánh giá chức năng của thận. Khi chỉ số creatinin biến đổi tăng hay giảm quá nhiều báo hiệu nguy cơ người bệnh mắc bệnh lý về hệ tiết niệu như suy thận hoặc các bệnh mãn tính. Nếu nồng độ creatinin biến đổi do phản ứng sinh lý, bạn có thể tự điều chỉnh ổn định nồng độ creatinin. Tuy nhiên, nếu hàm lượng creatinin máu biến đổi thất thường là dấu hiệu bệnh lý thận, cần được điều trị.

Ánh Vũ

Nguồn tham khảo: Tổng hợp