Nước tiểu màu đỏ là gì? Nguyên nhân và cách điều trị

Hiện tượng nước tiểu chuyển sang màu đỏ là tình trạng khiến nhiều người lo lắng. Nguyên nhân gây ra nước tiểu màu đỏ có thể xuất phát từ những yếu tố không nguy hại, nhưng cũng có thể là dấu hiệu của các bệnh lý nghiêm trọng cần được phát hiện và xử lý kịp thời. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ nước tiểu màu đỏ là gì, các nguyên nhân gây ra và cách điều trị phù hợp.

Nước tiểu màu đỏ là gì?

Nước tiểu có màu đỏ là dấu hiệu cho thấy có thể xuất hiện máu trong nước tiểu, hay còn được gọi là tiểu máu đại thể. Trong một số trường hợp, máu có mặt trong nước tiểu nhưng không thể quan sát bằng mắt thường; hiện tượng này được gọi là tiểu máu vi thể, vì các tế bào hồng cầu chỉ có thể nhận diện được khi soi dưới kính hiển vi.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng xuất hiện máu trong nước tiểu. Màu hồng hoặc đỏ của nước tiểu có thể do chấn thương, nhiễm khuẩn đường tiết niệu, sỏi thận, khối u, hoạt động thể lực quá sức hoặc các vấn đề khác gây tổn thương ở thận, niệu quản, bàng quang hay niệu đạo, dẫn đến rò rỉ máu vào nước tiểu. Ngoài ra, một số loại thuốc cũng có thể làm đổi màu nước tiểu; trong những trường hợp này, hiện tượng đổi màu thường biến mất sau 1 - 2 ngày kể từ khi ngừng thuốc.

Khi nhận thấy sự thay đổi bất thường về màu sắc nước tiểu - từ vàng nhạt chuyển sang hồng hoặc đỏ - bạn nên nhanh chóng đến cơ sở y tế để được thăm khám. Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra lâm sàng và có thể chỉ định thêm các xét nghiệm, siêu âm hoặc chụp hình hệ tiết niệu để xác định nguyên nhân chính xác. Sau khi tìm ra căn nguyên, bác sĩ sẽ đưa ra chẩn đoán cụ thể và phác đồ điều trị phù hợp.

Nếu nước tiểu đỏ kèm theo các triệu chứng khác như đau dữ dội, buồn nôn, nôn, sốt hoặc ớn lạnh, người bệnh cần đến khoa cấp cứu ngay lập tức để được xử trí kịp thời.

Nguyên nhân làm nước tiểu màu đỏ

Cơ thể bị mất nước

Màu nước tiểu phản ánh mức độ cân bằng nước trong cơ thể, cho biết nước tiểu loãng hay cô đặc. Khi cơ thể thiếu nước, nước tiểu thường đậm và sẫm màu hơn. Ngược lại, nếu uống đủ nước, nước tiểu thường nhạt và trong suốt.

Tình trạng mất nước có thể xuất hiện khi không cung cấp đủ nước trong ngày hoặc do các nguyên nhân như sốt, tiêu chảy, hoặc hoạt động thể chất mạnh khiến cơ thể mất nước nhiều hơn bình thường.

Trong những trường hợp mất nước nghiêm trọng, nước tiểu có thể chuyển sang màu nâu đậm hoặc nâu sẫm, đôi khi liên quan đến nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc mất nước nặng.

Nước tiểu có máu

Hiện tượng tiểu ra máu thường liên quan trực tiếp đến các bệnh lý về thận và đường tiết niệu. Bên cạnh đó, một số bệnh lây truyền qua đường tình dục cũng có thể gây ra tình trạng này. Ở phụ nữ, nước tiểu có thể có màu đỏ trong những ngày hành kinh do lẫn máu kinh.

Do thức ăn, nước uống

Một số thực phẩm có tính axit cao, chẳng hạn như quả việt quất, có thể làm thay đổi độ pH của nước tiểu, khiến nước tiểu có sắc nâu đỏ. Đồ uống chứa caffeine, như cà phê hoặc trà, khi tiêu thụ với lượng lớn cũng có thể gây ra tình trạng tương tự.

Ngoài ra, một số thực phẩm giàu vitamin A, B như nha đam, đậu đỏ, đậu đen, cà rốt, đại hoàng… khi dùng nhiều trong thời gian ngắn cũng có thể làm thay đổi màu nước tiểu, khiến nước tiểu có màu đỏ.

Thường thì sự thay đổi màu sắc này chỉ là tạm thời và không báo hiệu vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Sau khi ngừng tiêu thụ những thực phẩm hoặc đồ uống này và cơ thể xử lý hết các chất còn lại, nước tiểu sẽ trở về màu bình thường. Tuy nhiên, nếu tình trạng nước tiểu nâu đỏ kéo dài hoặc kèm theo các triệu chứng khác, nên thăm khám bác sĩ để loại trừ những nguyên nhân bệnh lý tiềm ẩn.

Ảnh hưởng bởi thuốc

Ngoài tác động từ thực phẩm và đồ uống, một số loại thuốc cũng có thể làm nước tiểu chuyển sang màu nâu đỏ.

• Kháng sinh: Một số loại kháng sinh có thể thay đổi màu sắc nước tiểu, do cách chúng tương tác với cơ thể hoặc ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất.
• Thuốc chống sốt rét: Việc sử dụng thuốc chống sốt rét cũng có thể gây ra hiện tượng nước tiểu đổi màu.
• Thuốc nhuận tràng: Một số thành phần trong thuốc nhuận tràng có thể khiến nước tiểu xuất hiện màu nâu đỏ.
• Thuốc điều trị lao: Một số thuốc chống lao có thể làm thay đổi màu nước tiểu, thường là do hoạt động của các thành phần trong thuốc.
• Thuốc giãn cơ: Một số loại thuốc giãn cơ, dùng để hỗ trợ điều trị một số vấn đề sức khỏe, cũng có thể dẫn tới nước tiểu màu đỏ.

Thông thường, khi ngưng sử dụng những loại thuốc này, màu sắc nước tiểu sẽ trở về trạng thái bình thường.

Bệnh lý tại cơ quan tiết niệu

Màu sắc nước tiểu có thể phản ánh trực tiếp tình trạng sức khỏe của cơ quan tiết niệu. Một số bệnh lý phổ biến gồm:

• Nhiễm khuẩn đường tiết niệu dưới: Vi khuẩn xâm nhập vào bàng quang qua niệu đạo, sinh sôi và gây viêm, dẫn đến xuất huyết bàng quang. Điều này có thể khiến nước tiểu có màu đỏ, hồng hoặc nâu. Bên cạnh đó, người bệnh thường đi tiểu nhiều lần, cảm giác nóng rát hoặc đau khi đi tiểu, đôi khi nước tiểu có mùi hôi nồng.
• Nhiễm khuẩn thận: Vi khuẩn xâm nhập vào thận, có thể từ máu trong trường hợp nhiễm trùng huyết, gây viêm thận hoặc viêm bể thận. Nước tiểu có thể chuyển sang nâu sẫm, kèm theo các dấu hiệu như đau vùng hông lưng, sốt, mệt mỏi, chán ăn.
• Sỏi tiết niệu: Sỏi thận, sỏi niệu quản, bàng quang hoặc niệu đạo khi cọ xát vào niêm mạc đường tiết niệu có thể gây tổn thương, dẫn tới tiểu ra máu, có thể là tiểu máu vi thể hoặc đại thể.
• Bệnh tuyến tiền liệt: Các bệnh lý như phì đại, viêm hoặc ung thư tuyến tiền liệt đều có khả năng gây tiểu máu.
• Ung thư đường tiết niệu: Tiểu máu có thể là dấu hiệu của một số loại ung thư đang tiến triển tại đường tiết niệu, do đó cần thăm khám để loại trừ các bệnh lý nguy hiểm.
• Mất cân bằng nước và điện giải: Thận đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì cân bằng nước và chất điện giải. Khi thận gặp vấn đề, sự cân bằng này bị ảnh hưởng, dẫn đến thay đổi màu sắc nước tiểu.
• Bệnh lý thận: Viêm cầu thận, viêm thận hay viêm bể thận cấp có thể gây tiểu ra máu. Trong viêm cầu thận, chức năng lọc máu suy giảm khiến hồng cầu rò rỉ vào nước tiểu. Viêm thận hoặc viêm bể thận cấp cũng có thể dẫn đến tiểu máu do tình trạng viêm sưng.

Nếu nước tiểu có màu đỏ kéo dài hoặc đi kèm các triệu chứng khác như đau lưng, sưng tấy, đau khi đi tiểu hoặc sốt, người bệnh nên đến gặp bác sĩ ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, vì đây có thể là dấu hiệu của các vấn đề thận nghiêm trọng.

Do bệnh gan

Gan có vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tổng thể, đồng thời ảnh hưởng trực tiếp đến màu sắc và độ đặc của nước tiểu. Nước tiểu có màu đỏ hoặc nâu đỏ có thể là một trong những dấu hiệu sớm và phổ biến của các bệnh lý về gan, đặc biệt là viêm gan. Các dạng viêm gan khác nhau - bao gồm viêm gan siêu vi (A, B, C…), viêm gan do vi khuẩn hoặc viêm gan do rượu - đều có thể gây ra hiện tượng này. Tình trạng viêm gan làm tăng nồng độ bilirubin trong máu, khiến nước tiểu chuyển sang màu nâu đỏ hoặc vàng đậm.

Ngoài ra, các tình trạng tắc mật do xơ gan hay sỏi mật ngoài gan cũng có thể khiến nước tiểu có màu vàng sẫm.

Một số cơ chế liên quan đến bệnh gan gây thay đổi màu nước tiểu gồm:

• Bài tiết chất thải: Khi gan hoạt động kém, việc loại bỏ độc tố và chất thải ra khỏi cơ thể bị ảnh hưởng, dẫn tới thay đổi màu sắc nước tiểu.
• Viêm gan mãn tính: Viêm gan kéo dài làm rối loạn cơ chế bài tiết, khiến nước tiểu có thể sẫm màu hơn bình thường.
• Nhiễm virus viêm gan: Virus viêm gan A, B hoặc C có thể tác động lên gan và hệ tiết niệu, đôi khi khiến nước tiểu chuyển sang nâu sẫm hoặc xuất hiện các bất thường khác.
• Suy gan: Đây là tình trạng nghiêm trọng khi gan không còn hoạt động hiệu quả. Trong trường hợp này, nước tiểu có thể có màu nâu sẫm hoặc gần như nâu đen.

Khi nhận thấy nước tiểu có màu bất thường, người bệnh nên đến cơ sở y tế ngay lập tức, vì đây có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý, trong đó có bệnh gan. Tuy nhiên, màu nước tiểu chỉ là một trong nhiều dấu hiệu đánh giá tình trạng gan và sức khỏe tổng thể. Do đó, khám lâm sàng và các xét nghiệm chẩn đoán là cần thiết để xác định nguyên nhân và loại trừ các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Tập thể dục cường độ cao

Trong một số trường hợp hiếm, luyện tập thể dục cường độ cao có thể gây phá hủy các tế bào cơ, khiến chúng rò rỉ vào máu. Tình trạng này được gọi là tiêu cơ vân, có thể khiến nước tiểu chuyển từ màu vàng nhạt sang nâu đỏ. Bên cạnh đó, người bệnh thường cảm thấy đau hoặc yếu cơ.

Tiêu cơ vân có thể dẫn đến tổn thương thận nghiêm trọng và trong những trường hợp nặng, đe dọa tính mạng. Do đó, nếu nghi ngờ mắc tình trạng này, cần đến cơ sở y tế ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Thiếu máu tán huyết

Thiếu máu tán huyết là một dạng bệnh lý khiến các tế bào hồng cầu bị phá hủy, dẫn đến nước tiểu có màu nâu đỏ. Nguyên nhân có thể do di truyền hoặc là biến chứng từ các bệnh lý khác như lupus ban đỏ, viêm khớp dạng thấp hay viêm loét đại tràng. Thiếu máu tán huyết thường đi kèm với các triệu chứng:

• Vàng da hoặc vàng mắt.
• Da nhợt nhạt, tái.
• Cảm giác yếu ớt, mệt mỏi.
• Chóng mặt hoặc choáng váng.
• Sốt.
• Rối loạn ý thức, khó vận động.
• Nhịp tim nhanh.

Trong đó, bệnh sốt rét Plasmodium falciparum là một ví dụ điển hình gây nước tiểu màu nâu đỏ. Khi gặp các triệu chứng này, người bệnh nên đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị phù hợp, dựa trên nguyên nhân và tình trạng sức khỏe.

Ung thư da

Mặc dù rất hiếm, một số khối u ác tính có thể làm sắc tố da rò rỉ vào máu, khiến nước tiểu xuất hiện màu nâu đỏ. Dấu hiệu phổ biến hơn của ung thư da ác tính là sự xuất hiện các nốt ruồi bất thường. Nếu nhận thấy các nốt ruồi thay đổi nhanh, có hình dạng, màu sắc hoặc kích thước bất thường, cần đi khám bác sĩ để kiểm tra kịp thời.

Bệnh Lyme

Một số loại bọ ve mang vi khuẩn gây nhiễm trùng nghiêm trọng, gọi là bệnh Babesiosis, cũng có thể làm nước tiểu sẫm màu. Ngoài ra, bệnh có thể đi kèm với các triệu chứng như:

• Đau đầu hoặc đau cơ.
• Sốt hoặc cảm giác giống cúm.
• Buồn nôn.
• Đau bụng.

Nếu gặp các dấu hiệu trên cùng với nước tiểu màu nâu đỏ, cần đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Nước tiểu màu đỏ có nguy hiểm không?

Mức độ nguy hiểm khi nước tiểu chuyển sang màu đỏ phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra hiện tượng này.

• Do thực phẩm hoặc thuốc: Nếu nước tiểu đổi màu vì thực phẩm hoặc thuốc, thường không gây hại và sẽ trở lại bình thường sau vài ngày. Tuy nhiên, nếu xuất hiện các triệu chứng đi kèm như đau bụng, buồn nôn hoặc nôn, bạn nên đi khám bác sĩ để được đánh giá đầy đủ.
• Do bệnh lý: Khi nước tiểu màu đỏ xuất phát từ các vấn đề sức khỏe, đây có thể là dấu hiệu của một tình trạng nghiêm trọng. Trong trường hợp này, việc đến gặp bác sĩ càng sớm càng quan trọng để xác định nguyên nhân và tiến hành điều trị kịp thời.

Khi nào bạn cần gặp bác sĩ?

Khi người bệnh nhận thấy tình trạng nước tiểu có màu đỏ kéo dài, cần nhanh chóng đến khám tại cơ sở y tế chuyên khoa. Mặc dù hiện tượng nước tiểu đỏ không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng đây có thể là dấu hiệu cảnh báo của tiểu máu, các bệnh lý đường tiết niệu hoặc nhiều vấn đề nghiêm trọng khác. Nếu những tổn thương viêm cấp tính ở bàng quang, thận, cầu thận, niệu đạo hay các cơ quan liên quan không được điều trị kịp thời, chúng có thể tiến triển thành viêm mạn tính.

Bên cạnh đó, tình trạng tiểu máu kéo dài còn có nguy cơ gây thiếu máu, khiến thể trạng người bệnh suy yếu đáng kể. Do đó, khi xuất hiện dấu hiệu bất thường, người bệnh nên chủ động đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán chính xác nguyên nhân và tuân thủ đúng phác đồ điều trị được chỉ định.

Cách chẩn đoán nước tiểu màu đỏ

Nếu tình trạng nước tiểu có màu đỏ không bắt nguồn từ nguyên nhân bệnh lý, bạn chỉ cần điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt hợp lý và tuân thủ hướng dẫn sử dụng thuốc của bác sĩ. Khi đó, hiện tượng này thường sẽ tự hết mà không cần điều trị đặc hiệu. Tuy nhiên, nếu nước tiểu đỏ kéo dài kèm theo nhiều dấu hiệu bất thường khác, bạn nên đến cơ sở y tế để được thăm khám. Khi đó, bác sĩ có thể chỉ định một số phương pháp sau nhằm xác định nguyên nhân gây ra tình trạng này:

Xét nghiệm nước tiểu

Đây là xét nghiệm cơ bản nhưng có giá trị cao, giúp phát hiện sự hiện diện của vi khuẩn gây nhiễm trùng trong đường tiết niệu. Ngoài ra, xét nghiệm nước tiểu còn hỗ trợ phát hiện sớm các bệnh lý về gan, thận hoặc các bệnh lây qua đường tình dục.

Xét nghiệm cấy nước tiểu

Mẫu nước tiểu của người bệnh sẽ được đem nuôi cấy trong phòng thí nghiệm nhằm xác định chính xác loại vi khuẩn hoặc nấm men gây ra tình trạng nước tiểu có màu đỏ.

Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu

Trong trường hợp nghi ngờ nguyên nhân xuất phát từ các bất thường ở hệ tiết niệu, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện các kỹ thuật hình ảnh như siêu âm, chụp X-quang, CT hoặc MRI. Những phương pháp này giúp phát hiện chính xác các tổn thương hoặc khối bất thường trong thận, niệu quản và bàng quang.

Nội soi bàng quang

Nếu người bệnh thường xuyên bị nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc có nước tiểu đỏ kéo dài, bác sĩ có thể tiến hành nội soi bàng quang. Phương pháp này giúp quan sát trực tiếp niêm mạc bàng quang để phát hiện các tổn thương, polyp, khối u hoặc dấu hiệu viêm.

Sau khi hoàn tất các xét nghiệm và xác định được nguyên nhân cụ thể, bác sĩ sẽ xây dựng phác đồ điều trị phù hợp cho từng trường hợp nhằm khắc phục triệt để tình trạng nước tiểu có màu đỏ.

Cách điều trị nước tiểu màu đỏ

Phương pháp điều trị tình trạng nước tiểu có màu đỏ phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể gây ra hiện tượng này. Dưới đây là một số hướng điều trị thường được áp dụng tương ứng với từng nguyên nhân:

Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTIs):

• Dùng kháng sinh: Đây là lựa chọn điều trị phổ biến nhất. Người bệnh cần tuân thủ đúng liều lượng và thời gian dùng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Uống nhiều nước: Giúp làm sạch hệ tiết niệu, loại bỏ vi khuẩn và giảm bớt cảm giác khó chịu khi đi tiểu.
• Thuốc giảm đau: Có thể sử dụng thuốc giảm đau thông thường như ibuprofen hoặc acetaminophen để làm dịu cảm giác đau và rát khi đi tiểu.

Sỏi thận:

• Tăng cường uống nước: Uống đủ nước giúp thúc đẩy quá trình đào thải sỏi nhỏ ra khỏi cơ thể.
• Sử dụng thuốc: Bác sĩ có thể chỉ định thuốc giúp giảm đau hoặc kiểm soát buồn nôn.
• Phẫu thuật: Áp dụng khi sỏi có kích thước lớn, không thể tự bài tiết hoặc gây tắc nghẽn đường tiểu.

Chấn thương thận:

• Nghỉ ngơi: Giúp cơ thể hồi phục và hạn chế các tổn thương lan rộng.
• Dùng thuốc: Hỗ trợ giảm đau, giảm viêm hoặc làm dịu các triệu chứng liên quan.
• Phẫu thuật: Được chỉ định trong các trường hợp tổn thương nặng cần can thiệp phục hồi cấu trúc thận.

Ung thư thận hoặc bàng quang:

• Phẫu thuật: Là biện pháp điều trị chủ đạo giúp loại bỏ khối u.
• Hóa trị: Sử dụng thuốc tiêu diệt tế bào ung thư hoặc ngăn chặn sự phát triển của chúng.
• Xạ trị: Dùng tia năng lượng cao (như tia X) để tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại sau phẫu thuật hoặc thu nhỏ khối u.

Lưu ý quan trọng:

• Phác đồ điều trị nước tiểu đỏ phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh.
• Người bệnh cần thăm khám sớm để được chẩn đoán chính xác và có hướng điều trị phù hợp.

Bên cạnh việc tuân thủ điều trị y khoa, bạn có thể thực hiện thêm một số biện pháp chăm sóc tại nhà để hỗ trợ cải thiện tình trạng như:

• Uống đủ nước mỗi ngày nhằm pha loãng nước tiểu và hỗ trợ đào thải độc tố.
• Bổ sung nhiều rau xanh và trái cây tươi để tăng cường miễn dịch và hỗ trợ phục hồi.
• Hạn chế các thực phẩm có thể làm nước tiểu đổi màu như củ dền hoặc thực phẩm có phẩm màu.
• Tránh dùng thuốc nhuộm thực phẩm hoặc các sản phẩm có màu nhân tạo.

Nếu nhận thấy tình trạng nước tiểu màu đỏ, bạn nên đến gặp bác sĩ sớm để xác định nguyên nhân chính xác. Bác sĩ sẽ tiến hành khai thác triệu chứng, khám lâm sàng và chỉ định các xét nghiệm như xét nghiệm nước tiểu, xét nghiệm máu hoặc các kỹ thuật hình ảnh học để đưa ra hướng điều trị phù hợp nhất.