Chọc ối là gì? Quy trình, rủi ro và những điều mẹ bầu cần biết trước khi thực hiện

Trong thai kỳ, có nhiều xét nghiệm giúp sàng lọc bất thường di truyền ở thai nhi, trong đó chọc ối được xem là phương pháp có độ chính xác cao nhất. Tuy nhiên, vì đây là thủ thuật xâm lấn nên không ít mẹ bầu cảm thấy lo lắng, băn khoăn liệu chọc ối là gì, có ảnh hưởng đến thai nhi hay không, và khi nào cần thực hiện. Việc hiểu rõ quy trình, mục đích cũng như các nguy cơ liên quan sẽ giúp mẹ chủ động hơn trong việc theo dõi và chăm sóc thai kỳ, đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.

Chọc ối là gì?

Chọc ối là thủ thuật xâm lấn nhẹ, trong đó bác sĩ sử dụng kim nhỏ, mảnh và dài, được hướng dẫn bằng siêu âm để chọc qua thành bụng vào túi ối nhằm lấy một lượng nhỏ dịch ối (khoảng 15 - 20 ml).

Mẫu dịch này chứa các tế bào của thai nhi bong ra trong quá trình phát triển, từ đó có thể phân tích bộ nhiễm sắc thể, ADN, hoặc các chất sinh hóa đặc hiệu để phát hiện sớm các rối loạn di truyền. Thông thường, chọc ối được thực hiện từ tuần 16 - 22 của thai kỳ, khi lượng nước ối đủ để đảm bảo an toàn và cho kết quả chính xác.

Kết quả chọc ối giúp chẩn đoán chính xác trên 99% các bất thường di truyền như hội chứng Down (trisomy 21), Edward (trisomy 18), Patau (trisomy 13), rối loạn giới tính (Turner, Klinefelter) hoặc các bệnh lý đơn gen di truyền.

Trong trường hợp kết quả cho thấy thai nhi mắc bệnh nặng, không thể điều trị sau sinh, bác sĩ sẽ tư vấn cho gia đình về hướng xử lý phù hợp, đảm bảo an toàn và nhân văn nhất cho mẹ bầu.

Khi nào cần chọc ối?

Không phải tất cả phụ nữ mang thai đều cần thực hiện chọc ối. Bác sĩ sẽ chỉ định trong các trường hợp có nguy cơ cao, bao gồm:

• Mẹ bầu trên 35 tuổi, do nguy cơ con mắc hội chứng Down và các bất thường nhiễm sắc thể khác tăng theo tuổi.
• Kết quả sàng lọc trước sinh (double test, triple test hoặc NIPT) cho thấy nguy cơ cao bất thường di truyền.
• Tiền sử sinh con dị tật, chậm phát triển hoặc bất thường nhiễm sắc thể.
• Gia đình có người mang gen bệnh di truyền (như tan máu bẩm sinh - Thalassemia, bệnh ưa chảy máu, xơ nang,…).
• Phát hiện bất thường hình thái thai nhi qua siêu âm như tim, não, xương, thận.

Như vậy, hiểu rõ chọc ối là gì và khi nào cần thực hiện giúp mẹ bầu tránh tâm lý lo lắng, đồng thời chủ động bảo vệ sức khỏe cho con ngay từ trong bụng mẹ.

Quy trình chọc ối diễn ra như thế nào?

Chọc ối là một thủ thuật y khoa được thực hiện tại bệnh viện hoặc cơ sở sản khoa có chuyên môn cao. Quy trình diễn ra khá nhanh, thường chỉ mất khoảng 15 - 30 phút, và được thực hiện theo các bước sau:

Chuẩn bị trước thủ thuật:

Trước khi chọc ối, bác sĩ sẽ siêu âm để xác định vị trí bánh rau, túi ối và tư thế của thai nhi, đảm bảo lựa chọn vị trí chọc an toàn nhất. Thai phụ được sát trùng vùng bụng và nằm ở tư thế thoải mái. Một số trường hợp có thể được gây tê tại chỗ để giảm cảm giác đau nhẹ.

Tiến hành chọc ối:

Bác sĩ sử dụng kim chuyên dụng rất mảnh, dưới hướng dẫn của siêu âm, nhẹ nhàng đâm xuyên qua thành bụng vào túi ối để rút ra một lượng nhỏ dịch ối (thường khoảng 15 - 20 ml). Lượng dịch này hoàn toàn không gây ảnh hưởng đến thai vì cơ thể mẹ sẽ tự tái tạo lại trong vài giờ sau đó.

Sau khi lấy mẫu:

Kim được rút ra ngay sau khi thu đủ mẫu. Bác sĩ sẽ tiếp tục siêu âm để kiểm tra nhịp tim thai, đánh giá tình trạng ối và đảm bảo không có biến chứng như rỉ ối hoặc chảy máu.

Nghỉ ngơi và theo dõi:

Sau thủ thuật, mẹ bầu nên nằm nghỉ khoảng 30 phút tới 1 giờ tại cơ sở y tế. Nếu không có bất thường, có thể về nhà trong ngày nhưng cần tránh vận động mạnh, quan hệ tình dục và mang vác nặng trong ít nhất 2 - 3 ngày.

Phân tích mẫu dịch ối:

Mẫu dịch ối được gửi đến phòng xét nghiệm để phân tích nhiễm sắc thể, phát hiện các rối loạn di truyền như hội chứng Down, Edwards, Patau… Kết quả thường có sau 10 - 14 ngày tùy vào kỹ thuật xét nghiệm.

Việc nắm rõ quy trình giúp mẹ bầu hiểu rằng chọc ối là thủ thuật an toàn khi được thực hiện đúng chỉ định và kỹ thuật, đồng thời giảm bớt lo lắng không cần thiết trong quá trình sàng lọc trước sinh.

Rủi ro và biến chứng có thể gặp sau chọc ối

Mặc dù hiếm, chọc ối vẫn có thể gây một số rủi ro nhẹ như:

• Rò rỉ nước ối nhẹ tại vị trí chọc, thường tự hết sau vài ngày nghỉ ngơi.
• Đau nhẹ hoặc co cứng vùng bụng dưới.
• Ra máu âm đạo ít trong 1 - 2 ngày.
• Rất hiếm khi xảy ra nhiễm trùng ối hoặc sảy thai (tỷ lệ dưới 0,3%).

Sau khi đã thực hiện chọc ối, mẹ cần nghỉ ngơi tối thiểu 24 - 48 giờ, tránh mang vác nặng hoặc di chuyển xa. Uống đủ nước, bổ sung dinh dưỡng cân bằng, đặc biệt là sắt và acid folic để hỗ trợ tạo máu và phục hồi sức khỏe. Nghỉ ngơi 1 - 2 ngày sau thủ thuật, tránh hoạt động mạnh, kiêng quan hệ tình dục và theo dõi các dấu hiệu bất thường.
Nếu có biểu hiện bất thường như sốt, đau bụng dữ dội, ra dịch âm đạo hoặc rỉ nước ối kéo dài, cần đến cơ sở y tế ngay để được xử trí kịp thời.

Hiểu rõ chọc ối là gì, quy trình thực hiện và các rủi ro có thể gặp giúp mẹ bầu an tâm hơn khi được chỉ định. Đây là một kỹ thuật quan trọng trong chẩn đoán trước sinh, giúp phát hiện sớm bất thường di truyền, từ đó có hướng xử lý phù hợp để bảo vệ sức khỏe cho mẹ và bé. Dưới sự theo dõi chặt chẽ của bác sĩ chuyên khoa, chọc ối là thủ thuật an toàn, cần thiết và mang lại giá trị cao trong thai kỳ hiện đại.