Cứng khớp ngón tay cái: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách điều trị

Ngón tay cái đóng vai trò then chốt trong các thao tác cầm nắm, viết lách hay sinh hoạt hàng ngày. Khi bị cứng khớp ngón tay cái, người bệnh không chỉ đối mặt với cảm giác đau nhức khó chịu mà còn suy giảm đáng kể khả năng vận động, ảnh hưởng lớn tới chất lượng cuộc sống. Vậy tình trạng này là gì, do đâu và điều trị ra sao? Cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Cứng khớp ngón tay cái là gì? Có nguy hiểm không?

Cứng khớp ở ngón tay cái là tình trạng khớp tại ngón cái bị hạn chế hoặc mất linh hoạt, khiến người bệnh khó gập, duỗi hay thực hiện các động tác phối hợp của ngón tay này với các ngón còn lại. Khác với các ngón tay khác có ba đốt, ngón cái chỉ có hai đốt và một khớp đặc biệt gọi là khớp thang - bàn, cho phép vận động xoay, đối chiếu và kẹp chính xác. Khi khớp này bị cứng, phạm vi chuyển động bị thu hẹp đáng kể, làm giảm khả năng cầm nắm, viết, bấm điện thoại hay thực hiện các thao tác tinh vi trong sinh hoạt hằng ngày.

Tình trạng cứng khớp thường đi kèm với cảm giác đau, căng cứng cơ quanh khớp, có thể xuất hiện tiếng lạo xạo khi vận động và kèm sưng nhẹ tại nền ngón tay cái. Một số trường hợp nặng còn có thể gây yếu cơ, giảm lực bám và biến dạng khớp nếu không được điều trị đúng cách và kịp thời.

Về mức độ nguy hiểm, cứng khớp tay cái không đe dọa tính mạng nhưng có thể gây ảnh hưởng lâu dài đến chức năng vận động bàn tay. Nếu tình trạng kéo dài, người bệnh có nguy cơ giảm khả năng lao động, mất tính linh hoạt của ngón tay, làm suy giảm chất lượng cuộc sống. Đặc biệt, nếu nguyên nhân xuất phát từ các bệnh lý mạn tính như thoái hóa khớp hay viêm khớp dạng thấp, việc không điều trị kịp thời có thể khiến tổn thương tiến triển nhanh hơn, gây đau kéo dài và biến dạng khớp không hồi phục.

Dấu hiệu nhận biết và nguyên nhân khớp ngón tay cái bị cứng

Tình trạng khớp ngón tay cái bị cứng thường tiến triển âm thầm, ban đầu có thể chỉ gây cảm giác khó chịu nhẹ nhưng dần làm giảm đáng kể khả năng vận động nếu không được nhận biết sớm. Việc hiểu rõ các dấu hiệu đặc trưng cũng như nguyên nhân gây ra tình trạng này là bước quan trọng để có hướng xử trí kịp thời, ngăn ngừa tổn thương lâu dài tại khớp.

Dấu hiệu nhận biết cứng khớp ở ngón tay cái

Các biểu hiện thường gặp bao gồm:

• Giảm khả năng gập duỗi ngón tay cái: Người bệnh gặp khó khăn khi bẻ cong hoặc duỗi thẳng ngón cái, đặc biệt sau khi ngủ dậy hoặc sau thời gian dài không vận động.
• Đau âm ỉ hoặc tăng khi vận động: Cơn đau có thể nhẹ lúc đầu, sau đó tăng dần khi thực hiện các động tác cầm, nắm, vặn nắp chai, viết, bấm điện thoại…
• Cảm giác cứng, khớp phát tiếng lạo xạo: Khi cử động, có thể nghe hoặc cảm nhận tiếng lục cục, lạo xạo trong khớp do bề mặt sụn bị tổn thương, xương cọ sát vào nhau.
• Sưng và đỏ tại nền ngón cái: Một số trường hợp có biểu hiện viêm nhẹ tại khớp, kèm theo nóng, sưng nề và đỏ.
• Yếu cơ, giảm lực cầm nắm: Khi tình trạng kéo dài, cơ quanh ngón cái có thể suy yếu, làm giảm sức bám của bàn tay.
• Biến dạng khớp: Ở giai đoạn muộn, khớp ngón tay cái có thể lệch trục, phình to bất thường, gây mất thẩm mỹ và giảm chức năng.

Nguyên nhân thường gặp gây cứng khớp ở ngón tay cái

Có nhiều yếu tố có thể dẫn tới tình trạng khớp ngón tay cái bị cứng, phổ biến nhất gồm:

• Thoái hóa khớp: Thoái hóa khớp tại khớp gốc ngón cái (khớp thang - bàn) thường gặp ở người trên 40 tuổi, đặc biệt nữ giới. Sự mòn sụn làm hai đầu xương cọ xát trực tiếp, gây đau và cứng khớp.
• Viêm khớp dạng thấp: Viêm khớp dạng thấp là bệnh tự miễn có thể tấn công nhiều khớp nhỏ ở bàn tay, trong đó có ngón cái, gây viêm mạn tính dẫn đến đau, sưng, biến dạng và cứng khớp.
• Viêm bao gân de Quervain: Viêm bao gân de Quervain là tình trạng bao gân của gân dạng dài và gân duỗi ngắn ngón cái bị viêm và thu hẹp, gây đau ở khu vực cổ tay gần gốc ngón cái, đồng thời làm giảm khả năng vận động của ngón.
• Ngón tay cò súng: Ngón tay cò súng xảy ra khi gân gấp ngón cái bị viêm, khiến ngón bị kẹt ở tư thế gập, khó duỗi thẳng, gây cứng và đau đột ngột.
• Hội chứng ống cổ tay: Hội chứng ống cổ tay do chèn ép dây thần kinh giữa tại cổ tay, khiến ngón cái và các ngón gần kề bị tê, yếu, lâu ngày có thể dẫn đến cứng khớp.
• Chấn thương hoặc can thiệp y khoa: Bong gân, trật khớp, gãy xương, hoặc bó bột, nẹp ngón cái sau phẫu thuật đều có thể làm hạn chế vận động khớp, dẫn đến dính khớp và cứng khớp.
• Các yếu tố toàn thân: Tiểu đường, Hội chứng đau khu vực phức tạp (CRPS), mô sẹo co rút sau bỏng hay phẫu thuật đều có thể ảnh hưởng đến mô mềm quanh khớp, làm giảm linh hoạt và gây cứng khớp.

Cách chẩn đoán và điều trị cứng khớp ở ngón tay cái

Việc xác định chính xác nguyên nhân gây cứng khớp ở ngón tay cái có ý nghĩa quyết định trong hiệu quả điều trị và khả năng phục hồi vận động cho người bệnh. Quá trình này thường bao gồm thăm khám lâm sàng, kết hợp với các kỹ thuật cận lâm sàng để đánh giá toàn diện tình trạng tổn thương khớp, sau đó xây dựng phác đồ điều trị phù hợp, ưu tiên các biện pháp bảo tồn trước khi cân nhắc can thiệp phẫu thuật.

Các phương pháp chẩn đoán

Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ khai thác tiền sử bệnh, hoạt động tay gần đây, thời điểm khởi phát triệu chứng và mức độ ảnh hưởng đến sinh hoạt. Đồng thời kiểm tra trực tiếp khả năng gập, duỗi, xoay ngón cái, đánh giá mức độ đau, sưng, yếu cơ và quan sát có biến dạng khớp hay không.

Chẩn đoán hình ảnh:

• X-quang: Giúp phát hiện các dấu hiệu như mòn sụn, hẹp khe khớp, gai xương, biến dạng khớp - thường gặp trong thoái hóa khớp.
• Siêu âm: Đánh giá tình trạng viêm màng hoạt dịch, tràn dịch khớp hoặc dày bao gân, hỗ trợ phát hiện các tổn thương phần mềm quanh khớp.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Được chỉ định khi cần khảo sát chi tiết mô mềm như gân, dây chằng, bao khớp, đặc biệt hữu ích khi nghi ngờ tổn thương sâu.

Xét nghiệm: Trong một số trường hợp nghi ngờ bệnh lý toàn thân như viêm khớp dạng thấp hoặc gút, người bệnh có thể được xét nghiệm máu (CRP, yếu tố dạng thấp, acid uric…) hoặc chọc hút dịch khớp để tìm dấu hiệu viêm, tinh thể urat hay nhiễm trùng.

Các phương pháp điều trị

Tùy theo nguyên nhân gây bệnh, mức độ tổn thương và thời gian khởi phát, bác sĩ sẽ lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp, thường theo hướng ưu tiên bảo tồn trước:

Điều trị bảo tồn (không phẫu thuật):

• Nghỉ ngơi và cố định khớp: Hạn chế tối đa các hoạt động gây đau, có thể sử dụng nẹp hoặc băng chuyên dụng để bất động tạm thời ngón cái, giảm viêm và bảo vệ khớp.
• Vật lý trị liệu: Các bài tập nhẹ nhàng giúp kéo giãn bao khớp, tăng sức mạnh cơ và cải thiện khả năng vận động như: Trượt gân tay, nắm - bóp khăn, duỗi ngón tay, xoay ngón cái.
• Liệu pháp nhiệt - lạnh: Chườm lạnh ngắn (10 - 15 phút) để giảm sưng cấp tính hoặc chườm ấm, ngâm nước ấm để thư giãn cơ, tăng tuần hoàn khi khớp bị cứng kéo dài.
• Thuốc giảm đau - kháng viêm: Các thuốc nhóm NSAID như Ibuprofen, Naproxen, Meloxicam, Celecoxib, Etoricoxib… có thể được kê ngắn ngày để kiểm soát đau và giảm phản ứng viêm tại khớp. Việc dùng thuốc cần theo chỉ định, không tự ý kéo dài để tránh tác dụng phụ.

Can thiệp phẫu thuật:

• Hợp nhất khớp (cố định khớp): Gắn cố định hai đầu xương lại để loại bỏ đau, nhưng đồng thời mất khả năng chuyển động tại khớp đó.
• Cắt xương chỉnh trục: Loại bỏ phần xương biến dạng và điều chỉnh lại trục khớp để giảm đau, cải thiện khả năng vận động.
• Cắt bỏ xương thang: Áp dụng trong tổn thương nặng khớp thang – bàn; đôi khi kết hợp ghép gân để thay thế đệm khớp.
• Thay khớp: Trong các trường hợp mất hoàn toàn chức năng khớp, bác sĩ có thể thay toàn phần hoặc bán phần khớp ngón cái bằng vật liệu nhân tạo hoặc mô ghép tự thân.

Lưu ý, phẫu thuật chỉ được cân nhắc khi điều trị bảo tồn thất bại hoặc khớp đã tổn thương nghiêm trọng gây mất chức năng vận động.

Biện pháp phòng ngừa và chăm sóc khớp ngón tay cái khỏe mạnh

Để phòng tránh tình trạng cứng khớp ở ngón tay cái và bảo vệ chức năng vận động lâu dài, cần kết hợp thói quen sinh hoạt hợp lý, chế độ dinh dưỡng khoa học và theo dõi sức khỏe định kỳ.

• Duy trì chế độ dinh dưỡng cân đối: Bổ sung thực phẩm giàu canxi, vitamin D (sữa, cá, trứng, rau xanh) giúp tăng cường độ chắc khỏe của xương và nuôi dưỡng sụn khớp. Hạn chế đồ ăn nhiều đường, chất béo bão hòa để giảm nguy cơ viêm.
• Tăng cường vận động hợp lý: Thường xuyên tập các bài tập đơn giản như gập - duỗi - xoay ngón cái, nắm bóp bóng mềm, kéo giãn bàn tay để duy trì độ linh hoạt khớp. Trong lao động, phân bổ lực đều lên các ngón tay, tránh dồn lực quá mức vào ngón cái.
• Bảo vệ khớp khi làm việc hoặc chơi thể thao: Sử dụng bao tay hoặc dụng cụ hỗ trợ để giảm áp lực lên khớp ngón cái; xen kẽ nghỉ ngơi khi phải thao tác tay liên tục.
• Theo dõi và điều trị sớm bệnh lý liên quan: Kiểm soát tốt các bệnh mạn tính như đái tháo đường, gút, thoái hóa khớp, viêm khớp dạng thấp; điều trị đúng cách các chấn thương tay để tránh biến chứng cứng khớp. Đồng thời nên khám định kỳ tại chuyên khoa cơ xương khớp để phát hiện sớm bất thường.

Cứng khớp ngón tay cái là tình trạng tưởng như đơn giản nhưng lại tiềm ẩn nhiều biến chứng ảnh hưởng lớn tới sinh hoạt và sức khỏe lâu dài. Việc nhận biết sớm dấu hiệu, chủ động thăm khám, điều trị kịp thời và áp dụng các biện pháp phòng ngừa sẽ giúp bảo vệ khớp ngón tay cái luôn khỏe mạnh, dẻo dai, duy trì chất lượng cuộc sống tốt nhất.