Điếc do tiếng ồn - Mối nguy hiểm thầm lặng trong môi trường lao động

Điếc do tiếng ồn là một trong những bệnh nghề nghiệp phổ biến nhất hiện nay, đặc biệt ở những người lao động thường xuyên tiếp xúc với âm thanh lớn trong thời gian dài. Bệnh diễn tiến âm thầm, khó nhận biết ở giai đoạn đầu và khi phát hiện ra thì thường không thể hồi phục. Dù có thể phòng tránh bằng các biện pháp bảo vệ phù hợp, nhiều người lao động vẫn chủ quan trước tác động của tiếng ồn trong công việc, dẫn đến suy giảm thính lực nghiêm trọng. Trong bối cảnh công nghiệp hóa phát triển mạnh mẽ, việc nâng cao nhận thức và thực hiện các biện pháp phòng ngừa điếc do tiếng ồn là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe thính giác cho người lao động.

Thực trạng bệnh điếc do tiếng ồn

Hiện nay, số lượng người bị điếc do tiếng ồn đang gia tăng nhanh chóng do môi trường lao động ngày càng có nhiều nguồn phát ra âm thanh lớn. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hơn 600 triệu người lao động trên toàn cầu tiếp xúc với tiếng ồn ở mức nguy hại mỗi ngày. Ở các nước công nghiệp phát triển, tỷ lệ lao động bị ảnh hưởng bởi tiếng ồn chiếm khoảng 25% - 30%. Tại Việt Nam, theo thống kê của Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TP. Hồ Chí Minh (HCDC), điếc do tiếng ồn chiếm 41% trong tổng số các ca khám bệnh nghề nghiệp, trong đó gần 90% người mắc bệnh do làm việc trong môi trường có tiếng ồn lớn mà không có biện pháp bảo vệ thích hợp.

Bệnh điếc do tiếng ồn chủ yếu xảy ra ở những người làm việc trong các ngành công nghiệp nặng như cơ khí, luyện kim, xây dựng, khai thác mỏ, sản xuất điện máy, sân bay và thậm chí cả ngành âm nhạc. Nam giới từ 35 - 45 tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao nhất do thường xuyên làm việc trong môi trường có tiếng ồn vượt ngưỡng an toàn mà không sử dụng biện pháp bảo vệ thính giác hiệu quả.

Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh

Tiếng ồn ở mức cao có thể gây ra vi chấn thương âm, làm tổn thương không hồi phục các tế bào thần kinh thính giác ở cơ quan Corti – bộ phận quan trọng của tai trong chịu trách nhiệm tiếp nhận và truyền tín hiệu âm thanh lên não. Nếu tiếp xúc lâu dài, người lao động có thể mất khả năng nghe vĩnh viễn.

Nghiên cứu cho thấy, nếu âm thanh vượt quá 85 dB, nguy cơ gây tổn thương thính giác sẽ tăng lên. Khi tiếp xúc với âm thanh từ 100 - 120 dB trong thời gian dài, thính giác sẽ suy giảm nghiêm trọng và không thể phục hồi. Mức độ tổn thương còn phụ thuộc vào thời gian tiếp xúc, khoảng cách đến nguồn âm, mức độ bảo vệ thính giác và cơ địa của từng người. Một số người có độ nhạy cảm cao sẽ bị suy giảm thính giác nhanh hơn dù tiếp xúc với tiếng ồn ở mức tương tự những người khác.

Triệu chứng và diễn tiến của bệnh điếc do tiếng ồn

Điếc do tiếng ồn không xảy ra đột ngột mà tiến triển âm thầm trong nhiều năm. Ở giai đoạn đầu, người bệnh có thể cảm thấy ù tai hoặc giảm khả năng nghe tạm thời sau khi làm việc. Tuy nhiên, nếu tiếp tục tiếp xúc với âm thanh lớn, khả năng hồi phục của tai sẽ giảm dần, dẫn đến mất thính lực vĩnh viễn.

Dấu hiệu đặc trưng của bệnh là giảm khả năng nghe ở tần số cao, khiến người bệnh khó phân biệt lời nói trong môi trường có nhiều tiếng ồn. Trong nhiều trường hợp, người thân hoặc đồng nghiệp phát hiện ra trước khi chính người bệnh nhận ra, do họ có xu hướng nói to hơn bình thường hoặc yêu cầu người khác nhắc lại nhiều lần.

Chẩn đoán bệnh điếc do tiếng ồn

Chẩn đoán bệnh dựa trên tiền sử làm việc, khám lâm sàng và đo thính lực. Người lao động trong môi trường có tiếng ồn vượt ngưỡng an toàn cần kiểm tra thính lực định kỳ để phát hiện sớm tổn thương.

Đo thính lực là phương pháp quan trọng nhất giúp đánh giá mức độ suy giảm thính giác. Nếu kết quả đo cho thấy mất khả năng nghe đối xứng ở cả hai tai, đặc biệt ở tần số 4096 Hz, đây là dấu hiệu điển hình của bệnh điếc do tiếng ồn.

Biện pháp phòng ngừa điếc do tiếng ồn

Mặc dù không thể chữa khỏi, bệnh điếc do tiếng ồn hoàn toàn có thể phòng tránh bằng cách kiểm soát môi trường làm việc và thực hiện các biện pháp bảo vệ thính giác. Một trong những cách hiệu quả nhất là đo lường và kiểm soát mức độ tiếng ồn tại nơi làm việc. Các doanh nghiệp cần quan trắc môi trường lao động hàng năm, đảm bảo tiếng ồn duy trì ở mức an toàn, lý tưởng là dưới 80 dB.

Cải thiện môi trường làm việc bằng cách cách âm, lắp đặt hệ thống giảm thanh và sử dụng dầu bôi trơn để giảm tiếng ồn từ máy móc có thể giúp hạn chế tác động tiêu cực của âm thanh lớn. Nếu không thể giảm tiếng ồn, cần có quy định về thời gian tiếp xúc an toàn, chẳng hạn như bố trí thời gian nghỉ ngơi hợp lý để tránh làm việc liên tục trong môi trường có tiếng ồn lớn.

Người lao động cũng nên sử dụng nút tai chống ồn hoặc tai nghe giảm âm, đồng thời khám sức khỏe định kỳ để kiểm tra thính lực. Việc phát hiện sớm tổn thương thính giác sẽ giúp ngăn ngừa suy giảm thính lực nghiêm trọng.

Điếc do tiếng ồn là một vấn đề nghiêm trọng nhưng có thể phòng tránh nếu có biện pháp bảo vệ thính giác đúng cách. Việc giảm tiếng ồn trong môi trường lao động, nâng cao nhận thức về nguy cơ suy giảm thính giác và thực hiện các biện pháp bảo vệ cá nhân là những yếu tố then chốt giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh. Khi đã mắc bệnh, người lao động cần được hỗ trợ để duy trì chất lượng cuộc sống và đảm bảo quyền lợi bảo hiểm. Một môi trường làm việc an toàn không chỉ giúp bảo vệ thính giác mà còn nâng cao hiệu suất lao động và sức khỏe cộng đồng.