Hiểu về khoảng chú ý trong thời đại kỹ thuật số

Trong thời đại kỹ thuật số hiện nay, nơi mà thông tin và công nghệ liên tục thay đổi và phát triển, khả năng duy trì sự tập trung trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Từ những giờ học trên lớp của trẻ em đến các nhiệm vụ công việc phức tạp của người lớn, khoảng chú ý ảnh hưởng sâu sắc đến khả năng tiếp thu và xử lý thông tin.

Tuy nhiên, sự bùng nổ của công nghệ và sự lan rộng của mạng xã hội đã đặt ra những thách thức mới, khiến việc duy trì sự tập trung ngày càng khó hơn. Điều này làm dấy lên câu hỏi: Làm thế nào để chúng ta có thể bảo vệ và cải thiện khả năng tập trung trong thế giới hiện đại đầy phân tâm này?

Khoảng chú ý trung bình hiện nay là bao nhiêu?

Vào những năm đầu thế kỷ 2000, nhà tâm lý học Gloria Mark bắt đầu nhận thấy một xu hướng lo ngại, cô và nhiều người khác gặp khó khăn trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, Gloria Mark nhận thấy việc duy trì sự tập trung vào một màn hình duy nhất là một thách thức. Được khuyến khích bởi những quan sát này, cô quyết định tiến hành nghiên cứu khoa học để khám phá tác động của máy tính đến khả năng tập trung của con người.

Suốt hơn hai thập kỷ nghiên cứu chặt chẽ, Gloria Mark, hiện là giáo sư vinh danh tại Đại học California Irvine, đã phát hiện ra những kết quả đáng lo ngại. Ban đầu, con người có thể duy trì sự chú ý trên màn hình máy tính khoảng hai phút ba mươi giây. Đến năm 2012, thời gian này giảm xuống còn 75 giây. Nghiên cứu gần đây nhất từ năm 2016 đến 2020 tiết lộ rằng chỉ còn 47 giây.

Các yếu tố ảnh hưởng đến khoảng chú ý

Gloria Mark chỉ ra rằng sự suy giảm này không chỉ đơn thuần do các thuật toán hoặc thiết kế số hóa, mà là sự kết hợp phức tạp của nhiều yếu tố khác nhau:

• Thiết kế gây xao nhãng: Internet với các liên kết, quảng cáo và khả năng cuộn xuống của những trang web tạo ra một chu trình liên tục của hành vi tìm kiếm và làm chúng ta luôn trực tuyến. Thiết kế này khuyến khích người dùng liên tục tìm kiếm kích thích mới, làm giảm khả năng duy trì sự tập trung trong thời gian dài.
• Tác động của thuật toán: Các nền tảng mạng xã hội như TikTok và Facebook sử dụng các thuật toán phức tạp để duy trì sự tham gia của người dùng. Các thuật toán này theo dõi hành vi của người dùng để tùy chỉnh nội dung, khuyến khích chu trình phụ thuộc và làm khó ngừng sử dụng.
• Sự khác biệt cá nhân: Nhân cách đóng vai trò quan trọn, những người có kỹ năng tự kiểm soát cao thường có khả năng kiểm soát chú ý tốt hơn. Ngược lại, những người mắc các rối loạn như ADHD (hội chứng rối loạn tăng động giảm chú ý) gặp khó khăn hơn trong việc điều chỉnh sự chú ý.
• Những "phần thưởng" trên mạng xã hội: Những lượt thích và bình luận, cung cấp sự hài lòng ngay lập tức, tận dụng nhu cầu kết nối xã hội của con người. Vòng lặp này thúc đẩy người dùng tiếp tục tham gia, đặc biệt là khi thiếu sự tương tác xã hội ngoài đời thực.
• Thay đổi bối cảnh truyền thông: Từ các video ngắn trên TikTok đến Instagram Reels và YouTube Shorts, các nền tảng này ngày càng được ưa chuộng với nội dung ngắn và dễ tiêu thụ. Thậm chí cả phim ảnh cũng đã thích nghi với độ dài cảnh ngắn hơn để duy trì sự chú ý của người xem.

Chiến lược để nâng cao khoảng chú ý

Tương tự như sức khỏe thể chất, năng suất làm việc và khả năng tập trung của chúng ta cũng sẽ được cải thiện khi thường xuyên rèn luyện.

Chơi game

Một số trò chơi như sudoku, cờ vua, giải câu đố và các trò chơi đòi hỏi tư duy và trí nhớ khác có thể giúp cải thiện khả năng tập trung. Một nghiên cứu trên 4.715 tình nguyện viên của Viện Y tế Quốc gia Mỹ cho thấy, người lớn dành 15 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần cho các hoạt động rèn luyện trí não đều có tác động lớn đến sự tập trung. Các trò chơi này giúp phát triển khả năng làm việc và làm giảm tình trạng suy giảm trí nhớ ngắn hạn, cũng như các kỹ năng xử lý và giải quyết vấn đề.

Cải thiện giấc ngủ

Thiếu ngủ làm giảm khả năng tập trung và ảnh hưởng tiêu cực đến các chức năng nhận thức khác như trí nhớ và sự chú ý. Mất ngủ thường xuyên còn ảnh hưởng đến tâm trạng và hiệu quả công việc, làm chậm phản xạ và ảnh hưởng đến khả năng thực hiện các công việc hàng ngày.

Các chuyên gia khuyên người lớn nên ngủ từ 7 - 8 tiếng mỗi đêm. Để cải thiện giấc ngủ, bạn tránh xa các thiết bị điện tử trước khi đi ngủ, giữ nhiệt độ phòng thoải mái, thư giãn trước khi đi ngủ với nhạc nhẹ, tắm nước ấm hoặc đọc sách. Tạo thói quen đi ngủ và thức dậy cùng một thời điểm mỗi ngày, ngay cả vào cuối tuần và tập thể dục thường xuyên cũng giúp cải thiện giấc ngủ.

Tập thể dục

Tập thể dục mang lại lợi ích cho sức khỏe tổng thể, bao gồm tăng cường sự chú ý và khả năng tập trung. Nghiên cứu "Hoạt động thể chất đối với sức khỏe và khả năng nhận thức của trẻ em" năm 2018, được công bố trên tạp chí Biomed Research International, đã điều tra 116 học sinh lớp 5 và chỉ ra rằng hoạt động thể chất hàng ngày có thể cải thiện khả năng tập trung và chú ý chỉ trong vòng 4 tuần.

Thiền

Thực hành thiền chánh niệm mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, bao gồm cải thiện khả năng tập trung. Thiền không chỉ là ngồi im lặng và nhắm mắt, mà còn bao gồm các hoạt động như yoga, hít thở sâu và nhiều hoạt động khác cũng được xem là thiền định.

Những khoảng thư giãn ngắn

Các đoạn nghỉ giải lao ngắn giữa giờ giúp tăng cường sự tập trung và chú ý, giúp hoàn thành nhiệm vụ một cách hiệu quả mà không làm giảm hiệu suất. Trong quá trình học tập và làm việc, bạn có thể dành vài phút để nghỉ ngơi, ăn uống nhẹ để giải tỏa căng thẳng. Phương pháp Pomodoro, làm việc 25 phút và nghỉ ngơi 5 phút, là một cách hiệu quả để duy trì sự tập trung.

Caffeine

Nhiều nghiên cứu cho thấy caffeine có thể mang lại lợi ích cho sự chú ý và tập trung. Nếu bạn cảm thấy khó tập trung trong quá trình làm việc, hãy xem xét một tách cà phê hoặc trà xanh. Những người không uống được cà phê hoặc dị ứng không cần thiết phải cho caffeine vào chế độ ăn uống. Thay vì cà phê, họ có thể bổ sung chocolate đen vào khẩu phần vì những lợi ích tương tự.

Tóm lại, mặc dù thời đại kỹ thuật số đưa ra những thử thách chưa từng có đối với khoảng chú ý, nhưng việc hiểu rõ các yếu tố cơ bản và áp dụng các chiến lược hành động có thể giúp mọi người duy trì và cải thiện khả năng tập trung trong môi trường số hóa ngày nay. Chỉ cần những điều chỉnh nhỏ, mọi người có thể đạt được một cuộc sống cân bằng hơn và sử dụng công nghệ một cách hiệu quả hơn.