Giảm tiểu cầu là tình trạng số lượng tiểu cầu trong máu thấp hơn mức bình thường, có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng về đông máu và tăng nguy cơ chảy máu. Đây là một tình trạng khá phổ biến và có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ các bệnh lý liên quan đến tủy xương, lách, đến những tác động từ thuốc, nhiễm trùng và các hội chứng huyết học hiếm gặp. Việc hiểu rõ nguyên nhân gây giảm tiểu cầu là rất quan trọng để có thể đưa ra phương pháp điều trị kịp thời và phù hợp, tránh những biến chứng nguy hiểm. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu các nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng giảm tiểu cầu, từ đó giúp nhận diện và phòng ngừa hiệu quả các vấn đề liên quan đến tình trạng này.

Suy giảm chức năng tủy xương

Tủy xương là cơ quan sản xuất tiểu cầu, hồng cầu và bạch cầu. Khi tủy xương bị tổn thương hoặc không hoạt động bình thường, số lượng tiểu cầu được sản xuất sẽ giảm, dẫn đến tình trạng giảm tiểu cầu trong máu.

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất làm suy giảm chức năng tủy xương là ung thư, đặc biệt là bệnh bạch cầu. Trong bệnh bạch cầu, các tế bào bạch cầu bất thường phát triển nhanh chóng và lấn át tủy xương, cản trở quá trình sản xuất tiểu cầu. Ngoài ra, các loại ung thư khác như lymphoma, ung thư di căn vào tủy xương cũng có thể gây ảnh hưởng tương tự.

Bên cạnh ung thư, các phương pháp điều trị ung thư như hóa trị và xạ trị cũng có thể ảnh hưởng đến tủy xương, làm giảm số lượng tiểu cầu:

• Hóa trị và thuốc sinh học: Các tác nhân hóa trị liệu không chỉ tiêu diệt tế bào ung thư mà còn ảnh hưởng đến tế bào gốc trong tủy xương, khiến cơ thể không thể sản xuất đủ tiểu cầu.
• Xạ trị vào vùng xương chậu hoặc các khu vực có nhiều tủy xương: Tủy xương trong xương chậu, cột sống và xương ức đóng vai trò quan trọng trong việc tạo máu. Khi những vùng này bị chiếu xạ, khả năng sản xuất tiểu cầu cũng bị suy giảm.

Ngoài ung thư, một số bệnh lý khác của tủy xương như thiếu máu bất sản, hội chứng rối loạn sinh tủy (MDS), hoặc nhiễm độc do hóa chất cũng có thể gây giảm tiểu cầu nghiêm trọng.

Nguyên nhân giảm tiểu cầu do rối loạn chức năng của lách

Lách là cơ quan có vai trò quan trọng trong việc lưu trữ và loại bỏ các tế bào máu già hoặc bất thường. Bình thường, khoảng 30% tiểu cầu trong cơ thể được lưu trữ trong lách. Tuy nhiên, khi lách bị sưng hoặc phì đại do bệnh lý, nó có thể giữ lại quá nhiều tiểu cầu, làm giảm số lượng tiểu cầu lưu thông trong máu.

Một số nguyên nhân khiến lách sưng to và gây giảm tiểu cầu bao gồm:

• Ung thư di căn đến lách: Khi ung thư lan đến lách, nó có thể làm rối loạn chức năng của cơ quan này, dẫn đến sự gia tăng bắt giữ tiểu cầu.
• Xơ gan và tăng áp lực tĩnh mạch cửa: Những bệnh lý về gan có thể làm lách to ra, gây giảm tiểu cầu do lách giữ lại quá nhiều tiểu cầu.
• Bệnh nhiễm trùng mãn tính: Một số bệnh như lao, sốt rét, viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn cũng có thể làm lách phì đại, ảnh hưởng đến số lượng tiểu cầu trong máu.

Trong một số trường hợp, nếu lách quá to và gây giảm tiểu cầu nghiêm trọng, bác sĩ có thể đề nghị cắt bỏ lách để cải thiện tình trạng này.

Nguyên nhân giảm tiểu cầu do phản ứng miễn dịch và tác dụng phụ của thuốc

Một số loại thuốc có thể gây giảm tiểu cầu bằng cách kích hoạt hệ thống miễn dịch tấn công chính tiểu cầu của cơ thể. Tình trạng này được gọi là giảm tiểu cầu do miễn dịch (ITP - Immune Thrombocytopenia).

Những loại thuốc có thể gây ra phản ứng miễn dịch này bao gồm:

• Kháng sinh như penicillin, cephalosporin;
• Thuốc chống sốt rét như quinine;
• Thuốc chống đông máu như heparin.

Khi hệ miễn dịch nhầm lẫn tiểu cầu là tác nhân gây hại và phá hủy chúng, số lượng tiểu cầu trong máu sẽ giảm nhanh chóng. Tình trạng này thường xuất hiện sau vài ngày đến vài tuần sau khi bắt đầu dùng thuốc và có thể cải thiện sau khi ngừng sử dụng thuốc.

Ngoài ra, nhiễm virus cũng có thể kích thích hệ miễn dịch tấn công tiểu cầu. Một số loại virus liên quan đến giảm tiểu cầu bao gồm:

• Virus sởi, rubella, viêm gan C, Epstein-Barr;
• Virus gây hội chứng tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm trùng;
• HIV.

Điều trị giảm tiểu cầu do miễn dịch thường bao gồm corticosteroid, thuốc ức chế miễn dịch hoặc truyền tiểu cầu trong những trường hợp nghiêm trọng.

Rối loạn đông máu và các hội chứng huyết học hiếm gặp

Một số bệnh lý về máu có thể gây ra giảm tiểu cầu do rối loạn đông máu hoặc tổn thương thành mạch, bao gồm:

Đông máu nội mạch lan tỏa (DIC - Disseminated Intravascular Coagulation): Đây là tình trạng rối loạn đông máu nghiêm trọng, trong đó các cục máu đông hình thành quá mức trong mạch máu nhỏ, làm tiêu hao một lượng lớn tiểu cầu và yếu tố đông máu, dẫn đến chảy máu nghiêm trọng. DIC có thể xảy ra do nhiễm trùng nặng, sốc nhiễm khuẩn, ung thư hoặc biến chứng trong thai kỳ.

Ban xuất huyết giảm tiểu cầu huyết khối (TTP - Thrombotic Thrombocytopenic Purpura): Bệnh này khiến các cục máu đông nhỏ hình thành trong cơ thể, làm giảm số lượng tiểu cầu và có thể gây tổn thương nội tạng.

Hội chứng tan máu ure huyết (HUS - Hemolytic Uremic Syndrome): Đây là một tình trạng hiếm gặp thường xảy ra sau nhiễm khuẩn E. coli, gây phá hủy hồng cầu và làm giảm tiểu cầu.

Những bệnh lý này thường rất nguy hiểm và cần điều trị cấp cứu, bao gồm truyền huyết tương, lọc máu hoặc dùng thuốc chống đông máu.

Các nguyên nhân khác

Ngoài những nguyên nhân chính trên, một số yếu tố khác cũng có thể dẫn đến giảm tiểu cầu, bao gồm:

• Chứng loãng máu: Khi một lượng lớn dịch truyền vào cơ thể (như trong quá trình phẫu thuật hoặc hồi sức), nồng độ tiểu cầu có thể bị pha loãng, dẫn đến giảm số lượng tiểu cầu trong máu.
• Ngộ độc rượu cấp tính: Rượu có thể làm giảm sản xuất tiểu cầu trong tủy xương, đặc biệt khi tiêu thụ ở mức độ lớn. Rượu cũng có thể làm tổn thương gan, ảnh hưởng đến chức năng đông máu.

Hy vọng qua nội dung bài viết bạn đẫ có thêm thông tin về các nguyên nhân giảm tiểu cầu. Giảm tiểu cầu có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, việc xác định nguyên nhân chính xác là rất quan trọng để có phương pháp điều trị phù hợp, giúp kiểm soát bệnh và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Nếu gặp các triệu chứng như chảy máu kéo dài, bầm tím không rõ nguyên nhân hoặc chảy máu chân răng, người bệnh nên đi khám sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.