Nguyên nhân thường gặp khi bị rối loạn tiền đình say xe là gì?

Say tàu xe là tình trạng chóng mặt, choáng váng, buồn nôn hoặc nôn khi di chuyển bằng các phương tiện như ô tô, tàu, máy bay, tàu hỏa… Các triệu chứng này thường nặng hơn ở phụ nữ, trẻ em và người đang bị rối loạn tiền đình.

Nguyên nhân thường gặp khi bị rối loạn tiền đình say xe

Hệ thống tiền đình, nằm ở tai trong và được kết nối với các dây thần kinh trung ương, đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc giữ thăng bằng và định hướng chuyển động cho cơ thể. Khi hệ thống này hoạt động bất thường, não bộ sẽ nhận các tín hiệu sai lệch, khiến người bệnh dễ bị rối loạn tiền đình và say xe. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất:

Sự xung đột giữa mắt và hệ thống tiền đình

Đây là nguyên nhân thường gặp nhất gây ra cảm giác say xe. Khi bạn ngồi trên xe, mắt nhìn thấy khung cảnh gần như tĩnh, trong khi tai trong lại cảm nhận được sự rung lắc và chuyển động. Hai luồng thông tin trái ngược này gửi về não cùng lúc khiến hệ thống thần kinh bị “rối loạn”, tạo nên cảm giác chóng mặt, buồn nôn, hoa mắt, điển hình của hiện tượng say xe.

Tổn thương hoặc viêm hệ tiền đình ngoại biên

Hệ tiền đình có thể bị tổn thương do viêm dây thần kinh tiền đình, viêm tai giữa, chấn thương tai trong hoặc dị dạng cấu trúc tai. Những yếu tố này làm suy yếu khả năng xử lý thông tin về chuyển động, khiến người bệnh dễ mất thăng bằng và say xe nặng hơn bình thường.

Ảnh hưởng của chuyển động khi di chuyển

Việc ngồi trên xe, tàu hoả hay tàu biển trong thời gian dài khiến cơ quan tiền đình phải liên tục điều chỉnh theo các dao động. Ở người có tiền đình yếu, sự điều chỉnh này bị quá tải, khiến họ dễ chóng mặt, buồn nôn.

Các yếu tố khác

Tuổi tác cao, làm việc trong môi trường căng thẳng, stress kéo dài hoặc đã từng có tiền sử chóng mặt, ù tai, mất thăng bằng đều làm tăng nguy cơ mắc rối loạn tiền đình. Khi gặp các yếu tố này, người bệnh thường nhạy cảm hơn với sự thay đổi tốc độ và hướng di chuyển, dẫn đến say xe dễ dàng hơn.

Như vậy, nếu hệ tiền đình của bạn quá nhạy cảm hoặc đang bị tổn thương, mỗi chuyến đi bằng ô tô, tàu hay máy bay đều có thể trở thành một thử thách lớn. Hiểu rõ nguyên nhân sẽ giúp bạn chủ động phòng tránh và kiểm soát hiệu quả tình trạng này.

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ say xe ở người bị rối loạn tiền đình gồm:

• Thời tiết nóng bức, không khí ngột ngạt trong xe.
• Thiếu ngủ, stress hoặc lo âu trước chuyến đi.
• Ảnh hưởng tâm lý: Chỉ cần nghe đến việc “đi xe” hay ngửi mùi xe cũng khiến nhiều người xuất hiện cảm giác buồn nôn, chóng mặt.

Triệu chứng rối loạn tiền đình dẫn đến say xe

Người bị say xe do rối loạn tiền đình thường có biểu hiện mạnh hơn so với người bình thường. Các triệu chứng có thể xuất hiện ngay sau vài phút xe di chuyển hoặc khi thay đổi độ cao, tốc độ.

Những dấu hiệu đặc trưng bao gồm:

• Chóng mặt, quay cuồng, choáng váng, cảm giác mọi vật xung quanh đang xoay chuyển.
• Buồn nôn, nôn ói, đặc biệt khi xe rung hoặc chuyển hướng.
• Ù tai, giảm thính lực, đôi khi nghe tiếng vo vo khó chịu.
• Mất thăng bằng, đi loạng choạng khi xuống xe.
• Mệt mỏi, toát mồ hôi lạnh, tái mặt, tim đập nhanh, khó thở nhẹ.
• Rối loạn thị giác như hoa mắt, nhìn mờ, chuyển động nhãn cầu bất thường.

Những biểu hiện này xảy ra do não bộ bị “rối” trong quá trình xử lý thông tin về chuyển động, đặc biệt ở người có cơ quan tiền đình yếu hoặc đang bị viêm, tổn thương. Nếu tình trạng kéo dài, có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, khiến người bệnh sợ di chuyển, hạn chế đi xa hoặc gặp lo âu mỗi khi nghĩ đến việc phải đi xe.

Cách phòng tránh khi bị say xe do rối loạn tiền đình

Để giảm tình trạng bị rối loạn tiền đình, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:

Chọn vị trí ngồi phù hợp

• Khi đi ô tô: Nên ngồi hàng ghế trước hoặc giữa, gần cửa sổ để dễ nhìn ra ngoài, hạn chế cảm giác chao đảo.
• Đi máy bay: Chọn chỗ ngồi gần cánh máy bay trở lên, nơi ít bị rung lắc nhất.
• Đi tàu hỏa: Ngồi ở tầng thấp, hướng nhìn trùng với hướng di chuyển.
• Đi tàu, thuyền: Chọn giữa hoặc đầu tàu, tránh các vị trí gần mạn để giảm ảnh hưởng sóng.

Ổn định ánh nhìn và tư thế

Tránh đọc sách, xem điện thoại khi xe đang chạy. Hãy nhìn vào đường chân trời hoặc vật thể ở xa giúp mắt và tai trong nhận tín hiệu thống nhất, giảm xung đột thông tin. Giữ đầu thẳng, tựa nhẹ vào ghế và hạn chế xoay đầu nhiều.

Sử dụng mùi hương dễ chịu

Sử dụng vỏ cam, chanh, bạc hà hoặc xịt tinh dầu nhẹ trong xe giúp phân tán xung đột thần kinh, khử mùi hắc và giảm buồn nôn. Đây là mẹo dân gian được nhiều người tin dùng.

Giữ chế độ sinh hoạt hợp lý

Ngủ đủ giấc, ăn uống khoa học, tránh rượu bia và caffeine trước khi đi xe. Với người gặp tình trạng rối loạn tiền đình say xe, nên bổ sung thực phẩm giàu vitamin B6, B12, gừng, trà bạc hà giúp giảm nôn và tăng khả năng ổn định thần kinh.

Thăm khám chuyên khoa khi cần

Nếu bạn thường xuyên bị chóng mặt, buồn nôn, ù tai, chao đảo, hãy đến cơ sở y tế có chuyên khoa Tai - Thần kinh để kiểm tra chức năng tiền đình.

Hiện nay, công nghệ ảnh động nhãn đồ (Videonystagmography - VNG) được sử dụng để đánh giá toàn bộ hệ thống tiền đình ngoại biên và trung ương, giúp bác sĩ xác định mức độ tổn thương, nguyên nhân và hướng điều trị phù hợp. Việc phát hiện sớm giúp giảm triệu chứng và cải thiện khả năng thích nghi khi di chuyển.

Hy vọng rằng bài viết từ Nhà thuốc Long Châu đã giúp bạn hiểu rõ hơn về hiện tượng bị rối loạn tiền đình say xe, một tình trạng không chỉ đơn thuần là “say tàu xe” thông thường mà còn là dấu hiệu cho thấy hệ thống tiền đình đang hoạt động kém ổn định hoặc quá nhạy cảm trước các chuyển động. Việc nhận biết sớm và hiểu đúng nguyên nhân sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc phòng ngừa, điều chỉnh lối sống và bảo vệ sức khỏe tiền đình. Với những kiến thức và biện pháp phù hợp, bạn hoàn toàn có thể giảm thiểu cảm giác khó chịu khi di chuyển, lấy lại sự tự tin và thoải mái trên mọi hành trình.