Nguyên tắc sử dụng glucocorticoid bạn cần biết

Việc sử dụng glucocorticoid cần được theo dõi chặt chẽ và điều chỉnh liều lượng một cách hợp lý để đảm bảo hiệu quả điều trị và giảm thiểu các tác dụng phụ. Để đạt được hiệu quả điều trị tốt mà vẫn an toàn cho người bệnh chúng ta hãy cùng tìm hiểu về các nguyên tắc sử dụng glucocorticoid cùng Nhà thuốc Long Châu qua bài viết dưới đây.

Các loại glucocorticoid thường gặp?

Glucocorticoid là hormon được tiết ra bởi vỏ thượng thận, đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa chuyển hóa các chất. Nhóm thuốc glucocorticoid được sử dụng rộng rãi với nhiều chỉ định như chống viêm, chống dị ứng và chống thải ghép cơ quan. Một số hoạt chất của nhóm glucocorticoid thường gặp như:

• Hydrocortisone có thời gian tác dụng ngắn, khoảng 8 - 12 giờ. Tác dụng chống viêm của hydrocortison kém hơn so với hai đại diện còn lại là prednisolon và dexamethasone. Tuy nhiên, hydrocortison lại gây giữ nước và muối mạnh hơn hai loại này.
• Prednisolone và các dẫn xuất của nó có thời gian tác dụng trung bình, từ 12 - 36 giờ. Tác dụng chống viêm của prednisolon mạnh hơn hydrocortison gấp 4 - 5 lần. Prednisolone ít gây giữ Na+ và H2O, do đó ít gây phù và tăng huyết áp. Tuy nhiên, nó gây ức chế mạnh hormone ACTH, vì vậy prednisolon và methylprednisolon thường được sử dụng trong các trường hợp suy thượng thận mạn và bệnh lý mạn tính.
• Dexamethasone, dẫn chất chứa flo của prednisolon, có thời gian tác dụng dài từ 36 - 72 giờ. Tác dụng chống viêm của dexamethason mạnh hơn hydrocortison khoảng 30 lần, vì vậy nó thường được sử dụng trong các bệnh lý cấp tính như chống phản vệ và phù não cấp. Tuy nhiên, dexamethasone gây ức chế mạnh sự tăng trưởng, tăng tỷ lệ mất xương và ức chế mạnh vùng dưới đồi - tuyến yên - tuyến vỏ thượng thận, vì vậy không nên sử dụng trong bệnh lý mạn tính. Đại diện của nhóm này gần như không giữ nước và Na+, nên ít gây phù và tăng huyết áp.

Để đạt được các hiệu quả điều trị, liều glucocorticoid thường cao hơn liều sinh lý nhiều lần, dẫn đến nguy cơ gặp phải các tác dụng không mong muốn tăng lên.

• Loãng xương: Giảm mật độ xương, tăng nguy cơ gãy xương. Đây là tác dụng phụ thường gặp nhất khi sử dụng nhóm thuốc này.
• Rối loạn chuyển hóa: Tăng cân, tăng đường huyết, tiểu đường.
• Tăng huyết áp: Do giữ nước và muối.
• Suy thượng thận: Ức chế tuyến thượng thận, gây ra tình trạng suy thượng thận khi ngừng thuốc đột ngột.
• Các vấn đề về tâm thần kinh: Rối loạn giấc ngủ, lo âu, trầm cảm.
• Các vấn đề về da: Mỏng da, dễ bầm tím, chậm lành vết thương.

Việc sử dụng glucocorticoid cần được theo dõi chặt chẽ và điều chỉnh liều lượng một cách hợp lý để đảm bảo hiệu quả điều trị và giảm thiểu các tác dụng phụ. Vì vậy để đảm bảo an toàn cần tuân thủ nguyên tắc sử dụng glucocorticoid.

Nguyên tắc sử dụng glucocorticoid

Để giảm các tác dụng phụ có thể gặp phải liên quan đến thuốc, có một số nguyên tắc sử dụng glucocorticoid cần tuân theo như:

Sử dụng liều thấp nhất có hiệu quả trong thời gian ngắn nhất

Sử dụng liều glucocorticoid thấp nhất có thể đạt được hiệu quả điều trị và trong thời gian ngắn nhất nhằm giảm thiểu tác dụng phụ. Các tác dụng phụ của glucocorticoid tỷ lệ thuận với liều lượng và thời gian điều trị. Do đó, việc điều trị ngắn hạn với liều thấp là cách tốt nhất để giảm nguy cơ gặp các tác dụng phụ không mong muốn.

Sử dụng cách quãng nếu điều trị dài ngày

Khi cần điều trị dài ngày, nên sử dụng glucocorticoid theo cách quãng để hạn chế hiện tượng ức chế trục dưới đồi - tuyến yên - tuyến thượng thận (HPA axis). Việc này giúp giảm nguy cơ suy tuyến thượng thận và các tác dụng phụ liên quan đến ức chế HPA axis.

Chọn loại có thời gian bán thải ngắn

Việc chọn loại glucocorticoid có thời gian bán thải ngắn giúp giảm thiểu tác dụng phụ. Các loại glucocorticoid có thời gian bán thải ngắn sẽ được loại bỏ khỏi cơ thể nhanh hơn, do đó tác dụng phụ sẽ ít hơn so với các loại có thời gian bán thải dài.

Điều trị triệu chứng nếu cần thiết

Trong quá trình sử dụng glucocorticoid, nếu xuất hiện các triệu chứng không mong muốn, nên điều trị các triệu chứng này kịp thời. Điều này giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân và đảm bảo hiệu quả điều trị.

Không dừng thuốc đột ngột

Không nên dừng glucocorticoid đột ngột vì tuyến thượng thận cần thời gian để phục hồi chức năng sau khi bị ức chế. Việc giảm liều từ từ giúp tuyến thượng thận có thời gian thích nghi và giảm nguy cơ suy thượng thận cấp. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các bệnh nhân đã sử dụng glucocorticoid trong thời gian dài.

Điều trị hỗ trợ khi sử dụng glucocorticoid

Khi sử dụng glucocorticoid, cần cân nhắc kỹ lưỡng giữa nguy cơ và lợi ích của thuốc. Để giảm thiểu nguy cơ loãng xương, nên sử dụng liều thấp nhất có thể và trong thời gian ngắn nhất. Đặc biệt, nếu có thể, nên xem xét sử dụng đường dùng tại chỗ thay vì đường toàn thân. Việc tập luyện đều đặn và bổ sung vitamin D và canxi theo nhu cầu hàng ngày cũng là biện pháp quan trọng giúp duy trì sức khỏe xương trong quá trình điều trị với glucocorticoid.

Việc sử dụng glucocorticoid ở trẻ em cần được hạn chế và chỉ kê đơn khi thật sự cần thiết. Nếu bắt buộc phải sử dụng, nên dùng liều thấp nhất và trong thời gian ngắn nhất. Ưu tiên lựa chọn các chế phẩm tự nhiên và sử dụng cách ngày để giảm thiểu tác dụng phụ. Khuyến khích trẻ vận động và duy trì chế độ dinh dưỡng đầy đủ, bổ sung đạm và canxi để đảm bảo nhu cầu cho sự phát triển.

Tóm lại, cần tuân thủ nguyên tắc sử dụng glucocorticoid trên để đảm bảo hiệu quả điều trị và giảm thiểu tác dụng phụ. Các bác sĩ cần theo dõi chặt chẽ quá trình điều trị và điều chỉnh liều lượng cũng như thời gian sử dụng một cách hợp lý.