Hiểu rõ về nguyên nhân gây ra cơn suy thượng thận cấp

Suy thượng thận cấp là một tình trạng y tế khẩn cấp có thể xuất hiện với nhiều nguyên nhân khác nhau. Sự hiểu biết về những nguyên nhân này là quan trọng để chẩn đoán và điều trị kịp thời cho bệnh nhân.

Cơn suy thượng thận cấp là bệnh gì?

Suy thượng thận cấp là một tình trạng cấp cứu nội khoa xuất phát từ sự thiếu hụt corticoid cấp tính, thường kèm theo thiếu corticoid khoáng. Điều này có thể xảy ra khi tuyến thượng thận không sản xuất đủ corticoid để duy trì chức năng cơ thể. Tuy nhiên, việc chẩn đoán suy thượng thận cấp thường khó khăn do không có các triệu chứng lâm sàng và sinh học cụ thể. Đây thậm chí có thể là một trong những nguyên nhân dẫn đến tử vong mà thường bị nhầm lẫn với chẩn đoán trụy tim mạch không rõ nguyên nhân. Vì vậy, cần phải có sự can thiệp điều trị kịp thời, thậm chí ngay cả khi chỉ có một số triệu chứng đáng nghi.

Suy thượng thận cấp thường xuất hiện trong ngữ cảnh thứ phát của bệnh Addison khi bệnh không được chẩn đoán hoặc khi điều trị không đủ. Bệnh này cũng có thể phát triển sau một thời gian dài sử dụng corticoid liên tục.

Các yếu tố nguy cơ gây nên cơn suy thượng thận cấp

Các yếu tố thúc đẩy cơn suy thượng thận cấp có thể bao gồm:

Nhiễm trùng: Nhiễm trùng, đặc biệt là nhiễm trùng huyết do trực khuẩn mủ xanh hoặc nhiễm trùng não mô cầu, có thể gây ra suy thượng thận cấp.

Phẫu thuật tuyến thượng thận: Các ca phẫu thuật trên tuyến thượng thận có thể dẫn đến sự suy yếu của tuyến thượng thận và gây ra suy thượng thận cấp.

Xuất huyết tuyến thượng thận: Xuất huyết hoặc tổn thương tuyến thượng thận có thể ảnh hưởng đến khả năng sản xuất corticoid, dẫn đến suy thượng thận cấp.

Sử dụng kháng đông và rối loạn đông máu: Sử dụng các loại thuốc kháng đông hoặc khi có các rối loạn đông máu có thể ảnh hưởng đến tư duy của tuyến thượng thận và dẫn đến suy thượng thận cấp.

Ngừng corticoid đột ngột hoặc thuốc ức chế tuyến thượng thận: Ngừng đột ngột việc sử dụng corticoid hoặc sử dụng các loại thuốc ức chế tuyến thượng thận có thể làm cho tuyến thượng thận không có thời gian để thích nghi và dẫn đến suy thượng thận cấp.

U tuyến thượng thận hoặc u di căn khác: Các khối u hoặc sự di căn từ u có thể ảnh hưởng đến chức năng của tuyến thượng thận, gây ra suy thượng thận cấp.

Nhận biết và xử lý kịp thời các yếu tố này có thể giúp tránh được sự phát triển của suy thượng thận cấp hoặc tối ưu hóa quá trình điều trị.

Triệu chứng suy thượng thận cấp

Bệnh nhân có thể được chẩn đoán thông qua các dấu hiệu suy thượng thận cấp sau:

Rối loạn tiêu hóa: Bệnh nhân có thể trải qua đau thượng vị, sau đó cảm thấy đau toàn bộ bụng, tuy nhiên, việc khám bụng có thể cho thấy bụng vẫn mềm, và đôi khi có thể kèm theo buồn nôn hoặc nôn mửa. Các biểu hiện này có thể dẫn đến sự nhầm lẫn với một số bệnh lý bụng ngoại khoa khác.

Rối loạn tâm thần: Bệnh nhân có thể trải qua sự thay đổi tâm thần với mức độ mệt lả đến mức hôn mê hoặc ngược lại, có thể trở nên kích thích, nói sảng lẫn lộn.

Trụy tim mạch: Bệnh nhân có thể trải qua trụy tim mạch, huyết áp giảm nhanh chóng, tay chân trở nên lạnh, mạch nhỏ và nhanh.

Dấu hiệu mất nước ngoại bào: Bệnh nhân có thể thể hiện sự mất nước ngoại bào qua việc sút cân, đau cơ, và đôi khi có thể có sốt mặc dù không có dấu hiệu nhiễm trùng. Ngoài ra, các triệu chứng này có thể kết hợp với các cơn đau rộng rãi khác như đau cơ, đau khớp, đau đầu và các dấu hiệu khác của bệnh lý thúc đẩy khác như nhiễm trùng hoặc bệnh cơ khớp.

Điều trị suy thượng thận cấp

Khẩn cấp trong 24 giờ đầu

Trong giai đoạn khẩn cấp đầu tiên sau khi phát hiện cơn suy thượng thận cấp, các biện pháp sau có thể cần thiết:

Đặt đường truyền tĩnh mạch: Để cung cấp dịch truyền và thuốc cần thiết, một đường truyền tĩnh mạch với kim lớn sẽ được thiết lập.

Lấy máu làm xét nghiệm: Việc lấy mẫu máu cho xét nghiệm sẽ giúp xác định chính xác tình trạng suy thượng thận và các yếu tố liên quan.

Truyền dung dịch: Truyền nhanh 2 - 3 lít dung dịch muối như NaCl 0,9% hoặc NaCl 0,9%/G 5%. Lượng này có thể điều chỉnh dựa trên tình trạng cơ bản của bệnh nhân như thiếu thể tích tuần hoàn, các thông số huyết động, và điện giải máu.

Tiêm hydrocortisone: Bệnh nhân sẽ được tiêm tĩnh mạch ngay 100 mg hydrocortisone, sau đó tiếp tục 100 mg mỗi 6 giờ. Điều này là để bổ sung corticoid bị thiếu trong cơ thể.

Sử dụng các phương pháp hỗ trợ: Nếu bệnh nhân có triệu chứng sốc nặng, hôn mê, suy hô hấp, hoặc tuần hoàn, các biện pháp hỗ trợ cần được áp dụng. Điều trị trong giai đoạn này tập trung vào điều chỉnh nước, điện giải, và hormon thay thế.

Các biện pháp ổn định bệnh nhân

Sau giai đoạn khẩn cấp đầu tiên, điều trị cơn suy thượng thận cấp sẽ tiếp tục với các biện pháp sau:

Tiếp tục truyền dung dịch: Bệnh nhân sẽ tiếp tục truyền NaCl 0,9% với tốc độ chậm hơn trong 24 - 48 giờ kế tiếp để duy trì tình trạng ổn định.

Tìm và điều trị yếu tố khởi phát: Điều này bao gồm việc tìm hiểu nguyên nhân gây ra suy thượng thận cấp và xử lý nó một cách tương ứng.

Thực hiện test ACTH: Để xác định chính xác tình trạng suy thượng thận và xác định nguyên nhân.

Giảm liều hydrocortisone dần: Nếu khống chế được yếu tố khởi phát, liều hydrocortisone sẽ được giảm dần trong 1 - 3 ngày.

Bắt đầu điều trị dài hạn: Bệnh nhân sẽ bắt đầu uống fludrocortisone 0,1 mg/ngày hoặc chế phẩm Hydrocortisone liều uống 30 mg/ngày, khi đã ngưng truyền dung dịch muối.

Phòng ngừa cơn suy thượng thận cấp

Để ngăn ngừa cơn suy thượng thận cấp, có một số biện pháp quan trọng:

Không ngưng corticoid đột ngột: Luôn tuân thủ lịch trình điều trị corticoid và không ngưng chúng đột ngột.

Tăng liều corticoid khi có stress: Trong các tình huống có stress nặng, như chấn thương hoặc phẫu thuật, cần tăng liều corticoid gấp đôi.

Chú ý đảm bảo cung cấp đủ nước và không mất nước quá mức: Điều này đặc biệt quan trọng trong trường hợp suy thượng thận.

Phòng nhiễm khuẩn: Điều trị và phòng ngừa nhiễm khuẩn sẽ giảm nguy cơ suy thượng thận.

Điều trị các bệnh phối hợp nếu có: Trong trường hợp bệnh nhân có các bệnh lý khác, cần phối hợp điều trị.

Nâng cao thể trạng và bổ sung các vitamin thiết yếu: Điều này giúp cơ thể chống lại tình trạng suy thượng thận.

Cơn suy thượng thận cấp thường xảy ra trong trường hợp của bệnh suy thượng thận mạn tính (Addison) không được chẩn đoán hoặc điều trị đầy đủ. Tuy nhiên, bệnh này cũng có thể xuất hiện sau một đợt điều trị corticoid kéo dài hoặc do nhiều quá trình bệnh lý khác. Việc đưa ra điều trị kịp thời thường có thể cứu sống bệnh nhân, nhưng đòi hỏi sự nhận biết và can thiệp nhanh chóng.

Xem thêm:

• Top 6 loại sữa cho người suy thận
• Cách điều trị và phòng ngừa suy thận