Những điều cần biết về chỉ số bụi mịn và các giải pháp cho sức khỏe

Ngày nay, chất lượng không khí đang trở thành mối quan tâm lớn đối với mọi người, đặc biệt là tại các thành phố lớn. Trong số các yếu tố gây ô nhiễm không khí, chỉ số bụi mịn đóng vai trò quan trọng và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của chúng ta. Bụi mịn có thể xâm nhập sâu vào hệ hô hấp, gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng. Vậy chỉ số bụi mịn là gì, và làm thế nào để chúng ta có thể nhận biết và giảm thiểu tác hại của nó?

Chỉ số bụi mịn là gì?

Chỉ số bụi mịn là thông số chỉ kích thước các hạt bụi mịn. Chỉ số bụi mịn là một thước đo quan trọng để đánh giá mức độ ô nhiễm không khí, đặc biệt là trong các khu vực đô thị và công nghiệp. Chỉ số này bao gồm hai loại chính là PM2.5 và PM10, được xác định dựa trên kích thước của các hạt bụi trong không khí.

Trong đó Particulate Matter là các vật chất dạng hạt bao gồm hạt rắn và hạt lỏng, viết tắt là PM. Các chỉ số theo sau thể hiện kích thước hạt. Ví dụ PM2.5 nghĩa là đo chỉ số các hạt bụi mịn có kích thước nhỏ hơn 2.5 micromet.

Bụi mịn trong không khí được phân loại dựa trên kích thước hạt bụi, với hai loại chính là PM10 và PM2.5. Mỗi loại bụi mịn có nguồn gốc và tác động khác nhau đến sức khỏe con người.

• Chỉ số bụi mịn PM10: Đây là các hạt bụi mịn có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 10 micromet. Có nguồn gốc từ tự nhiên như bụi đất, phấn hoa và các hoạt động xây dựng. Các hạt bụi mịn này có thể gây kích ứng mắt, mũi và cổ họng, cũng như làm trầm trọng hơn các bệnh lý về hô hấp.
• Chỉ số bụi mịn PM2.5: Chỉ số cho thấy có các hạt bụi mịn có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 2.5 micromet, chủ yếu xuất phát từ các nguồn nhân tạo như khí thải xe cộ, nhà máy công nghiệp và đốt cháy nhiên liệu. Các hạt bụi mịn có kích thước này có thể xâm nhập sâu vào phổi và hệ tuần hoàn. Từ đó gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như bệnh tim mạch, đột quỵ và ung thư phổi.

Ảnh hưởng của bụi mịn đến sức khỏe

Thông qua chỉ số bụi mịn có thể biết được kích thước các hạt bụi mịn với nguồn gốc từ đâu. Những ảnh hưởng sâu sắc của bụi mịn đến sức khỏe con người bao gồm:

Tác động đến hệ hô hấp

Bụi mịn có thể gây kích ứng đường hô hấp, dẫn đến viêm phế quản. Những người thường xuyên tiếp xúc với bụi mịn sẽ có nguy cơ cao bị viêm phế quản mãn tính. Thêm nữa với những người có tiền sử hen suyễn, Bụi mịn là một trong những tác nhân gây ra và làm trầm trọng thêm bệnh hen suyễn.

Các hạt bụi mịn khi hít vào phổi có thể gây co thắt các ống phế quản, dẫn đến khó thở và các triệu chứng khác của hen suyễn. Ngoài ra các hạt bụi mịn mang theo vi khuẩn, virus và các chất độc hại, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp trên và dưới.

Tác động lên hệ tim mạch

Bụi mịn có khả năng xâm nhập vào máu qua phổi, ảnh hưởng đến hệ tuần hoàn và tim mạch. Từ đó ảnh hưởng đến huyết áp, tăng nguy cơ đột quỵ và nhồi máu cơ tim. Các hạt bụi mịn có thể gây viêm và stress oxy hóa, dẫn đến tổn thương các mạch máu và hệ tuần hoàn.

Ảnh hưởng đến sức khỏe trẻ em và người già

Trẻ em và trẻ sơ sinh dễ bị tổn hại do hít phải các chất ô nhiễm như bụi mịn vì lượng hạt bụi mịn hít vào nhiều hơn không khí trên mỗi kilogram trọng lượng cơ thể. Đồng thời cơ thể trẻ em cũng nhỏ hơn và hệ miễn dịch cũng chưa phát triển đầy đủ.

Nghiên cứu từ Nghiên cứu Sức khỏe Trẻ em do CARB khởi xướng cho thấy trẻ em sống trong cộng đồng có mức chỉ số bụi mịn cao (PM2.5) có phổi phát triển chậm hơn và có kích thước nhỏ hơn ở tuổi 18 so với trẻ em sống trong cộng đồng có mức PM2.5 thấp.

Đối với người già thì việc tiếp xúc với ô nhiễm không khí cũng có liên quan đến sự suy giảm nhận thức ở người lớn tuổi. Các nhà nghiên cứu đã phân tích dữ liệu từ hơn 63 triệu bệnh nhân từ năm 2000 đến năm 2016, dựa trên mối liên quan giữa ba loại chất gây ô nhiễm khác nhau: Hạt bụi mịn (PM2.5), nitơ dioxide, ozone cùng những ảnh hưởng có hại đến sức khỏe. Họ phát hiện ra rằng việc tiếp xúc lâu dài với mức độ ô nhiễm thấp có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc bệnh viêm phổi, đau tim , đột quỵ và rung tâm nhĩ.

Cách đọc chỉ số bụi mịn

Việc theo dõi chỉ số bụi mịn trong không khí là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe của bạn và gia đình. Hiện nay bạn có thể theo dõi dễ dàng bằng các ứng dụng và trang web. Một số đơn vị đo lường được hiển thị có thể hiểu như sau:

• µg/m³ (microgram trên mét khối): Đây là đơn vị đo lường tiêu chuẩn cho nồng độ bụi mịn. Giá trị càng cao, mức độ ô nhiễm càng lớn.
• PM2.5/PM10: Các ứng dụng và trang web thường hiển thị giá trị PM2.5 và PM10 riêng lẻ. Giá trị này biểu thị chỉ số hạt bụi mịn có kích thước tương ứng trong không khí.
• AQI (Chỉ số chất lượng không khí): AQI là chỉ số tổng hợp phản ánh chất lượng không khí tổng thể. AQI từ 0 - 50 là “tốt”, 51-  100 là “trung bình”, 101 - 150 là “không tốt cho nhóm nhạy cảm” và trên 151 là “có hại cho sức khỏe”.

Một số giải pháp hạn chế bụi mịn trong không khí

Chỉ số bụi mịn phản ánh chất lượng không khí tại khu vực đó. Với sự ô nhiễm từ các tác nhân khác nhau mà chỉ số bụi mịn ngày càng quan trọng ảnh hưởng đến việc chăm sóc sức khỏe cho người dân.

Việt Nam hiện nay đang phải đối mặt với vấn đề ô nhiễm không khí nghiêm trọng, đặc biệt là tại các thành phố lớn như Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh. Chỉ số bụi mịn trong đó có PM2.5, thường xuyên vượt ngưỡng an toàn do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị. Tình trạng này gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe cộng đồng và môi trường sống.

Có nhiều nguyên nhân gây ô nhiễm tại Việt Nam như: Mật độ phương tiện giao thông lớn, các hoạt động xây dựng không kiểm soát, nhà máy sản xuất không đảm bảo tiêu chuẩn khí thải, thói quen đốt rác tại khác khu vực nông thôn,... Nhà nước đã ban hành những quy định chặt chẽ hơn về tiêu chuẩn khí thải tại các nhà máy. Đồng thời đang đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng tại các thành phố để khuyến khích người dân sử dụng phương tiện công cộng, thực hiện lối sống xanh.

Bên cạnh các biện pháp từ các cơ quan chức năng, bản thân chúng ta cũng cần có các giải pháp tự bảo vệ bản thân. Nếu bạn đang sinh sống và làm việc tại các thành phố lớn thì nên đeo khẩu trang mỗi khi ra đường hoặc lựa chọn xe bus, tàu điện để tránh tiếp xúc nhiều với bụi mịn. Hiện nay các thiết bị lọc không khí trong nhà cũng không quá đắt đỏ, việc sở hữu một máy lọc không khí là hoàn toàn có thể.

Như vậy bài viết trên đã cung cấp thông những điều cần biết về chỉ số bụi mịn và các giải pháp cho sức khỏe. Hy vọng bạn tìm được giải pháp cho chính mình và cả gia đình.

Xem thêm: Căn bệnh thường gặp do ô nhiễm không khí