Nội tiết tố là gì? Tác động của nội tiết tố đối với cơ thể

Nội tiết tố là mạng lưới phức tạp của các tuyến sản xuất và giải phóng hormone, đóng vai trò quan trọng trong điều phối và điều chỉnh nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể con người.

Nội tiết tố là gì? Các loại nội tiết tố phổ biến

Nội tiết tố hiện diện dưới hình thức một hệ thống phức tạp gồm nhiều tuyến tiết tố, chúng có chức năng tạo ra và giải phóng một loạt các hormone khác nhau, có vai trò quan trọng trong việc điều phối, điều chỉnh và điều khiển nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể. Chúng có ảnh hưởng đáng kể đến quá trình tăng trưởng, phát triển, tâm trạng, chức năng tình dục, sinh sản và trao đổi chất.

Có hơn 50 loại hormone đã được xác định trong cơ thể. Dưới đây là 10 loại hormone quan trọng:

• Gonadotropin releasing hormone (GnRH): Kích thích tuyến yên tiết ra hormone LH và FSH.
• FSH (Follicle Stimulating Hormone): Quản lý chu kỳ kinh nguyệt và phát triển trứng trong buồng trứng.
• LH (Luteinising Hormone): Kích thích rụng trứng và hỗ trợ mang thai.
• HCG (Human Chorionic Gonadotropin): Hỗ trợ phôi thai và ngừng kinh nguyệt trong thời kỳ mang thai.
• Estrogen: Đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe sinh sản, kinh nguyệt và mang thai.
• Progesterone: Hỗ trợ kinh nguyệt và duy trì giai đoạn đầu của thai kỳ.
• Prostaglandin: Điều chỉnh các quá trình trong cơ thể như hình thành cục máu đông và hỗ trợ thai kỳ.
• Androgen: Đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe sinh sản và phát triển cơ thể.
• Oxytocin: Kích thích co bóp tử cung và giúp sinh nở, còn được gọi là "hormone tình yêu".
• Prolactin: Quan trọng cho sản xuất và tiết sữa mẹ, cũng liên quan đến ăn uống và hormone estrogen.

Nội tiết tố nữ là gì?

Nội tiết tố nữ là một nhóm hormone sinh dục chủ yếu được sản xuất từ buồng trứng và một phần từ tuyến thượng thận, nhau thai và các cơ quan khác. Nhờ có những hormone này, phụ nữ có những đặc điểm riêng biệt so với nam giới. 

Hai hormone nữ chính là estrogen và progesterone. Ngoài ra, phụ nữ cũng sản xuất một lượng nhỏ hormone testosterone (thường được coi là hormone nam), và nam giới cũng có một lượng nhỏ estrogen và progesterone. Hầu hết hormone nữ được sản xuất từ buồng trứng trong cơ thể phụ nữ và có ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe sinh sản.

Estrogen đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe của phụ nữ từ khi bắt đầu tuổi dậy thì và giúp kiểm soát chu kỳ kinh nguyệt. Sự biến đổi của estrogen ảnh hưởng đến tâm trạng, năng lượng và tình trạng da của phụ nữ ở các giai đoạn khác nhau trong chu kỳ kinh nguyệt. Trong thai kỳ, estrogen được sản xuất nhiều hơn để hỗ trợ sự phát triển của thai nhi. Ngoài ra, estrogen cũng đóng vai trò trong việc giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch cho phụ nữ. Trong giai đoạn mãn kinh, nồng độ estrogen giảm, khiến cho phụ nữ mất những lợi ích này, da và tóc cũng trở nên mỏng và khô hơn.

Progesterone ít phổ biến hơn estrogen. Progesterone chủ yếu ảnh hưởng đến niêm mạc tử cung, làm cho niêm mạc này phát triển dày hơn trong chu kỳ kinh nguyệt. Trong trường hợp mang thai, progesterone được sản xuất từ buồng trứng và nhau thai để đảm bảo niêm mạc tử cung dày và khỏe mạnh, tạo điều kiện cho sự phát triển của thai nhi. Đồng thời, trong giai đoạn kinh nguyệt, nồng độ progesterone giảm xuống do cơ thể không cần phát triển niêm mạc tử cung mới hàng tháng.

Tác động của nội tiết tố nữ đối với cơ thể

Nội tiết tố nữ đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong chu kỳ kinh nguyệt và quá trình mang thai. Sự biến đổi của nội tiết tố nữ trong chu kỳ bình thường có thể ảnh hưởng đến tâm trạng và sức khỏe của phụ nữ. Sự giảm nồng độ hormone trong giai đoạn mãn kinh có tác động đáng kể đến tâm trạng và sức khỏe. Các vấn đề về sức khỏe phụ khoa cũng thường liên quan đến sự mất cân bằng về nội tiết tố.

Tuổi dậy thì

Thường thì phụ nữ bắt đầu vào thời kỳ dậy thì từ 8 đến 13 tuổi. Trong giai đoạn này, tuyến yên bắt đầu sản xuất một lượng lớn hormone kích thích tuyến tụy (LH) và hormone kích thích nang trứng (FSH), từ đó kích thích sự sản xuất estrogen và progesterone. Nồng độ của estrogen và progesterone tăng lên và các biểu hiện phát triển bao gồm:

• Phát triển vú.
• Mọc lông ở nách, chân và vùng kín.
• Tăng chiều cao.
• Tăng sự tích trữ chất béo ở mông, hông và đùi.
• Mở rộng xương chậu và hông.
• Tăng sự sản xuất dầu cho da.

Kinh nguyệt

Kinh nguyệt bắt đầu từ 8 đến 15 tuổi và tiếp tục đều đặn cho đến khi phụ nữ vào giai đoạn mãn kinh. Chu kỳ kinh nguyệt thường kéo dài khoảng 28 ngày, nhưng cũng có thể dao động từ 24 đến 38 ngày. Chu kỳ kinh nguyệt được chia thành ba giai đoạn khác nhau, tương ứng với những biến đổi về nội tiết tố:

Giai đoạn phát triển nang trứng

Một kỳ kinh nguyệt mới được đánh dấu bởi ngày đầu tiên của chu kỳ kinh nguyệt. Trong một thời gian nhất định, máu và mô từ tử cung được tiếp tục thông qua âm đạo. Trong giai đoạn này, mức độ estrogen và progesterone rất thấp, gây biến đổi tâm trạng và cáu kỉnh.

Tuyến yên cũng giải phóng FSH, LH để tăng mức độ estrogen và cho biết sự phát triển của nang trứng trong buồng trứng. Mỗi nang chứa một quả trứng. Sau một vài ngày, một nang trứng nổi lên trong mỗi buồng trứng. Các nang trứng khác sẽ được hấp thụ bởi buồng trứng.

Nang trứng nổi tiếp tục phát triển và sản xuất nhiều estrogen hơn. Sự gia tăng estrogen kích thích giải phóng endorphin, làm tăng năng lượng và cải thiện tâm trạng. Estrogen làm phong phú niêm mạc tử cung để chuẩn bị cho một khả năng mang thai.

Giai đoạn rụng trứng

Trong giai đoạn rụng trứng, mức độ estrogen và LH đạt đến đỉnh điểm, khiến một nang trứng vỡ và trứng được giải phóng khỏi buồng trứng. Sau khi rời khỏi buồng trứng, trứng tồn tại trong khoảng 12 - 24 giờ. Sự thụ tinh xảy ra chỉ trong khoảng thời gian này.

Giai đoạn hoàn thể

Trong giai đoạn hoàn thể, trứng di chuyển từ buồng trứng đến tử cung thông qua ống dẫn trứng. Nang trứng vỡ, progesterone được giải phóng, làm dày niêm mạc tử cung và sẵn sàng để chào đón trứng đã thụ tinh. Khi trứng đến cuối ống dẫn trứng, nó sẽ gắn vào thành tử cung.

Mức độ estrogen và progesterone suy giảm khi trứng không thụ tinh. Đây là dấu hiệu cho sự khởi đầu của tuần tiền kinh nguyệt. Cuối cùng, khi không có sự thụ tinh xảy ra, trứng sẽ không được thụ tinh và niêm mạc tử cung sẽ bong ra, đánh dấu sự kết thúc của chu kỳ kinh nguyệt hiện tại và đồng thời khởi đầu chu kỳ mới.

Quá trình mang thai

Quá trình mang thai bắt đầu từ khi trứng đã được thụ tinh và gắn kết trong tử cung của một phụ nữ. Khi nhau thai đã được cấy ghép, nó bắt đầu phát triển và sản xuất một số hormone như progesterone, relaxin và gonadotropin màng đệm (hCG).

Trong vài tuần đầu của thai kỳ, nồng độ progesterone tăng đều, làm cho cổ tử cung dày lên và hình thành nút nhầy. Sự sản xuất relaxin ngăn chặn các co thắt tử cung và giữ cho dây chằng và gân trong khung chậu được thư giãn.

Nồng độ hCG tăng trong cơ thể, kích thích sản xuất estrogen và progesterone. Sự tăng nhanh chóng của hai hormone này dẫn đến các triệu chứng sớm của mang thai như buồn nôn, nôn mửa và tiểu tiện thường xuyên.

Nồng độ estrogen và progesterone tiếp tục tăng trong ba tháng tiếp theo của thai kỳ. Các tế bào trong nhau thai bắt đầu sản xuất hormone Human placental lactogen (HPL). HPL điều chỉnh quá trình trao đổi chất của phụ nữ và cung cấp dưỡng chất cho thai nhi đang phát triển.

Nồng độ hormone giảm khi quá trình mang thai kết thúc và trở lại mức trước khi mang thai. Khi phụ nữ cho con bú, nồng độ estrogen trong cơ thể giảm, ngăn ngừa rụng trứng.

Tiền mãn kinh và mãn kinh

Mãn kinh là giai đoạn khi kinh nguyệt ngừng và phụ nữ không còn khả năng mang thai. Tiền mãn kinh là giai đoạn chuyển tiếp trước khi đến thời kỳ mãn kinh cuối cùng. Trong quá trình chuyển đổi này, nồng độ hormone dao động lớn, gây ra các triệu chứng của tiền mãn kinh như:

• Kinh nguyệt không đều.
• Cảm giác nóng bừng.
• Rối loạn giấc ngủ.
• Thay đổi tâm trạng.
• Khô âm đạo.

Thời kỳ tiền mãn kinh thường kéo dài từ 2 đến 8 năm. Phụ nữ được coi là đã mãn kinh sau khi trải qua một năm không có kinh nguyệt. Sau mãn kinh, buồng trứng chỉ sản xuất một lượng rất nhỏ estrogen và progesterone.

Nồng độ estrogen thấp gây giảm ham muốn tình dục, làm mất mật độ xương và tăng nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ.

Tình dục và phương pháp tránh thai

Estrogen, progesterone và testosterone đều có ảnh hưởng đến ham muốn tình dục. Mức độ estrogen cao làm tăng ham muốn, trong khi progesterone có thể có tác động ngược lại. Ngoài ra, nồng độ thấp của testosterone cũng có thể làm giảm ham muốn tình dục ở một số phụ nữ.

Trên đây là thông tin chi tiết về nội tiết tố nói chung và nội tiết tố nữ nói riêng. Qua việc hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của nội tiết tố, chúng ta có thể tìm ra những phương pháp và giải pháp để bảo vệ và duy trì sức khỏe cũng như sự cân bằng nội tiết tố trong cơ thể.