Phơi nhiễm là gì? Cách xử lý và chữa trị phơi nhiễm ra sao?

Khi gặp phải tình trạng phơi nhiễm rất có thể bạn sẽ bị lây nhiễm HIV, viêm gan B, viêm gan C nếu không được xử lý đúng cách và kịp thời. Vì vậy bài viết sẽ chia sẻ những kiến thức cần biết về vấn đề: Phơi nhiễm là gì? Có nguy hiểm không cũng như cách xử lý và điều trị khi gặp phải.

Phơi nhiễm là gì? 

Vậy khái niệm của phơi nhiễm là gì? Đây là một thuật ngữ thuộc lĩnh vực Y học, được dùng để nói đến sự tiếp xúc giữa niêm mạc hay vùng da tổn thương của người không mắc các bệnh (HIV, viêm gan B, viêm gan C) với máu, mô hoặc dịch cơ thể của người mắc bệnh (HIV, viêm gan B, viêm gan C). 

Nếu bị phơi nhiễm, bạn có thể có nguy cơ cao bị lây nhiễm HIV, viêm gan B hay C. Tuy nhiên, chúng ta cũng cần xác định rõ trường hợp nào mới được gọi là phơi nhiễm có nguy cơ cao bị lây nhiễm viêm gan B, viêm gan C hay HIV:

• Khi bạn thực hiện xét nghiệm máu hoặc tiêm truyền cho người bị bệnh và bị kim đâm phải.
• Dao mổ, các dụng cụ y tế để phẫu thuật hay lấy máu cho bệnh nhân khiến bạn bị thương và chảy máu.
• Các ống thủy tinh nhỏ đựng máu của người bệnh bị vỡ và đâm vào da gây xước da.
• Máu hoặc dịch của người mắc bệnh HIV, viêm gan B, viêm gan C văng ra và bám vào niêm mạc như mũi, mắt, họng hay các vùng da bị tổn thương.
• Bị người khác tấn công bằng kim tiêm đã qua sử dụng và có chứa virus HIV, viêm gan B, viêm gan C và gây ra vết thương.
• Quan hệ tình dục mà không dùng bao cao su với người mắc HIV, viêm gan B, viêm gan C.

Như vậy, nếu máu và dịch cơ thể của người mắc bệnh bắn vào khu vực da lành, không bị trầy xước hoặc đang có vết thương hở thì bạn thuộc nhóm không có nguy cơ bị nhiễm bệnh.

Phơi nhiễm là gì?

Sau khi biết được phơi nhiễm là gì rồi vậy phơi nhiễm có nguy hiểm không? Có thể khẳng định rằng phơi nhiễm là vô cùng nguy hiểm. Bởi vì nếu không được xử lý kịp thời và đúng cách thì nguy cơ bạn bị lây nhiễm HIV, viêm gan B và cả viêm gan C là vô cùng lớn. Đặc biệt với HIV, đây là căn bệnh thế kỷ khiến hàng triệu người mất mỗi năm mà chưa có thuốc đặc trị.

Tuy nhiên, bạn cần chú ý rằng trên thực tế không phải trường hợp nào bị phơi nhiễm cũng có thể bị lây bệnh. Điều này còn phụ thuộc nhiều vào việc xử lý vết thương và điều trị tốt hay không.

Cách xử lý và điều trị khi bị phơi nhiễm

Cách xử lý và điều trị sẽ tùy thuộc vào từng loại phơi nhiễm là gì và phương tiện gây ra tình trạng này, cụ thể:

Cách xử lý phơi nhiễm

Cách xử lý phơi nhiễm đóng vai trò cực kỳ quan trọng và quyết định tới 50% việc bạn có bị nhiễm bệnh hay không. Sau đây là một số bước sơ cứu đơn giản, hiệu quả mà bạn có thể tìm hiểu:

• Trường hợp phương tiện phơi nhiễm là kim tiêm hay vật sắc nhọn: Hãy rửa ngay vị trí bị tổn thương bằng nước sạch và xà phòng diệt khuẩn. Chú ý không nên nặn bóp vết thương để loại bỏ máu mà hãy để máu tự chảy ra ngoài.
• Trường hợp bị bắn máu hoặc dịch lên vùng da đang bị tổn thương: Hãy rửa sạch vết thương bằng nước và xà phòng. Chú ý, không nên dùng các thuốc khử khuẩn trên da đồng thời không cọ hoặc chà vào khu vực bị tổn thương.
• Trường hợp bắn máu hoặc dịch lên niêm mạc mắt: Rửa mắt dưới vòi nước chảy nhẹ hoặc dùng nước muối Nacl 0,9% vô khuẩn trong ít nhất 5 phút khi mở mắt và lộn nhẹ mi mắt. Chú ý không được dùng tay dụi mắt.
• Trường hợp bắn máu hoặc dịch cơ thể vào miệng: Nhổ khạc ngay máu hoặc dịch cơ thể đó ra bên ngoài và súc miệng sạch bằng nước muối sinh lý. Chú ý, tuyệt đối không được đánh răng và dùng thuốc khử khuẩn.
• Trường hợp máu hoặc dịch cơ thể bị bắn vào mũi: Xì mũi và rửa sạch mũi bằng nước muối sinh lý Nacl 0,9%. Chú ý, trường hợp này không được dùng thuốc khử khuẩn.
• Trường hợp bị bắn máu hoặc dịch cơ thể lên vùng da lành, không có vết thương: Rửa sạch khu vực bị ảnh hưởng ngay dưới vòng nước chảy cùng với xà phòng. Chú ý không nên chà sát, kỳ cọ mạnh khi rửa.

Cách xử lý phơi nhiễm đóng vai trò cực kỳ quan trọng 

Các chuyên gia, bác sĩ cũng đã thực hiện nghiên cứu và đưa ra các đánh giá nguy cơ phơi nhiễm ở mức cao và thấp như sau:

Nguy cơ phơi nhiễm HIV, viêm gan B, C ở mức cao:

• Da bị tổn thương sâu, chảy máu nhiều.
• Máu hay dịch của người mắc HIV, viêm gan B, viêm gan C bắn vào vùng có vết thương hở.

Nguy cơ phơi nhiễm ở mức thấp:

• Tổn thương trên bề mặt da do xây xát khá nông và không chảy máu hoặc có nhưng rất ít.
• Máu và dịch cơ thể bị văng vào niêm mạc da không bị viêm loét hay tổn thương.
• Không có nguy cơ phơi nhiễm: Khi máu và dịch cơ thể bắn vào niêm mạc da không có vết thương.

Cách điều trị phơi nhiễm hiệu quả

Cách điều trị phơi nhiễm HIV, viêm gan B hay viêm gan C đóng vai trò cực kỳ quan trọng quyết định nhiều tới việc bạn có bị lây nhiễm các bệnh kể trên hay không.

Điều trị phơi nhiễm HIV

Hiện nay chưa có thuốc phơi nhiễm HIV mà chỉ có thuốc có tác dụng thuyên giảm triệu chứng, kéo dài tuổi thọ của bệnh nhân. Trong trường hợp không có nguy cơ lây nhiễm thì có thể không cần phải điều trị dự phòng phơi nhiễm HIV. Còn nếu có nguy cơ cao lẫn thấp thì nên áp dụng phương pháp chữa trị kịp thời bằng ARV.

Nên bắt đầu điều trị dự phòng phơi nhiễm HIV bằng ARV càng sớm càng tốt, thời điểm tốt nhất là sau 2 đến 6 tiếng và muộn nhất là sau 72 tiếng. Trong trường hợp không thể phòng ngừa được việc lây nhiễm HIV, thì việc điều trị phơi nhiễm sớm cũng có thể giúp giảm nhẹ các triệu chứng của bệnh và làm chậm sự xuất hiện của AIDS. 

Thông thường, điều trị dự phòng phơi nhiễm bằng phương pháp ARV sau phơi nhiễm sẽ kéo dài ít nhất 4 tuần. Trong quá trình điều trị phơi nhiễm HIV, bệnh nhân cần tuân thủ thực hiện các biện pháp dự phòng lây nhiễm sang cho người khác. Phác đồ điều trị cơ bản sẽ được áp dụng với người có nguy cơ lây nhiễm thấp. Phác đồ mở rộng được áp dụng cho phơi nhiễm HIV có nguy cơ cao.

Trong thời gian điều trị, bác sĩ cũng cần thực hiện một số kiểm tra, xét nghiệm để biết thuốc ARV có gây tác dụng phụ cho bệnh nhân hay không. Cụ thể:

• Xét nghiệm máu.
• Đo chỉ số men gan ALT/SGPT vào thời điểm bắt đầu điều trị và sau 14 ngày điều trị.
• Xét nghiệm lượng đường huyết.

Đặc biệt, bệnh nhân sẽ phải xét nghiệm HIV sau các mốc thời gian 1, 3 và 6 tháng kể từ khi bị phơi nhiễm. Sau 6 tháng nếu kết quả âm tính, người bị phơi nhiễm đã tránh khỏi khả năng bị lây nhiễm HIV.

Hiện nay, chỉ có các đối tượng công an, bác sĩ đang làm nhiệm vụ chuyên môn mà không may bị phơi nhiễm HIV mới được điều trị dự phòng miễn phí. Trường hợp tự phơi nhiễm ngoài cộng đồng sẽ không được miễn phí nhưng cũng có thể khám bác sĩ và tự mua thuốc điều trị.

Điều trị phơi nhiễm viêm gan B, viêm gan C

Với phơi nhiễm viêm gan B thì tiêm Globulin là biện pháp tốt nhất để phòng ngừa lây nhiễm căn bệnh này. Đây là một loại huyết thanh miễn dịch điều trị ngay trong trường hợp:

• Bị phơi nhiễm do máu hoặc dịch của bệnh nhân bắn vào mắt, miệng, mũi hay vùng da bị tổn thương.
• Trẻ sơ sinh có mẹ bị bệnh viêm gan B.
• Nhân viên y tế bị dính máu của bệnh nhân viêm gan B khi làm nhiệm vụ.
• Sau khi quan hệ tình dục với người mắc bệnh viêm gan B.

Tiêm Globulin miễn dịch đặc hiệu viêm gan B nếu thực hiện 7 ngày sau phơi nhiễm qua đường máu hoặc từ mẹ sang con và 14 ngày qua đường tình dục thì hoàn toàn không mang lại hiệu quả.

Điều trị phơi nhiễm viêm gan B

Với viêm gan C, hiện chưa có thuốc tiêm chủng đối với bệnh này. 

Bài viết vừa rồi đã cung cấp những thông tin bổ ích liên quan đến vấn đề: Phơi nhiễm là gì và cách xử lý và điều trị khi gặp phải. Tuy nhiên để biết chi tiết hơn và chính xác hơn về những thông tin này, bạn có thể liên hệ với các bác sĩ, chuyên gia để được tư vấn.

Phương Nhi

Nguồn tham khảo: Tổng hợp