Phương pháp chọc tủy xét nghiệm viêm màng não có an toàn không?

Khi nghi ngờ bệnh nhân có dấu hiệu viêm màng não như sốt cao, đau đầu, cứng cổ hoặc rối loạn ý thức, chọc tủy xét nghiệm viêm màng não là kỹ thuật thường được chỉ định để thu thập dịch não tủy phục vụ cho việc phân tích. Thông qua chọc tủy xét nghiệm viêm màng não, bác sĩ có thể xác định bệnh là do virus, vi khuẩn hay nguyên nhân khác, từ đó đưa ra hướng điều trị phù hợp, kịp thời ngăn chặn biến chứng nguy hiểm.

Phương pháp chọc dò tủy sống là gì?

Chọc dò tủy sống (còn gọi là chọc dò thắt lưng) là một thủ thuật y khoa quan trọng, thường được chỉ định để hỗ trợ chẩn đoán các bệnh nhiễm trùng nặng, đặc biệt là viêm màng não. Bác sĩ sẽ tiến hành lấy mẫu dịch não tủy từ vùng thắt lưng để phân tích.

Thủ thuật này được áp dụng phổ biến trong khoa cấp cứu nhằm phát hiện các bệnh lý nghiêm trọng như xuất huyết dưới nhện hay viêm màng não. Ngoài ra, chọc dò tủy sống còn hỗ trợ chẩn đoán các rối loạn thần kinh trung ương như hội chứng Guillain-Barre hoặc bệnh đa xơ cứng.

Bên cạnh vai trò chẩn đoán, chọc dò tủy sống cũng có thể được chỉ định để phát hiện tình trạng chảy máu nội sọ, u não, u tủy sống, hoặc làm đường dẫn tiêm thuốc gây tê, hóa trị trực tiếp vào dịch não tủy phục vụ điều trị.

Khi thực hiện xét nghiệm dịch não tủy để kiểm tra viêm màng não, kim chọc tủy sẽ đi xuyên qua các lớp mô từ da, mô dưới da, các dây chằng, vào khoang ngoài màng cứng, màng nhện và cuối cùng là khoang dưới nhện - nơi chứa dịch não tủy. Độ sâu từ da đến khoang ngoài màng cứng thường vào khoảng 55 mm hoặc tương đương ⅔ chiều dài kim chọc tủy.

Tùy theo tình trạng bệnh lý và tính cấp thiết của can thiệp, bác sĩ sẽ thông tin chi tiết cho người bệnh và người thân về các bước tiến hành. Sự hợp tác và trao đổi minh bạch giữa nhân viên y tế và bệnh nhân giúp giảm bớt lo lắng, đồng thời tăng tỷ lệ thành công của thủ thuật ngay từ lần thực hiện đầu tiên.

Quá trình thực hiện chọc tủy xét nghiệm viêm màng não diễn ra như thế nào?

Trước khi tiến hành chọc dò, bác sĩ sẽ xác định lại chính xác các mốc giải phẫu để đảm bảo kim được đưa vào đúng vị trí trong ống sống. Kim chọc tủy cần được đặt sao cho phần vát nằm ở mặt phẳng đứng - nếu bệnh nhân nằm nghiêng, phần vát này nên quay lên phía trần để giúp các dây thần kinh trong đuôi ngựa di chuyển song song với hướng kim, hạn chế nguy cơ bị tổn thương khi đâm kim.

Kim được đưa vào theo đường giữa, ở phía trên của mỏm gai phía dưới. Khi thực hiện tại vị trí liên đốt L4 - L5, bác sĩ sẽ hướng kim dọc theo bề mặt trên của mỏm gai L5, với góc nghiêng khoảng 15 độ.

Việc đưa kim phải nhẹ nhàng, theo một hướng nhất định. Thông thường, khi kim đi qua dây chằng vàng sẽ có cảm giác cản nhẹ. Sau đó, bác sĩ sẽ tiến kim từ từ, mỗi lần khoảng 2 mm, và rút lõi kim ra để kiểm tra xem dịch não tủy đã chảy ra hay chưa. Với loại kim Whitacre tiêu chuẩn, độ sâu cần thiết thường là khoảng ⅔ chiều dài kim trước khi tiếp cận dây chằng vàng.

Trong trường hợp kim chạm phải xương hoặc chưa thu được dịch não tủy, bác sĩ sẽ rút kim đến mô dưới da mà không đưa hẳn ra ngoài rồi điều chỉnh hướng đi. Tuyệt đối không thay đổi hướng khi kim đã đi sâu quá mô dưới da để tránh nguy cơ làm tổn thương tủy sống.

Nếu thủ thuật gây ra chấn thương, máu có thể xuất hiện trong mẫu lấy được. Tình trạng này xảy ra khi kim chạm vào đám rối tĩnh mạch ngoài màng cứng hoặc vùng tĩnh mạch cạnh cột sống. Trường hợp máu làm tắc kim, cần thay kim mới và tiến hành lại tại vị trí khác. Khi việc lấy dịch não tủy tại điểm ban đầu không thành công, bác sĩ sẽ chọn vị trí khác phù hợp hơn để tiếp tục thủ thuật.

Khi kim chạm đến khoang dưới nhện, dịch não tủy sẽ bắt đầu chảy ra. Nếu cần đo áp lực mở, bệnh nhân nên được đặt ở tư thế nằm nghiêng để đảm bảo độ chính xác của phép đo. Bác sĩ sẽ nối áp kế vào kim chọc tủy thông qua một ống nối mềm, quan sát mực dịch trong cột đo tăng dần cho đến khi ổn định. Mức dịch có thể dao động nhẹ theo nhịp thở của bệnh nhân. Giá trị áp lực mở bình thường thường nằm trong khoảng từ 6 đến 25 cm nước.

Sau khi hoàn tất bước đo áp lực, bác sĩ sẽ tháo ống đo và để dịch não tủy tự chảy vào các ống nghiệm đựng mẫu, tuyệt đối không được dùng lực hút. Thông thường, để phục vụ các xét nghiệm thường quy, mỗi ống nghiệm sẽ chứa khoảng 1 - 2 ml dịch não tủy.

Chọc tủy xét nghiệm viêm màng não có an toàn không?

Xét nghiệm dịch não tủy để chẩn đoán viêm màng não là một thủ thuật có độ an toàn cao và hiếm khi gây ra biến chứng nghiêm trọng. Tuy vậy, trong một số tình huống ít gặp, người bệnh vẫn có thể gặp phải một số phản ứng không mong muốn trong quá trình chọc dò tủy sống, bao gồm:

• Đau đầu sau chọc dò: Đây là biến chứng thường gặp nhất, xảy ra ở khoảng 25% trường hợp. Nguyên nhân là do dịch não tủy bị rò rỉ ra mô xung quanh, gây ra cơn đau đầu nghiêm trọng, đặc biệt khi bệnh nhân đứng hoặc ngồi. Cơn đau có thể kèm theo buồn nôn, chóng mặt và thường xuất hiện trong vòng vài giờ đến vài ngày sau thủ thuật. Tình trạng này thường tự hết sau vài ngày nhưng đôi khi có thể kéo dài hơn một tuần.
• Đau lưng hoặc cảm giác khó chịu: Sau thủ thuật, người bệnh có thể cảm thấy đau hoặc nhức vùng lưng dưới, đôi khi lan dọc xuống chân. Đây là phản ứng nhẹ và thường không kéo dài.
• Chảy máu: Có thể xảy ra quanh vị trí đâm kim hoặc hiếm hơn là trong khoang ngoài màng cứng.
• Thoát vị thân não: Trường hợp bệnh nhân có khối u hoặc tổn thương làm tăng áp lực nội sọ, việc chọc dịch não tủy có thể dẫn đến hiện tượng đẩy thân não xuống - đây là biến chứng nghiêm trọng cần được loại trừ trước thủ thuật.
• Tụ máu dưới nhện tủy sống: Biến chứng này đặc biệt đáng lo ngại ở bệnh nhân có rối loạn đông máu hoặc đang dùng thuốc kháng đông. Dấu hiệu có thể bao gồm đau lưng dữ dội đột ngột hoặc các triệu chứng thần kinh mới xuất hiện. Trong trường hợp nghi ngờ, cần chụp MRI não để xác nhận chẩn đoán.

Vai trò của chọc tủy xét nghiệm viêm màng não

Thủ thuật chọc tủy nhằm lấy dịch não tủy có ý nghĩa quan trọng trong việc phát hiện nhanh các tình trạng nhiễm trùng nghiêm trọng, đặc biệt là viêm màng não do vi khuẩn - một bệnh lý có thể đe dọa tính mạng nếu không được chẩn đoán kịp thời. Phương pháp này có độ chính xác cao, với khoảng 90% trường hợp giúp đánh giá được mức độ tổn thương liên quan đến hệ thần kinh trung ương.

Ngoài mục đích chẩn đoán, việc lấy dịch não tủy còn giúp giảm áp lực trong ống sống, từ đó làm dịu căng thẳng lên các dây thần kinh, hỗ trợ giảm đau và cải thiện khả năng vận động. Đồng thời, thủ thuật này còn giúp làm chậm quá trình tổn thương hệ thần kinh tại tủy và cột sống, góp phần hạn chế biến chứng, bảo vệ các dây thần kinh khác và nâng cao chất lượng sống cho người bệnh.

Chọc tủy xét nghiệm viêm màng não là một thủ thuật quan trọng giúp chẩn đoán nhanh chóng và chính xác các bệnh lý nghiêm trọng liên quan đến hệ thần kinh trung ương. Nhờ đó, bác sĩ có thể kịp thời đưa ra phương án điều trị phù hợp, giảm thiểu nguy cơ biến chứng và cải thiện tiên lượng cho người bệnh.